Η Τζόρτζια Μελόνι και ο Έντι Ράμα υπέγραψαν τη Δευτέρα μνημόνιο κατανόησης στη Ρώμη, σύμφωνα με το οποίο η Αλβανία αναλαμβάνει να φιλοξενήσει κέντρα στα οποία θα εξετάζεται η υπόθεση χιλιάδων αιτούντων άσυλο που έχουν διασωθεί στη θάλασσα, πριν φτάσουν στα παράλια της Ιταλίας.
Η… «εξωτερική ανάθεση» (outsourcing) του μεταναστευτικού δεν είναι καινοφανής ιδέα στην Ευρώπη, όμως πρώτη φορά αυτό γίνεται εντός της Ευρώπης. Οι Βρυξέλλες προέτρεψαν τα δύο μέρη της συμφωνίας να σεβαστούν το διεθνές δίκαιο.
Εκπλήρωση υπόσχεσης
«Η μαζική παράνομη μετανάστευση είναι ένα φαινόμενο που κανένα κράτος της ΕΕ δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνο του και η συνεργασία μεταξύ κρατών της ΕΕ και κρατών εκτός ΕΕ, προς το παρόν, είναι θεμελιώδης», είπε η Μελόνι, μετά την υπογραφή της συμφωνίας.
Η Μελόνι, που ηγείται του δεξιού, εθνικιστικού κόμματος Αδέρφια της Ιταλίας, ήρθε στην εξουσία το 2022 υποσχόμενη να περιορίσει τις ροές αιτούντων άσυλο, αλλά το 2023 οι αφίξεις έχουν σχεδόν διπλασιαστεί σε σχέση με το περυσινό έτος. Η Μελόνι έχει υποσχεθεί εδώ και καιρό να πατάξει τους μετανάστες χωρίς έγγραφα, μεταξύ άλλων με την κατασκευή εγκαταστάσεων επεξεργασίας των αιτήσεων ασύλου εκτός ΕΕ.
«Το μνημόνιο έχει τρεις βασικούς στόχους», εξήγησε η Μελόνι: την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου, της παράνομης μετανάστευσης και το καλωσόρισμα μόνο όσων έχουν δικαίωμα σε διεθνή προστασία. Σύμφωνα με τη συμφωνία, η Ιταλία θα δημιουργήσει δύο κέντρα στην Αλβανία, τα οποία ο Μελόνι είπε ότι στο τέλος θα μπορούσε να χειριστεί «μια συνολική ετήσια ροή 36.000 ατόμων». Η διοίκηση στα κέντρα θα είναι ιταλική.
Παρά την προεκλογική υπόσχεση της Μελόνι να σταματήσει τις διελεύσεις πλοίων από τη Βόρεια Αφρική, περισσότεροι από 145.000 άνθρωποι έχουν φτάσει στην Ιταλία δια θαλάσσης μέχρι στιγμής το 2023, σε σύγκριση με περίπου 88.000 την ίδια περίοδο το 2022. Πριν γίνει πρωθυπουργός, ο Μελόνι είπε ότι η Ιταλία θα πρέπει «να επαναπατρίσει τους μετανάστες πίσω στις χώρες τους και στη συνέχεια να βυθίσει τις βάρκες που τους έσωσαν».
Η κίνηση αυτή εκτιμάται ότι θα δώσει «πόντους» στην Αλβανία, στην προσπάθειά της να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ρώμη έχει υποστηρίξει σθεναρά την πορεία των Τιράνων προς την ΕΕ και αυτή η συμφωνία έρχεται σε μια περίοδο αυξημένου ενδιαφέροντος της Ευρώπης για τα Δυτικά Βαλκάνια.
Ιδιαίτερες σχέσεις
Ο Ράμα ανέφερε τη Δευτέρα ότι η Αλβανία δεν μπορεί να καταλήξει σε παρόμοια συμφωνία με καμία άλλη χώρα στην ΕΕ, επικαλούμενος τις μοναδικές συνδέσεις μεταξύ Αλβανίας και Ιταλίας και των πολιτών τους. Μέχρι στιγμής, η Αλβανία είχε περιορισμένες δυνατότητες υποδοχής αιτούντων άσυλο, οι περισσότεροι από τους οποίους τη χρησιμοποιούν ως χώρα διέλευσης για να φτάσουν σε χώρες της ΕΕ.
Ο Ράμα πρόσθεσε ότι η Αλβανία οφείλει στον ιταλικό λαό ένα χρέος για «αυτό που μας έκανε από την πρώτη μέρα που φτάσαμε στις ακτές της [Ιταλίας] για να βρούμε υποστήριξη και να ονειρευτούμε να έχουμε μια καλύτερη ζωή».
Μετά την πτώση του κομμουνισμού της Αλβανίας το 1991, πολλοί Αλβανοί κατέφυγαν στις νότιες ακτές της Ιταλίας με όποιο μέσο μπορούσαν. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύθηκαν το 2021 από το Ιταλικό Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής, 230.000 Αλβανοί πολίτες έχουν αποκτήσει την ιταλική υπηκοότητα από το 1991.
Τι περιλαμβάνει η συμφωνία
«Η Αλβανία θα παραχωρήσει ορισμένες περιοχές εδάφους», όπου η Ιταλία θα δημιουργήσει «δύο δομές» για τη διαχείριση των παράνομων μεταναστών: «αρχικά θα μπορούν να φιλοξενήσουν έως και 3.000 άτομα που θα παραμείνουν εκεί για το χρόνο που απαιτείται για τη διεκπεραίωση των αιτήσεων ασύλου και, πιθανώς, για σκοπούς επαναπατρισμού», δήλωσε η Μελόνι, όπως μετέδωσε το ιταλικό πρακτορείο ειδήσεων ANSA.
Ένα κέντρο θα βρίσκεται στο λιμάνι Σενγκίν της βορειοδυτικής Αλβανίας, το οποίο θα χειρίζεται τις διαδικασίες αποβίβασης και ταυτοποίησης και όπου η Ιταλία θα δημιουργήσει ένα κέντρο πρώτης υποδοχής και ελέγχου. Στο Γκιαντέρ, επίσης στη βορειοδυτική Αλβανία, θα δημιουργήσει ένα δεύτερο κέντρο για προετοιμασία απέλασης και μια δομή για τις περαιτέρω διαδικασίες, πρόσθεσε το ANSA.
Η συμφωνία δεν ισχύει για τους μετανάστες που φτάνουν στο ιταλικό έδαφος, αλλά για όσους διασώθηκαν στη Μεσόγειο από πλοία που υπάγονται στην ιταλική κυβέρνηση – όχι για όσους διασώθηκαν από ΜΚΟ. Δεν ισχύει για ανηλίκους, έγκυες γυναίκες και ευάλωτα άτομα. Το σχέδιο είναι να λειτουργήσουν τα κέντρα την άνοιξη του 2024, σημείωσε η Μελόνι.
Προειδοποιήσεις από Βρυξέλλες
Σύμφωνα με διεθνή Μέσα, δεν ζητήθηκε η γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη συμφωνία. Εκπρόσωπος της Κομισιόν ενημέρωσε τα ΜΜΕ ότι οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι έλαβαν γνώση της συμφωνίας αλλά δεν είχαν καμία πληροφορία για τις λεπτομέρειες. Πρόσθεσαν ότι η συμφωνία δεν πρέπει ακόμη να μεταφερθεί στην ιταλική νομοθεσία ή να εφαρμοστεί. Προειδοποίησαν, ωστόσο, ότι οποιαδήποτε συμφωνία πρέπει «να σέβεται πλήρως το δίκαιο της ΕΕ και το διεθνές δίκαιο».
Ενδιαφέρον της Ιταλίας για τα Δυτικά Βαλκάνια
Από τότε που ανέλαβε η ακροδεξιά κυβέρνηση της Μελόνι, μία από τις προτεραιότητές της ήταν η μείωση του αριθμού όσων φτάνουν στην Ιταλία μέσω των μεταναστευτικών οδών της Κεντρικής Μεσογείου ή των Δυτικών Βαλκανίων.
Αυτός ο στόχος εξηγεί το αυξημένο πολιτικό ενδιαφέρον της Ιταλίας για τα Βαλκάνια. Αρκετές κορυφαίες ιταλικές πολιτικές προσωπικότητες, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της Μελόνι και του υπουργού Εξωτερικών Αντόνιο Ταγιάνι, συναντούν τακτικά ομολόγους τους στη Σλοβενία, την Κροατία και την Αλβανία τους τελευταίους μήνες. Κεντρικό σημείο αυτών των συναντήσεων ήταν η μετανάστευση.
Μικτές αντιδράσεις στην Ιταλία
Όπως ήταν μάλλον φυσικό, ο Ματέο Σαλβίνι εκφράστηκε με θετικά λόγια για τη συμφωνία Ιταλίας – Αλβανίας. Την αποκαλεί «συγκεκριμένο και σημαντικό βήμα». Και δηλώνει: «Η Ιταλία δεν είναι ο προσφυγικός καταυλισμός της Ευρώπης: τα Τίρανα το έχουν καταλάβει και αξίζουν ειλικρινείς ευχαριστίες, οι Βρυξέλλες ακόμα όχι». Ο ηγέτης της Λέγκας του Βορρά, ο οποίος μετά την αύξηση των αφίξεων είχε επικρίνει τις πολιτικές της κυβέρνησης για τη μετανάστευση, εκμεταλλεύτηκε τη συμφωνία για ένα ζήτημα που παραμένει πεδίο μάχης για τη Λέγκα ενόψει των ευρωεκλογών και δεν σχολίασε για σχεδόν 24 ώρες. Την Τρίτη κατέθεσε τις σκέψεις του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: «Η κυβέρνηση τα πάει καλά, αφού υπέγραψε συμφωνία μεταφοράς παράνομων μεταναστών που προσπαθούν να εισέλθουν στη χώρα μας από την Αλβανία».
Διαφορετική γνώμη έχει η γραμματέας του Δημοκρατικού Κόμματος, Έλι Σλάιν. Η συμφωνία που υπογράφηκε χθες με την Αλβανία για τους μετανάστες «φαίνεται ότι παραβιάζει ανοιχτά τους κανόνες του διεθνούς δικαίου και του ευρωπαϊκού δικαίου». Διευκρίνισε ότι έπρεπε ακόμη να εξετάσει προσεκτικά το πρωτόκολλο που υπογράφηκε, αλλά επανέλαβε τις αμφιβολίες που εξέφρασε τη Δευτέρα το μέτωπο των Δημοκρατικών, μέσω του Πιερφραντσέσκο Μαγιορίνο, επικεφαλής των Μεταναστευτικών Πολιτικών της εθνικής γραμματείας, ο οποίος μίλησε για «ένα είδος ιταλικού Γκουαντάναμο, εκτός οποιουδήποτε διεθνούς προτύπου, εκτός ΕΕ» και «χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα ελέγχου των συνθηκών κράτησης των έγκλειστων σε αυτά τα κέντρα».