Η Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζει να κάνει αυτό που ξέρει καλά: όταν προκύπτει ένα πρόβλημα, προσπαθεί αντί να το λύσει, το βάζει κάτω από το χαλί μέχρι να ασχοληθεί κάποιος άλλος με αυτό… Η συμφωνία της ΕΕ με την Τυνησία έρχεται –υποτίθεται- για να λύσει το πρόβλημα της Ιταλίας με τις αφίξεις μεταναστών, με αντάλλαγμα την ενίσχυση της καθημαγμένης οικονομίας της χώρας του Μαγκρέμπ. Στο κείμενο της συμφωνίας, ωστόσο, πέρα από προβλέψεις για εκπαίδευση σωμάτων ασφαλείας – όπως αντίστοιχα προέβλεπε και η συμφωνία με τη Λιβύη, η ακτοφυλακή της οποίας κατηγορείται για εγκλήματα κατά των μεταναστών – δεν υπάρχει πουθενά αναφορά για παροχή ασύλου και προστασία των ευάλωτων ομάδων.
Κάντο όπως η Ιταλία
Η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι και ο απερχόμενος ολλανδός πρωθυπουργός, Μαρκ Ρόυτε, μετά της προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, επισκέφθηκαν την Τύνιδα για δεύτερη φορά μέσα σε ένα μήνα. Τυνησία και Ευρωπαϊκή Ένωση υπέγραψαν ένα μνημόνιο συνεργασίας που προβλέπει τη χορήγηση δανείου στην οικονομία της βορειοαφρικανικής χώρας, ύψους άνω του ενός δισεκατομμυρίου. Η μόνη υποχρέωση της Τυνησίας είναι η αποτροπή των ταξιδιών μεταναστών προς Ευρώπη.
Η ακροδεξιά Μελόνι πανηγυρίζει για τις πολιτικές της Ευρώπης σχετικά με το μεταναστευτικό, και με το δίκιο της. Η συμφωνία με την Τυνησία είναι άλλη μια που προστίθεται στις συμφωνίες με τρίτες χώρες, με σκοπό την αναχαίτιση των ανθρώπων που φθάνουν στις ακτές της Ευρώπης. Η Ιταλία φέτος έκανε πιο δύσκολη την αποβίβαση πλοίων που μεταφέρουν μετανάστες ή πρόσφυγες, ενώ η ΕΕ ακολούθησε κατά πόδας την πρακτική, βάζοντας τα θεμέλια για αυστηρότερους ελέγχους στα σύνορα.
Το ρεύμα της ακροδεξιάς στις χώρες της Ευρώπης δεν έχει αφήσει… ασυγκίνητη την παραδοσιακή Δεξιά και το Ευρωπαϊκό Λαϊκό κόμμα, που φλερτάρει πλέον ανοιχτά με τις ιδέες της Μελόνι. Δεν είναι ανακριβής ο κομπασμός της Μελόνι εντός των τειχών, ότι «εμείς κανονίζουμε τη μεταναστευτική πολιτική της Ευρώπης»…
Αμφιβολίες και επικρίσεις
Οι οργανώσεις υπέρ των δικαιωμάτων των μεταναστών και των προσφύγων και οι νομικοί είπαν ότι οι συμφωνίες με τρίτες χώρες για τη μετανάστευση δεν ήταν πάντα αποτελεσματικές και συνέβαλαν σε παραβιάσεις. Η ενίσχυση του μηχανισμού κρατικής ασφάλειας και των συνοριακών ελέγχων τρίτων χωρών δεν σταματά τη μετανάστευση, απλώς αναγκάζει τους αιτούντες άσυλο και τους μετανάστες να ακολουθήσουν μακρύτερες και πιο επικίνδυνες διαδρομές, επισημαίνουν οι οργανώσεις.
Με τις αφίξεις να γίνονται πολύ πιο δύσκολες, τα δίκτυα λαθρεμπορίου τροφοδοτούνται στην πραγματικότητα από αυτές τις πολιτικές και οι άνθρωποι τίθενται σε κίνδυνο. Παράλληλα, η στήριξη σε αυταρχικά καθεστώτα για τη διαχείριση της μετανάστευσης δημιουργεί πολιτική εξάρτηση. Υπενθυμίζεται ότι ο Σαϊέντ έχει καταλύσει το κοινοβούλιο της χώρας, χωρίς να έχει δώσει χρονοδιάγραμμα για διεξαγωγή εκλογών.
Οι ακτιβιστές ανησυχούν επίσης ότι τέτοιες συμφωνίες θα μπορούσαν γενικά να περιορίσουν την πρόσβαση σε ακρόαση για το άσυλο. Η Τυνησία δεν διαθέτει λειτουργικό σύστημα ασύλου, πράγμα που σημαίνει ότι όσοι αναζητούν προστασία συνήθως πρέπει να βασίζονται σε αποστολή της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες ή να ταξιδεύουν σε άλλες χώρες.
Ο Βενσάν Κοσετέλ, ειδικός απεσταλμένος της Ύπατης Αρμοστείας για τους Πρόσφυγες, υπογράμμισε την απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στις λέξεις «πρόσφυγας, άσυλο, θύματα trafficking» από το κοινό ανακοινωθέν των συμβαλλόμενων μερών στις 11 Ιουνίου. https://twitter.com/cochetel/status/1680867754805477376
Επίσης, σχολιάζοντας το κείμενο της συμφωνίας, ο Κοσετέλ επισημαίνει ότι οποιαδήποτε διαδικασία ταυτοποίησης ή καταγραφής γίνεται μόνο σε σχέση με τις επιστροφές από την Τυνησία, και ότι δεν υπάρχει καμία αναφορά για νομικές οδούς για πολίτες που δεν έχουν καταγωγή από την Τυνησία.
Βοήθεια με αντάλλαγμα
Τον Ιούνιο, Μελόνι, Ρούτε και φον ντερ Λάιεν συνάντησαν τον πρόεδρο της Τυνησίας, Καΐς Σαϊέντ, με την υπόσχεση ότι θα χορηγήσουν δάνειο 900 εκατομμυρίων ευρώ για την ενίσχυση της οικονομίας της χώρας, που βρίσκεται στο χείλος της χρεοκοπίας. Τότε, η φον ντερ Λάιεν είπε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παράσχει επιπλέον 105 εκατομμύρια ευρώ το 2023 για τον περιορισμό της παράτυπης μετανάστευσης – σχεδόν τριπλάσιο ποσό από αυτό που είχε δώσει η ΕΕ στην Τυνησία τα δύο προηγούμενα χρόνια.
Τα οικονομικά δεινά της Τυνησίας και η υψηλή ανεργία έχουν ωθήσει πολλούς πολίτες να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους προσπαθώντας να φτάσουν στην Ευρώπη. Από τις ακτές της έχουν προσπαθήσει πολλοί άνθρωποι να φύγουν για το ταξίδι προς την Ευρώπη, με αρκετούς από αυτούς να μην φτάνουν πολύ μακριά…
Την προηγούμενη Παρασκευή, το υπουργείο Εσωτερικών της Ιταλίας ανακοίνωσε ότι περισσότεροι από 75.000 μετανάστες έχουν φτάσει στις ακτές της με βάρκες μέχρι στιγμής το 2023 — υπερδιπλάσιοι από τους 31.900 που έφτασαν την ίδια περίοδο το 2022.
Ο απερχόμενος ολλανδός πρωθυπουργός Ρούτε είπε ότι το νέο σύμφωνο με την Τυνησία έχει όλα τα «ουσιώδη μέτρα» για να ενισχύσει τις προσπάθειες κατά της παράτυπης μετανάστευσης. «Περιέχει συμφωνίες για τη διατάραξη του επιχειρηματικού μοντέλου των διακινητών και των εμπόρων ανθρώπων, την ενίσχυση του ελέγχου των συνόρων και τη βελτίωση της εγγραφής και της επιστροφής», έγραψε στο Twitter.
Παρόμοια συμφωνία
Η συμφωνία με την Τυνησία δεν είναι η μόνη με κράτος της Βόρειας Αφρικής με σκοπό την αποτροπή των αναχωρήσεων μεταναστών από τις ακτές της. Η ΕΕ έχει συνάψει ανάλογη συμφωνία με τη Λιβύη, με αποτελέσματα για τα οποία δε θα έπρεπε οι Βρυξέλλες να είναι υπερήφανες.
Η λιβυκή ακτοφυλακή εκτιμάται ότι έχει αναχαιτίσει και έχει μεταφέρει πίσω στη Λιβύη 120.000 ανθρώπους από το 2017. Είναι επίσης γνωστό ότι χρησιμοποιεί επιθετικές τακτικές ενώ έχει κινηματογραφηθεί να πυροβολεί κοντά και γύρω από βάρκες μεταναστών που βρίσκονται σε κίνδυνο. Η ίδια η επίτροπος της ΕΕ για τη Μετανάστευση, Ίλβα Γιόχανσον, παραδέχθηκε πρόσφατα (6 Ιουλίου) ότι εγκληματικές ομάδες έχουν παρεισφρήσει στην ακτοφυλακή.
Έκθεση του ΟΗΕ που κυκλοφόρησε το Μάρτιο και βασίστηκε σε εκατοντάδες συνεντεύξεις που διεξήχθησαν κατά τη διάρκεια μιας τριετούς ερευνητικής αποστολής, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν στοιχεία ότι έχουν διαπραχθεί εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας εναντίον Λιβύων και μεταναστών που έχουν εγκλωβιστεί στη χώρα. Αυτά τα εγκλήματα περιλαμβάνουν εξαναγκασμό γυναικών σε σεξουαλική δουλεία, αυθαίρετη κράτηση, δολοφονίες, βασανιστήρια, βιασμούς, υποδούλωση και εξαναγκαστική εξαφάνιση.
Προειδοποιητικά σημάδια
Όλα δείχνουν ότι και η Τυνησία δεν θα απομακρυνθεί πολύ από τις παραπάνω πρακτικές. Οι κατηγορίες για παραβιάσεις δικαιωμάτων και κακομεταχείριση μεταναστών από τις αρχές της Τυνησίας έχουν προκαλέσει ήδη επικρίσεις για τη συμφωνία, μεταξύ άλλων από βουλευτές της ΕΕ.
Νωρίτερα αυτό το μήνα, οι αρχές της Τυνησίας μετέφεραν εκατοντάδες ανθρώπους από την υποσαχάρια Αφρική στα απομακρυσμένα σύνορα της ερήμου με τη Λιβύη και τους άφησαν εκεί χωρίς τροφή, νερό ή ιατρική φροντίδα. Μετά από λίγες ημέρες, οι αρχές επέτρεψαν στην τυνησιακή Ερυθρά Ημισέληνο να παράσχει βοήθεια, ενώ αναφορές έκαναν λόγο ότι μεταφέρθηκαν σε πόλεις στα νότια της Τυνησίας.