01 Ορισμένα απαραίτητα προκαταρκτικά
Στο διεθνές δίκαιο της θάλασσας (ΔΔΘ) προβλέπεται η αποκλειστική οικονομική ζώνη θαλάσσης (ΑΟΖ), η οποία αναφέρεται στη στήλη ύδατος, από τον βυθό μέχρι την επιφάνεια, που καλύπτει 200 μίλια από την ακτή. Αναφέρεται επίσης η αιγιαλίτιδα, που «μπορεί να φτάσει» κατά το διεθνές δίκαιο στα 12 ν. μίλια. Η υγρή στήλη της αιγιαλίτιδας είναι ζώνη εθνικής κυριαρχίας, σε αντίθεση με την ΑΟΖ που είναι ζώνη άσκησης κυριαρχικών δικαιωμάτων. Υπάρχει σαφής διαφορά. Τέλος, υπάρχει στο ΔΔΘ και η πρόβλεψη για το κλείσιμο των κόλπων. Στις εξωτερικές τους άκρες οι κόλποι κλείνουν με μια νοητή ευθεία γραμμή, τη γραμμή βάσης. Οι κόλποι είναι απόλυτα εξομοιωμένοι με το χερσαίο έδαφος και την κυριαρχία σε αυτό. Οταν κλείνουν οι κόλποι η αιγιαλίτιδα δεν ξεκινά από την ακτογραμμή αλλά από τις γραμμές βάσης.
Επί δύο χρόνια δουλέψαμε στο υπουργείο Εξωτερικών για να «συγκροτήσουμε» το σύνολο των συντεταγμένων όλων των κόλπων της Ελλάδας και των ευθειών γραμμών βάσης προκειμένου να τις καταθέσουμε στον ΟΗΕ ως επιτάσσει το δίκαιο της θάλασσας.
02 Η ΑΟΖ με την Ιταλία – Τα προβλήματα
Είμαι οπαδός των καλών συμβιβασμών και όχι των σαθρών. Στον καλό συμβιβασμό ικανοποιούνται τα συμφέροντα όλων των πλευρών, όπως έγινε στη συμφωνία των Πρεσπών. Αντίθετα, στον σαθρό συμβιβασμό, όπως έγινε στην εξεταζόμενη εδώ περίπτωση, μετά τη δίκαιη «μοιρασιά» τής υπό διαπραγμάτευσης ύλης δόθηκε στην Ιταλία τμήμα των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων. Πράξη που κάθε άλλο παρά αποτελεί συμβιβασμό. Μοιράστηκε δηλαδή ένα οικόπεδο σε δύο άνισα κομμάτια και μετά η Ιταλία πήρε μαζί με το δικό της οικόπεδο και δικαιώματα επί του ελληνικού οικοπέδου.
Η ΑΟΖ με την Ιταλία στηρίζεται στις χαράξεις της υφαλοκρηπίδας του 1977, όταν δεν υπήρχε ακόμη το αναπτυγμένο δίκαιο της θάλασσας. Κατά προέκταση, έδινε περιορισμένη επήρεια στα έντεκα Διαπόντια νησιά και στις δύο Στροφάδες. Οι Οθωνοί (Διαπόντια) είναι μεγαλύτερο νησί από το Καστελόριζο. Αυτό σημαίνει ότι η χάραξη της ελληνικής
ΑΟΖ ξεκίνησε με υπονόμευση της διαπραγματευτικής θέσης ως προς το Καστελόριζο, και όχι μόνο.
Η ΑΟΖ συμφωνήθηκε χωρίς να κλείσουν κόλποι και να επεκταθεί η αιγιαλίτιδά μας. Την επιλογή αυτή της κυβέρνησης για μειωμένα δικαιώματα σε σχέση με αυτά που μας δίνει το διεθνές δίκαιο θα τη βρει η χώρα μπροστά της. Θυμίζω ότι πριν από 28 χρόνια οι Ιταλοί είχαν αποδεχτεί να αποδοθεί στην αλβανική νήσο Σασώνα, που είναι μικρότερη των Οθωνών, πλήρης επήρεια.
03 Δεν είναι πρόβλημα αλιείας, αλλά κυριαρχίας
Στα πιο πάνω προβλήματα προστέθηκε και η απαράδεκτη παραχώρηση δικαιωμάτων συνδιαχείρισης ελληνικής κυριαρχίας (αιγιαλίτιδα) στην Ιταλία και τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών.
Οι Ιταλοί αλιείς από δεκαετίες ψαρεύουν σε θαλάσσιες ζώνες μεταξύ 6 και 12 μιλίων από ελληνικής ακτής. Εάν η Ελλάδα επέκτεινε την αιγιαλίτιδα ζώνη της στα 12 μίλια, οι Ιταλοί δεν θα μπορούσαν πλέον να ψαρεύουν χωρίς άδεια σε ελληνικά χωρικά ύδατα.
Δυστυχώς, το σχέδιο για το κλείσιμο κόλπων, χάραξη ευθειών γραμμών βάσης και επέκταση της αιγιαλίτιδας στα 12 μίλια με νέα σημεία βάσης που το 2018 θα υλοποιούνταν άμεσα στο Ιόνιο και στην Κρήτη (και σήμερα θα είχε τελειώσει παντού) έμεινε στα συρτάρια φοβισμένων κυβερνήσεων που προσπαθούν να αποσιωπήσουν καθετί σχετιζόμενο με την αιγιαλίτιδα. Οι Ιταλοί πήραν από Μητσοτάκη/Δένδια, με τη συμφωνία για την ΑΟΖ, την αναγνώριση (!) «παραδοσιακών δικαιωμάτων» επί της ελληνικής αιγιαλίτιδας όταν επεκταθεί στα 12 μίλια. Με έναν τρόπο υπονομεύτηκε η κυριαρχία που μας προσφέρει το δίκαιο της θάλασσας.
04 Οι τρεις «λύσεις»
Απέναντι στις απαιτήσεις της Ιταλίας για τη χάραξη ΑΟΖ υπήρχαν τρεις «λύσεις»:
α) Η υποχώρηση. Προσωπικά δεν μπορούσα να φανταστώ ότι ελληνική κυβέρνηση θα έκανε ποτέ εκχώρηση κυριαρχίας. β) Η υποχώρηση μέσω ΕΕ. Να εμφανιστεί δηλαδή το πρόβλημα της αιγιαλίτιδας/κυριαρχίας ως πρόβλημα αλιείας. Εγιναν και τα δύο.
Η τρίτη λύση που επέλεξα το 2016-17 είναι η ορθή και σαφέστερη: να προηγηθεί της συμφωνίας για την ΑΟΖ η επέκταση της ελληνικής αιγιαλίτιδας σε όλο το Ιόνιο πέλαγος από τα 6 στα 12 μίλια. Αυτόματα αυτή η θαλάσσια περιοχή θα έπαυε να είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης για την ΑΟΖ. Αντί παραχώρησης κυριαρχίας θα γινόταν στη συνέχεια μια εμπορική συμφωνία ανάμεσα στο κυρίαρχο ελληνικό κράτος και τους αιτούντες αλιευτικές άδειες. Το ποσό αρχικά μπορούσε να είναι συμβολικό. Το κύριο ήταν η αναγνώριση κυριαρχίας. Αυτή ήταν η πρότασή μου προς τον τότε πρωθυπουργό που δεν «τη θυμάται».
Η επέκταση της αιγιαλίτιδας από τα 6 στα 12 μίλια έδινε την πλέον εθνικά ωφέλιμη λύση στη διαμόρφωση της ελληνοϊταλικής ΑΟΖ.
Σε εκείνους που αρνούνται τη βαθμιαία συνολική επέκταση της αιγιαλίτιδας, στο όνομα του ότι αυτό δείχνει ότι «η χώρα πιέζεται», μία είναι η απάντηση: εκείνο που συνιστά πραγματική ομηρία είναι η μη καθιέρωση πουθενά στην Ελλάδα αιγιαλίτιδας ζώνης 12 ν. μιλίων με τη διασφάλιση διαδρόμων διεθνούς ναυσιπλοΐας. Αντίθετα, η ατολμία των ελληνικών κυβερνήσεων να καθιερώσουν την αιγιαλίτιδα ζώνη της Κρήτης στα 12 μίλια, ένα μέτρο καθ’ όλα νόμιμο, επέτρεψε στην Τουρκία να εμφανίζει περιοχές ανάμεσα στα 6-12 μίλια ελληνικών θαλασσών ως δική της ΑΟΖ! Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που «φοβήθηκαν» μην τυχόν «προκληθούν» οι Τούρκοι με τη λήψη ενός τέτοιου δίκαιου και νόμιμου μέτρου.
Συμπέρασμα: επείγει η διαμόρφωση της ελληνικής αιγιαλίτιδας δυτικά και νότια της χώρας στα 12 μίλια ως πρώτο βήμα καθολικής επέκτασης όπου αυτό επιβάλλεται. Επέκταση που θα ξεκινά από τις γραμμές βάσης των κλεισμένων κόλπων. Τα σχέδια προεδρικών διαταγμάτων είναι έτοιμα, άρα όποιος πιστεύει στο διεθνές δίκαιο και στα δικαιώματά μας που απορρέουν απ’ αυτό δεν έχει παρά να τα υπογράψει. Κάθε άλλη επιλογή είναι παράδοση κυριαρχίας. Η επίκληση ανύπαρκτων γεγονότων αποτελεί έκφραση ενδοτικότητας.
