Η αύξηση τόσο των απλών λοιμώξεων από στρεπτόκοκκο όσο και των διεισδυτικών λοιμώξεων, που παρατηρήθηκε ήδη από τον περασμένο Σεπτέμβριο, σε χώρες της βόρειας Ευρώπης, όπως στο Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία, έθεσε την επιστημονική κοινότητα σε επιφυλακή. Το ίδιο έπραξαν και οι ειδικοί στη χώρα μας, παρότι είναι τεκμηριωμένο πως τα περιστατικά με σοβαρά συμπτώματα παραμένουν σπάνια, αναφέρουν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, καθηγήτρια Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ και η Άννα Παρδάλη, παιδίατρος, αντιπρόεδρος της Ένωσης Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Αττικής.
Παρόλα αυτά, ο θάνατος την περασμένη εβδομάδα του 7χρονου αγοριού από την Ημαθία αναζωπύρωσε την ανησυχία (κυρίως) των γονέων. Συνολικά στη χώρα μας έχουν χάσει τη ζωή του έξι παιδιά από στρεπτόκοκκο.
Το ΑΠΕ-ΜΠΕ απευθύνθηκε στις κ.κ. Ψαλτοπούλου και Παρδάλη, για να εξηγήσουν αν καταγράφεται αύξηση των περιστατικών στρεπτόκοκκου σε σύγκριση με προηγούμενες χρονιές, πώς γίνεται η διάγνωση στρεπτόκοκκου, ποιος πρέπει να διενεργεί τα τεστ, τι πρέπει να προσέχουν οι γονείς και παράλληλα, δίνουν χρήσιμες συμβουλές για τη μετάδοση της νόσου και τα μέτρα προφύλαξης.
Αύξηση στρεπτόκοκκου σε ευρωπαϊκές χώρες
Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες (Ιρλανδία, Γαλλία, Ολλανδία, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο) κατέγραψαν αύξηση στον αριθμό των περιπτώσεων διεισδυτικής νόσου από στρεπτόκοκκο της ομάδας Α (iGAS) σε παιδιά ηλικίας κάτω των δέκα ετών, εντός του έτους 2022, ιδιαίτερα από τον Σεπτέμβριο και μετά. Στη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, η αύξηση των κρουσμάτων iGAS σε παιδιά ήταν αρκετές φορές υψηλότερη από τα προ-πανδημικά επίπεδα για την αντίστοιχη χρονική περίοδο, αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Θεοδώρα Ψαλτοπούλου. Κατά την ίδια περίοδο, συνεχίζει, αναφέρθηκαν επίσης αρκετοί θάνατοι από iGAS σε παιδιά ηλικίας κάτω των 10 ετών (Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ιρλανδία). Αντίστοιχα στοιχεία αναφέρουν και τα Κέντρα Ελέγχου Νοσημάτων CDC των ΗΠΑ. Μάλιστα, σε ορισμένες περιοχές των ΗΠΑ συνεχίζεται να καταγράφεται υψηλός αριθμός περιστατικών iGAS στα παιδιά, παρόλο που οι λοιμώξεις από αναπνευστικούς ιούς έχουν γενικά μειωθεί. Επιπλέον, έχουν καταγραφεί και περιστατικά σε ενήλικες, κυρίως σε ηλικιωμένους 65 ετών και άνω. «Η καταγραφόμενη αύξηση κρουσμάτων ακολούθησε μια περίοδο μειωμένης συχνότητας λοιμώξεων από στρεπτόκοκκο ομάδας Α που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19», σημειώνει η κ. Ψαλτοπούλου.
Είναι αυξημένα τα περιστατικά στρεπτόκοκκου αυτή την εποχή;
Την απάντηση δίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Άννα Παρδάλη.
Διαχρονικά, ο στρεπτόκοκκος είναι ένα μικρόβιο που συναντάει κάνεις όλο τον χρόνο, βρίσκεται όμως σε μεγαλύτερη έξαρση από το τέλος του χειμώνα και την άνοιξη έως και τις αρχές του καλοκαιριού.
Αυτό το μοτίβο εμφανίστηκε και τη φετινή χρονιά, ενώ την εποχή της πανδημίας όπως πολλά άλλα μικρόβια και ιοί, που ήταν σχεδόν ανύπαρκτα λόγω των μέτρων προστασίας που εμπόδιζαν τη μόλυνση και διασπορά τους, δεν βλέπαμε διαδεδομένα ή σχεδόν καθόλου περιστατικά στρεπτόκοκκου. Λόγω της ανοσιακής απραξίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, που «τεμπέλιασε» το ανοσοποιητικό των παιδιών και τα κατέστησε λιγότερο ετοιμοπόλεμα στους μικροβιακούς εισβολείς, στη μετα-COVID εποχή, μικρόβια και ιοί όπως πχ η γρίπη , ο RSV , οι Αδενοϊοί κτλ. έκαναν δυναμικά την εμφάνιση τους, και ενδεχομένως να παρατηρείται μια αντίστοιχη συμπεριφορά και για τον στρεπτόκοκκο.
Εξηγεί ότι δεν υπάρχουν όμως δεδομένα που να το αποδεικνύουν αυτό καθώς η παρουσία του μικροβίου στην χώρα μας δεν υπόκειται σε κάποιο καθεστώς επιτήρησης ώστε να καταγράφονται τα πραγματικά νούμερα και να έχουμε σύγκριση με περασμένα έτη.
Εργαστηριακή διάγνωση με test, πώς και πότε
Βασικό θέμα αποτελεί η εργαστηριακή διάγνωση της νόσου με strep-test, με την κ. Παρδάλη να υπογραμμίζει ότι αυτό πρέπει να διενεργείται μόνο από εκπαιδευμένους επαγγελματίες υγείας. Αυτή μπορεί να γίνει με δύο τρόπους:
Α) το strep-test: είναι ένα γρήγορο και απλό τεστ που χρησιμοποιεί επίχρισμα από το φάρυγγα και τις αμυγδαλές. Η απάντηση δίνεται σε 10 λεπτά
Β) η καλλιέργεια φαρυγγικοαμυγδαλικού επιχρίσματος είναι απαραίτητη όχι μόνο για την επιβεβαίωση του παθογόνου μικροβίου αλλά και για τον έλεγχο της ευαισθησίας του στα αντιβιοτικά που θα χρησιμοποιηθούν.
«Προσοχή όμως: ένα παιδί μπορεί να βγάζει αυτές τις δυο εξετάσεις θετικές όχι μόνο όταν νοσεί αλλά και αν είναι φορέας της νόσου, το φέρει δηλ. στον λαιμό του χωρίς να νοσεί και χωρίς να έχει συμπτώματα. Σε αυτή την περίπτωση, με μικρή πιθανότητα μπορεί να μεταδώσει περαιτέρω το μικρόβιο», εξηγεί η κ. Παρδάλη. Σχετικά με το ποιος μπορεί να κάνει strep-test στα παιδιά η κ. Παρδάλη είναι κατηγορηματική. «Παρ’ ότι το τελευταίο διάστημα τα strept test διατίθενται από τα φαρμακεία, δεν θα πρέπει τα τεστ αυτά να διενεργούνται από μη εκπαιδευμένους επαγγελματίες υγείας που δεν έχουν εμπειρία στα παιδιά. Αυτοί είναι οι γιατροί και εκπαιδευμένοι νοσηλευτές και προσωπικό διαγνωστικού μικροβιολογικού εργαστήριου. Ένα θετικό τεστ δεν σημαίνει νόσο και ένα αρνητικό τεστ δεν σημαίνει ότι δεν νοσεί κάποιος με ύποπτα συμπτώματα. Μένει μόνο στον παιδίατρο να αξιολογήσει και να συνεκτιμήσει την κλινική και εργαστηριακή εικόνα του παιδιού και να λάβει τις κατάλληλες αποφάσεις» .
Οδηγίες προς τους γονείς
«Στα παιδιά, η μεγαλύτερη συχνότητα της φαρυγγοαμυγδαλίτιδας από στρεπτόκοκκο παρατηρείται στις ηλικίες 3-10 ετών. Ο στρεπτόκοκκος “ δεν αγαπάει τα βρέφη” κάτω των 2 ετών, τα οποία προσβάλλονται σπάνια. Έχει υπολογιστεί ότι το 10% των παιδιών σχολικής ηλικίας επισκέπτονται κάθε χρόνο τον pαιδίατρο λόγω φαρυγγοαμυγδαλίτιδας και στο 25%-50% ο στρεπτόκοκκος είναι το υπεύθυνο αίτιο», αναφέρει η κ. Παρδάλη.
Η κ. Ψαλτοπούλου εξηγεί ότι οι λοιμώξεις από στρεπτόκοκκο προκαλούν φαρυγγοαμυγδαλίτιδα, πυρετό και δερματικό εξάνθημα γνωστό ως οστρακιά, δερματικές λοιμώξεις όπως μολυσματικό κηρίο.
Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές όπως προσβολή των νεφρών (μεταστρεπτοκοκκική σπειραματονεφρίτιδα) ή της καρδιάς (ρευματικός πυρετός). Τα συμπτώματα που θα παρουσιάσει ο ασθενής είναι ανάλογα με το είδος της λοίμωξης που θα του προκαλέσει το βακτήριο.
Η φαρυγγοαμυγδαλίτιδα εκδηλώνεται με πυρετό, κυνάγχη (πονόλαιμο), δυσκαταποσία, διόγκωση των αμυγδαλών με λευκωπό επίχρισμα, διόγκωση των λεμφαδένων και αιμορραγικά στίγματα (πετέχειες) στην υπερώα.
Η θεραπεία της στρεπτοκοκκικής λοίμωξης από τον στρεπτόκοκκο ομάδας Α πρέπει εγκαίρως να αντιμετωπίζεται με τα κατάλληλα αντιβιοτικά, ανάλογα με τη βαρύτητα της λοίμωξης.
Η μη βελτίωση της συμπτωματολογίας ή η επιδείνωσή υπό αντιβιοτική αγωγή σε εύλογο χρονικό διάστημα, αποτελούν κριτήρια άμεσης επικοινωνίας με τον θεράποντα ιατρό, ώστε να αξιολογήσει την κατάσταση, αναφέρει η κ. Παρδάλη. «Η διεισδυτική λοίμωξη από τον πυογόνο στρεπτόκοκκο εξελίσσεται ταχύτατα γι’ αυτό οποιαδήποτε υποψία νόσου χρήζει άμεσης ιατρικής εκτίμησης».
Σε κάθε περίπτωση, συνεχίζει «δεν υποτιμούμε ποτέ κανένα πονόλαιμο. Πολλές φορές δε, το μοναδικό σύμπτωμα μπορεί να είναι ο πυρετός χωρίς έντονο πονόλαιμο και αυτό γιατί η συχνή χορήγηση αντιπυρετικών στα παιδιά λειτουργεί και ως παυσίπονο και έτσι παύουν να διαμαρτύρονται.
Οι έμετοι και οι εκδηλώσεις από το γαστρεντερικό είναι παραπλανητικά πολλές φορές συμπτώματα που μπορεί να αποδοθούν αρχικά σε γαστρεντερίτιδα και καθώς τα συμπτώματα αυτά υποχωρούν μαζί με τον πυρετό μπορεί μια στρεπτοκοκκική φαρυγγοαμυγδαλιτιδα να παραμείνει αδιάγνωστη».
Διαχείριση κρούσματος διεισδυτικής στρεπτοκοκκικής λοίμωξης (iGAS) στο οικιακό περιβάλλον
Σύμφωνα με τις οδηγίες του ΕΟΔΥ, σε περίπτωση κρούσματος διεισδυτικής στρεπτοκοκκικής λοίμωξης στο οικιακό περιβάλλον πρέπει να ανευρίσκονται οι στενές επαφές του κρούσματος και ειδικά οι στενές επαφές που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο για νόσηση από διεισδυτική στρεπτοκοκκική λοίμωξη, όπως άτομα ηλικίας 75 ετών και άνω, νεογνά, έγκυες και λεχωίδες. Όπως αναφέρει η κ. Ψαλτοπούλου στις στενές επαφές υψηλού κινδύνου συστήνεται η χορήγηση χημειοπροφύλαξης , η οποία πρέπει να ξεκινάει άμεσα μετά τη διάγνωση του θετικού κρούσματος, ιδανικά εντός 24ώρου και όχι πάνω από 10 μέρες από την διάγνωση του κρούσματος αναφοράς.
Σε ό,τι αφορά τις στενές επαφές κρούσματος iGAS στο οικιακό περιβάλλον που δεν είναι υψηλού κινδύνου για νόσηση, συστήνεται η παρακολούθηση των στενών επαφών για πιθανή εκδήλωση ύποπτων συμπτωμάτων για 30 ημέρες από την επαφή με το κρούσμα. Οι επαφές με περισσότερες από 24 ώρες συνεχούς έκθεσης σε κρούσμα, διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο μόλυνσης και αποικισμού.
Εάν εντοπιστούν 2 ή περισσότερα επιβεβαιωμένα κρούσματα iGAS στο οικιακό περιβάλλον, συστήνεται η χορήγηση χημειοπροφύλαξης σε όλα τα μέλη του οικιακού περιβάλλοντος, εντός περιόδου 10 ημερών από τη διάγνωση της λοίμωξης iGAS. Εάν εντοπιστούν οποιεσδήποτε στενές επαφές με σημεία και συμπτώματα λοίμωξης από GAS ή iGAS θα πρέπει άμεσα να αξιολογηθούν κλινικά και να αντιμετωπιστούν με αντιμικροβιακή αγωγή σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες.
Γιατί κάποιες φορές χρησιμοποιείται ο όρος GAS και άλλες ο IGAS;
Ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α είναι γνωστός και ως πυογόνος στρεπτόκοκκος ή GAS (Group A Streptococcus). Όπως διευκρινίζει το ECDC, ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α (GAS) θεωρείται η πιο κοινή αιτία βακτηριακής φαρυγγίτιδας σε παιδιά σχολικής ηλικίας, η οποία σημειώνεται πως αντιμετωπίζεται εύκολα με αντιβιοτικά.
Οι λοιμώξεις από διειδυστικό στρεπτόκοκκο της ομάδας Α (iGAS) είναι αυτές που προκύπτουν όταν το GAS μολύνει ένα μέρος του σώματος όπου τα βακτήρια δεν ζουν συνήθως, Πρόκειται όμως, για σπάνιες περιπτώσεις, εξηγεί η κ. Παρδάλη.
Μορφές διεισδυτικής νόσου αποτελούν η νεκρωτική περιτονίτιδα και το στρεπτοκοκκικό σύνδρομο τοξικής καταπληξίας. Ο εμμένων πυρετός, η έντονη κυνάγχη, η σοβαρή δυσκαταποσία, ο πυρετός σε συνδυασμό με εξάνθημα, η εκσεσημασμένη καταβολή είναι συμπτώματα που χρήζουν ιατρικής βοήθειας και ειδικής αντιμετώπισης, σημειώνει η κ. Ψαλτοπούλου.
Μέτρα προφύλαξης
Για την πρόληψη της στρεπτοκοκκικής λοίμωξης από τον πυογόνο στρεπτόκοκκο είναι σημαντική η καθημερινή και ορθή εφαρμογή των κανόνων υγιεινής και της υγιεινής των χεριών, καθώς και η εφαρμογή μέτρων ατομικής προστασίας. Η αποφυγή του συγχρωτισμού, ειδικά με άτομα με συμπτώματα που εμφανίζουν πυρετό, φαρυγγαλγία και άλλα συμπτώματα, και ο σωστός αερισμός των κλειστών χώρων είναι σημαντικά μέτρα, καθώς και η κοινωνική αποστασιοποίηση των ατόμων που νοσούν ώστε να περιχαρακωθεί κατά τον δυνατό η εξάπλωση της λοίμωξης.
