Τι σηματοδοτεί η ιστορική δικαστική απόφαση που επιτρέπει να ταφεί σαν κοινός θνητός ο δικτάτορας Φράνκο
Το τελευταίο κεφάλαιο σε μια αντιπαράθεση δεκαετιών άρχισε να γράφεται την περασμένη εβδομάδα στην Ισπανία με την απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου να εγκρίνει την εκταφή και μεταφορά των οστών του δικτάτορα Φρανθίσκο Φράνκο (στην εξουσία από το 1939 έως το 1975) από το κρατικό μαυσωλείο σε ένα δημοτικό κοιμητήριο της Μαδρίτης, όπου είναι θαμμένη και η σύζυγός του.
Η απόφαση ξεχειλίζει από συμβολισμό, καθώς η Κοιλάδα των Πεσόντων, στην οποία τάφηκε η σορός του «el caudillo», του «ηγέτη» όπως αποκαλούσαν τον Φράνκο οι υποστηρικτές του, αποτελεί μνημείο για όλα τα θύματα του ισπανικού εμφυλίου. Οι σοροί 34.000 ατόμων είναι θαμμένες εκεί, συμπεριλαμβανομένων και πολλών δημοκρατικών, όσων δηλαδή έχασαν τη ζωή τους αγωνιζόμενοι υπέρ της εκλεγμένης ισπανικής κυβέρνησης.
Η βασιλική και ο τεράστιος σταυρός στην Κοιλάδα των Πεσόντων είχαν μετατραπεί από τους υμνητές του δικτάτορα σε τόπο λατρείας του ίδιου και των νικητών του τριετούς ισπανικού εμφυλίου (1936-1939). Γεγονός βλάσφημο για τα θύματα του πολέμου, ο αριθμός των οποίων άγγιξε συνολικά τις 500.000.
«Το ότι άνθρωποι που σκοτώθηκαν από τον στρατό του Φράνκο είναι θαμμένοι μαζί του είναι εντελώς γελοίο», όπως και ότι «τον δοξάζουν ακόμη σαν τον σωτήρα της Ισπανίας» λέει στο BBC η Σίλβια Ναβάρο, συγγενής της οποίας έχασε τη ζωή του στον εμφύλιο το 1936.
Ο Τσάτο Γαλάντε, ο οποίος είχε φυλακιστεί και βασανιστεί από το καθεστώς του Φράνκο στις αρχές της δεκαετίας του ’70, χαιρέτισε την απόφαση του δικαστηρίου. «Είναι τεράστια ικανοποίηση για όλους όσοι μοχθούν για την επούλωση των τραυμάτων της συλλογικής μας μνήμης το ότι θα φύγει από την Κοιλάδα των Πεσόντων».
«Νίκη για τη δημοκρατία»
Το Ισπανικό Σοσιαλιστικό Κόμμα προσπαθούσε για χρόνια να κάνει έξωση στον δικτάτορα, κάτι που δρομολόγησε από την αρχή της προεδρικής θητείας του τον περασμένο Ιούνιο ο επικεφαλής τους Πέδρο Σάντσεθ. Ως «μεγάλη νίκη για τη δημοκρατία» παρουσίασε την απόφαση ο Ισπανός πολιτικός.
«Είναι μια καλή είδηση για τους Ισπανούς, που αποτίνει σεβασμό στα θύματα και των δύο πλευρών έτσι ώστε η συνύπαρξή μας να είναι εντελώς ελεύθερη και ηθική» δήλωσε η αντιπρόεδρος του Σάντσεθ Κάρμεν Κάλβο.
Συμβολικό τέλος, ανοικτές πληγές. Σε αντίθεση με τη ναζιστική Γερμανία και την Ιταλία του Μουσολίνι, οι οποίες ηττήθηκαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η μετάβαση της Ισπανίας στη δημοκρατία το 1975 έγινε σταδιακά. Δεν ήρθε ποτέ αντιμέτωπη με το φασιστικό παρελθόν της. Αντιθέτως, «υπέγραψε» μια άτυπη συμφωνία λήθης.
Το πρώτο βήμα
Ενας ακόμη λόγος που συνέβαλε στην αποτυχία διαχείρισης της πρόσφατης μαύρης σελίδας στην ιστορία της ήταν ένας νόμος του 1977 για αμνηστία, ο οποίος όμως εμποδίζει τη διενέργεια οποιασδήποτε έρευνας για τις εγκληματικές ενέργειες που συνέβησαν στα χρόνια του Φράνκο.
Το 2007 η τότε κυβέρνηση των Σοσιαλιστών έκανε το πρώτο γενναίο βήμα. Πέρασε τον λεγόμενο νόμο για την ιστορική μνήμη, ο οποίος αναγνώρισε τα θύματα πολέμου και των δύο πλευρών και πρόσφερε οικονομική βοήθεια στους επιζώντες δημοκράτες αγωνιστές και στις οικογένειές τους.
Είχαν προηγηθεί η απομάκρυνση των αγαλμάτων του Φράνκο και η μετονομασία πολλών οδών σε μια προσπάθεια απαλοιφής του φασιστικού παρελθόντος από τον δημόσιο χώρο.
Πολιτικά πρόκειται για στρατηγική κίνηση του προέδρου των Σοσιαλιστών, ο οποίος στις 10 Νοεμβρίου θα διεκδικήσει την απόλυτη πλειοψηφία στις βουλευτικές εκλογές, τις τέταρτες που πραγματοποιούνται στην Ισπανία τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Ο Σάντσεθ προηγείται στις δημοσκοπήσεις.
