Η ποιοτική και αξιόπιστη ενημέρωση αποτελεί πολύτιμο δημόσιο αγαθό.
Η βιωσιμότητα της βιομηχανίας των μέσων ενημέρωσης στην παρούσα συνθήκη έκτακτης ανάγκης με το ξέσπασμα της κρίσης του κορωνοϊού αποτελεί στοίχημα για την κοινωνία των πολιτών για όλα τα δημοκρατικά κόμματα. Και αυτό πρέπει να επιτευχθεί με κάθε κόστος για δύο λόγους.
Πρώτον, η αξιόπιστη και ποιοτική ενημέρωση διαδραματίζει το δικό της ρόλο στην επιτυχία καταπολέμησης των συνεπειών και της διάδοσης της επιδημίας.
Δεύτερον, γιατί η βιομηχανία της ενημέρωσης και ειδικότερα το τμήμα της που αφορά τα περιφερειακά και μικρά ανεξάρτητα μέσα, απειλείται ευθέως με αφανισμό.
Η υπαρξιακή αυτή αγωνία προκαλείται από δύο παράγοντες: την κάθετη πτώση των διαφημιστικών εσόδων και τον στραγγαλισμό της κυκλοφορίας λόγω των απαγορεύσεων.
Για να μπορέσουν οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο χώρο της ενημέρωσης, πρώτον, να διασωθούν, και δεύτερον να λειτουργήσουν με επωφελή τρόπο για το κοινωνικό σύνολο, χρειάζεται το κράτος να παρέμβει αποφασιστικά.
Πρώτα από όλα πρέπει να εφαρμοσθεί ΑΜΕΣΑ το Πρόγραμμα ενίσχυσης των επιχειρήσεων έκδοσης εφημερίδων πανελλήνιας κυκλοφορίας και το Πρόγραμμα ενίσχυσης των επιχειρήσεων έκδοσης ημερήσιων και εβδομαδιαίων περιφερειακών και τοπικών εφημερίδων, όπως προβλέπονταν από τις Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις Αριθμ. 107/2019 (ΦΕΚ 2355/Β/18-6-2019) και 70/ 2019 ((ΦΕΚ B’ 1676/14.05.2019). Οι σχετικές αποφάσεις είναι άμεσα εφαρμοστέες δεδομένου ότι έχουν λάβει θετική γνωμοδότηση της Κεντρικής Μονάδας Κρατικών Ενισχύσεων του Υπουργείου Οικονομικών, έχει γίνει η κατάθεση των δικαιολογητικών από τους ενδιαφερόμενους και έχει προβλεφθεί η δαπάνη τους στον κρατικό προϋπολογισμό.
Επιπλέον μια ολοκληρωμένη κρατική παρέμβαση διάσωσης κλάδου στις παρούσες συνθήκεςκρίσης και κατάρρευσης συνεπάγεται κατά τη γνώμη μου και τη λήψη των εξής μέτρων:
1. Σύσταση ενός Ειδικού Ταμείου Έκτακτης Ανάγκης (EmergencyFund) για μικρομεσαίες επιχειρήσεις του κλάδου, το οποίο θα καλύψει τις χρηματοδοτικές ανάγκες ΟΛΩΝ των νόμιμων επιχειρήσεων του κλάδου μέσα από τρείς τρόπους: α) εγγυοδοσία δανείων στο 90% ανά επιχείρηση, που λειτουργεί μέχρι πέντε έτη και στο 70% για επιχειρήσεις που λειτουργούν περισσότερο από 5 έτη, β) καταβολή ενοικίων στην έδρα των επιχειρήσεων για όλο το 2020, γ) κάλυψη μισθολογικού κόστους εργαζομένων για τρεις μήνες. Πρόσβαση στις δράσεις αυτές να έχουν μόνο οι επιχειρήσεις που δεν έχουν λάβει κρατική επιχορήγηση για διαφημιστικές καμπάνιες υψηλότερη των 50.000 το τρέχον έτος.
2. Αποδέσμευση της λειτουργίας ΟΛΩΝ των επιχειρήσεων του κλάδου από τις μέχρι τώρα ρυθμίσεις οικονομικής «ανακούφισης» από το κράτος που επιβάλλουν την αναστολή των θέσεων εργασίας, ή προκρίνουν την εκ περιτροπής εργασία. Ο στόχος πρέπει να είναι η διασφάλιση ότι ΟΛΕΣ οι επιχειρήσεις στο χώρο θα παραμείνουν ανοιχτές, ΟΛΟΙ οι εργαζόμενοι στις θέσεις τους, και η ενημέρωση δεν θα αποτελεί αναμάσημα και αναπαραγωγή copypaste. Ιδιαίτερη φροντίδα πρέπει να υπάρξει για τα περιφερειακά και τοπικά μέσα ενημέρωσης.
3. Οι διαφημιστικές δαπάνες του κράτους οφείλουν να έχουν τα απαραίτητα και απαρέγκλιτα θεσμικά εχέγγυα διαφάνειας που προβλέπουν οι κείμενες διατάξεις (ΠΥΣ 50/ 2015) προκειμένου τα χρήματα των φορολογουμένων και να πιάνουν τόπο και να μη χρησιμοποιούνται για την εξυπηρέτηση άλλων στόχων, όπως για τον έλεγχο της ενημέρωσης από την κυβέρνηση. Οι διαφημιστικές και επικοινωνιακές δαπάνες του δημοσίου οφείλουν επίσης να κατευθυνθούν μόνο σε επιχειρήσεις ενημέρωσης που έχουν ελληνικό ΑΦΜ και διατηρούν ή αυξάνουν τις θέσεις μισθωτής εργασίας.
Για το σκοπό αυτό μπορούν να αξιοποιηθούν πλήρως τα εργαλεία του Μητρώου Περιφερειακού και Τοπικού Τύπου (e-efimeris) (Νόμος 3548/2007, όπως τροποποιήθηκε με τον Νόμο 4487/2017), τα στοιχεία της Εργάνης, αλλά και τα στοιχεία του Μητρώου onlinemedia(Ν. 4339/ 2015) μετά από σχετικό αίτημα επικαιροποίησης των στοιχείων αυτών από τις αρμόδιες αρχές (Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας και Ενημέρωσης). Και φυσικά όλες οι σχετικές δαπάνες πρέπει να αναρτηθούν στη Διαύγεια.
Τα παραπάνω μέτρα για να έχουν επιτυχία οφείλουν να διαπνέονται από τέσσερις βασικές αρχές:
α) απλότητα στην κατανόηση και την εφαρμογή τους,
β) καθολικότητα (universalism),
γ) διαφάνεια (όλες οι σχετικές αποφάσεις έγκρισης δαπανών στη Διαύγεια), και τέλος
δ) να παρέχουν κίνητρα και πνοή νέου οράματος στους επιχειρηματίες του κλάδου.
Τα μέτρα αυτά επίσης για να έχουν επιτυχία πρέπει να συνοδεύονται και από άλλα ποιοτικά και ποσοτικά μέτρα, τα οποία αφορούν το σύνολο της αξιακής αλυσίδας του κλάδου από την παραγωγή στη διανομή και στην κατανάλωση. Ενδεικτικά αναφέρω τα παρακάτω:
– Μηδενισμός του ΦΠΑ στις συναλλαγές που αφορούν στην εκτύπωση, την πώληση και διανομή εντύπων ή την αγορά τηλεοπτικού χρόνου για το επόμενο 6μηνο.
– Μηδενισμός του ειδικού τηλεοπτικού φόρου διαφήμισης για τα Περιφερειακά Μέσα που παράγουν πρωτότυπο ενημερωτικό πρόγραμμα για το επόμενο 6μηνο.
– Κάλυψη του κόστους μεταφοράς εντύπων στην Περιφέρεια για το επόμενο 6μηνο.
– Κάλυψη του κόστους ηλεκτρονικών συνδρομών εντύπων όσο διαρκούν οι περιορισμοί κυκλοφορίας. Οι καταναλωτές θα αποκτούν ηλεκτρονικό voucher με σχετική αίτηση σε ειδική ιστοσελίδα του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
– Αυστηρή τήρηση της υποχρέωσης των φορέων του στενού και ευρύτερου δημόσιου τομέα να δαπανούν τουλάχιστον το 30% σε περιφερειακά μέσα ενημέρωσης.
– Διατήρηση της υποχρέωσης να πωλούνται εφημερίδες στα supermarket όσο διαρκούν η καραντίνα και οι περιορισμοί κυκλοφορίας.
– Πρόγραμμα μέσω ΕΣΠΑ υπέρ του ψηφιακού μετασχηματισμού των επιχειρήσεων έντυπου Τύπου για όσες επιχειρήσεις θέλουν να ενισχύσουν τη δραστηριοποίηση τους και την άντληση εσόδων μέσω ηλεκτρονικής συνδρομής με επιδότηση έως και 50% του σχετικού κόστους με ανώτατο όριο επιδότησης τις 200.000.
– Πρόγραμμα μέσω ΕΣΠΑ υπέρ του ψηφιακού μετασχηματισμού των τηλεοπτικών σταθμών πανελλαδικής και περιφερειακής εμβέλειας που θέλουν να ενισχύσουν τη διαδικτυακή τους παρουσία ή να λειτουργήσουν μελλοντικά σε Over-The-Top περιβάλλον με επιδότηση έως και 50% του σχετικού κόστους με ανώτατο όριο επιδότησης τις 500.000. Στις επιλέξιμες δαπάνες κόστους περιλαμβάνεται όχι μόνο το οικονομικό κόστος κατασκευής πλατφόρμας, αλλά και η εκπαίδευση στελεχών των τηλεοπτικών οργανισμών στις σχετικές futureproof τεχνολογίες μετάδοσης οπτικοακουστικού περιεχομένου.
– Πρόγραμμα της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας Επενδύσεων για την συμμετοχή σε ταμεία επιχειρηματικών συμμετοχών που χρηματοδοτούν νέες εταιρίες υποστήριξης υπηρεσιών mediaintelligence και καινοτομίας στα ψηφιακά μέσα ενημέρωσης σε ποσοστό μέχρι 90%.
Τέλος, μαζί με τις πολιτικές αυτές η Τράπεζα της Ελλάδας, αλλά και μεγάλες επιχειρήσεις δημοσίου συμφέροντος (πχ. ΔΕΗ, ΕΛΠΕ, ΕΥΔΑΠ κτλ.), οφείλουν να συνδράμουν στην προσπάθεια εξυγίανσης και ενίσχυσης του κλάδου, δεδομένου ότι οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις και τα τραπεζικά ιδρύματα αποτελούν τους βασικούς χρηματοδότες της διαφημιστικής αγοράς στη Ελλάδα. Οι επιχειρήσεις αυτές, εκτός από την υποχρέωση δημοσιοποίησης των διαφημιστικών τους δαπανών, οφείλουν να μεριμνήσουν ώστε η καταχώριση διαφημιστικών μηνυμάτων να ανατίθεται μόνο σε εγγεγραμμένες στο μητρώο επιχειρήσεις ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης. Επιπλέον μπορούν και αυτές οι επιχειρήσεις να τηρούν το ελάχιστο ποσοστό συμμετοχής του 30% των περιφερειακών μέσων ενημέρωσης στην κατανομή της συνολικής διαφημιστικής τους δαπάνης.
Αντίθετα με όλα αυτά, οι επιλεκτικές, θολές και ασαφείς ρυθμίσεις παλαιοκομματικής κοπής, που δείχνει να επιλέγει η κυβέρνηση, οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην μεταφορά πόρων προς εκείνα τα μέσα ενημέρωσης που γεννούν νέες ή ενισχύουν ήδη υπάρχουσες σοβαρές παθογένειες (μη ισότιμη μεταχείριση, απώλειες θέσεων εργασίας, αδιαφάνεια και διαφθορά, αθέμιτος ανταγωνισμός, έλεγχος της ενημέρωσης από την κυβέρνηση και από συγκεκριμένα επιχειρηματικά συμφέροντα).
Επιμένοντας σε μια τέτοια πολιτική, ο Κυριάκος Μητσοτάκης διαπράττει ιστορικό έγκλημα, γιατί σπρώχνει τον κλάδο της ενημέρωσης στην οικονομική κατηφόρα, μετατρέποντας τους λειτουργούς της ενημέρωσης σε επαίτες. Οι συνεχείς τηλεοπτικές πρωθυπουργικές αγιογραφίες και ο οικονομικός αποκλεισμός από την κρατική διαφήμιση εντύπων και ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης που τολμούν να ασκούν κριτική στην κυβέρνηση είναι ενδείξεις μιας κοντόφθαλμης στόχευσης και ενός αυταρχικού τρόπου διακυβέρνησης.
Μια ριζική αλλαγή πολιτικής ως προς την ενημέρωση είναι αναγκαία. Εδώ και τώρα, με συγκεκριμένα γενναία μέτρα, και όχι με «δωράκια» προς καναλάρχες και πρόθυμους. Τέτοιες λογικές κανιβαλισμού, που ισοπεδώνουν την ενημέρωση και ευτελίζουν τη δημοκρατία, δεν μπορούν να γίνουν και δεν θα γίνουν ανεκτές.