Αυτό είναι το τελευταίο άρθρο από μια σειρά τριών άρθρων του Νίκου Κοτζιά στο Documento
Η κατάσταση είναι άσχημη. Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς, με θάρρος και σθένος, προκειμένου να την αντιμετωπίσουμε: η χώρα βρίσκεται σε πορεία παρακμής. Από το 2010 ζει μέσα σε δυσκολίες, αγωνίες, φόβους. Η Αριστερά οφείλει να δώσει ελπίδα οδηγώντας τη χώρα στην αναγέννησή της. Να ακολουθεί μια πολιτική ορθή αλλά ταυτόχρονα και ελπιδοφόρα. Να δίνει προοπτικές και ανάσες.
Η χώρα βρίσκεται σήμερα σε περίοδο που χαρακτηρίζεται από τρία στοιχεία. Το πρώτο είναι η συρρίκνωση όλων σχεδόν των μεγεθών της. Καταγράφεται ουσιώδης δημογραφική συρρίκνωση. Σε αντίθεση με την Τουρκία, την Αίγυπτο και την Ιταλία, ο πληθυσμός της Ελλάδας σμίκρυνε κατά ένα εκατομμύριο. Το ΑΕΠ έχει υποχωρήσει τουλάχιστον κατά 75 δισ. ευρώ, δηλαδή παραπάνω από 30%. H παραγωγική βάση της χώρας βρίσκεται σε αποσάθρωση. Η βιομηχανική παραγωγή φθίνει συνεχώς, ενώ η αγροτική οικονομία υποχωρεί. Η κτηνοτροφία και η αλιεία έχουν πάθει ανεπανόρθωτη ζημιά. Μεγάλες περιοχές της χώρας δεν διαθέτουν ούτε καν στρεβλό σχέδιο ανάπτυξης και καμιά προοπτική μεγέθυνσης της οικονομίας τους. Ο κατάλογος είναι ατέλειωτος.
Η ουσία είναι μία: το σημερινό παραγωγικό μοντέλο της χώρας δεν δίνει στην Ελλάδα καμιά προοπτική. Είναι αναποτελεσματικό και όλο περισσότερο επιβεβαιώνεται η ανάγκη ριζικής υπέρβασής του. Η διεθνής θέση της χώρας –αυτό είναι το δεύτερο χαρακτηριστικό της πορείας παρακμής– υποχωρεί. Η χώρα εγκατέλειψε τα δύο τελευταία χρόνια πλειάδα πρωτοβουλιών που είχε αναλάβει στον διεθνή ορίζοντα, όπως την πρωτοβουλία της Ρόδου και αυτήν της προάσπισης των πολιτισμικών και θρησκευτικών κοινοτήτων στη Μέση Ανατολή, την πρωτοβουλία των 15 εντός της ΕΕ, τη διασυνοριακή συνεργασία στα βόρειά της. Ακόμη και θέσεις που κατέκτησε στην περιοχή τις εγκαταλείπει εξαιτίας του αντι-Πρεσπών κλίματος στον εθνικισμό της περιοχής (όπως τον έλεγχο του εναέριου χώρου της Βόρειας Μακεδονίας). Στην ΕΕ η Ελλάδα παίζει όλο και μικρότερο ρόλο, ενώ η ηγεσία της χώρας δεν έχει αντιληφθεί τις πραγματικές αλλαγές στις ΗΠΑ. Η απομάκρυνση από την αναδυόμενη νοτιοανατολική Ασία και τη ΛΔ της Κίνας είναι συνεχής. Η Κύπρος έχει ουσιαστικά εγκαταλειφθεί. Οι θαλάσσιες ζώνες της Ελλάδας καταπατώνται κάθε μέρα. Η χώρα δείχνει σαν να φοβάται την ίδια της τη σκιά. Ενδεικτικά, ακόμη και η διεθνής παρουσία των ομάδων μπάσκετ και ποδοσφαίρου δεν θυμίζει σε τίποτε τις επιτυχίες του παρελθόντος.
Το τρίτο χαρακτηριστικό είναι η παρακμή όλο και περισσότερων θεσμών. Επεκτείνεται η κρίση της δημοκρατίας, των θεσμών, της συμμετοχής των πολιτών. Η ηθική στην πολιτική οδεύει σήμερα προς γκρεμούς. Τα ΜΜΕ έχουν περιέλθει στα χέρια λιγοστών ολιγαρχών που ελέγχουν και σημαντικό τμήμα του αθλητισμού και ασχολούνται με κλάδους όπως δημόσια έργα, ενέργεια, ναυτιλία. Γι’ αυτό προσπαθούν να μας εγκλωβίσουν στο μέτρο τους: μικροπολιτική, κουτσομπολιό, ύβρη σε όποιον δεν ελέγχεται.
Η ελληνική ολιγαρχία έχει σήμερα δύο χαρακτηριστικά: α) επενδύει στην ανανέωση της παραγωγικής βάσης λιγότερο από κάθε άλλη κυρίαρχη ομάδα εντός της ΕΕ και β) είναι στον μέγιστο δυνατό βαθμό μια κλειστή ομάδα. Δεν επιτρέπει να εισέλθει στα «ουράνια» του καπιταλισμού ουδείς που δεν ανήκει στο κλειστό σύστημα. Ολες οι ελίτ στην Ελλάδα συναποτελούν ένα κλειστό σύστημα, στον τομέα τόσο της οικονομίας όσο και της πολιτικής (οικογενειοκρατία γαρ). Δεν έχουν διάθεση να ανανεώσουν ούτε καν τον ελληνικό καπιταλισμό. Επιδιώκουν μαζί με την κυβέρνηση Μητσοτάκη να μην πληρώσουν τίποτε στην εποχή της κρίσης. Για να επιβιώσουν ως είναι δεν το έχουν σε τίποτε να βουλιάξει η χώρα. Καθήκον της Αριστεράς είναι να σπάσει αυτό το σύστημα, όσο δύσκολο κι αν είναι. Αν θέλει να επιβιώσει η χώρα, πρέπει να δώσει μάχη. Υπάρχουν βέβαια δυνάμεις εντός του συστήματος που αρχίζουν και αντιλαμβάνονται ότι η Ελλάδα χρειάζεται μια πολιτική σωτηρίας ενάντια στις δυνάμεις της αδράνειας και του ταξικού εγωισμού. Ομως σήμερα δεν αρκεί μια πολιτική σωτηρίας, όπως το 2015. Χρειάζεται αυτή να είναι ενταγμένη σε ένα συνολικό σχέδιο αναγέννησης της χώρας.
Οι λύσεις που έχει μπροστά της η χώρα για να ανατρέψει την πορεία της παρακμής είναι δύσκολες και απαιτούν θαρραλέες αναδιατάξεις. Η χώρα χρειάζεται μεγάλες πολιτικές τομές ριζικών αλλαγών. Χάρη στις δυνατότητες που παρέχουν οι νέες τεχνολογίες μπορεί να παρακάμψει «φάσεις» καθυστέρησης, να τις προσπεράσει και να κάνει ένα μεγάλο ποιοτικό άλμα. Να οδηγηθεί στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση άμεσα. Να διασφαλιστεί η διάχυση των νέων τεχνολογιών, πριν από όλα στην παραγωγή, την εκπαίδευση, σε ένα εκδημοκρατιζόμενο δημόσιο. Για να υλοποιηθεί ένας τέτοιος στόχος χρειάζονται η αφύπνιση της χώρας και η συγκρότηση κινημάτων σε όλες τις πλευρές που άπτονται της κρίσης. Απαιτείται επίσης ένας συστηματικός δημοκρατικός διάλογος γύρω από το χθες, το σήμερα αλλά κύρια το αύριο.
Η χώρα έχει ανάγκη από δημοκρατικά και αριστερά κόμματα και κινήσεις που θεωρούν κομβικό τους καθήκον την ανάπτυξη της κουλτούρας συνεργασιών και συμμαχιών. Μια κουλτούρα που αποδέχεται τη διαφορετικότητα. Που κατανοεί την ανάγκη τα διαφορετικά επιχειρήματα, σχέδια, οράματα και προγράμματα να τίθενται ισότιμα σε δημοκρατικό διάλογο και σε πρακτική άμιλλα. Σημαίνει την αποδοχή ότι και ο άλλος μπορεί να έχει δίκιο. Αυτό που χρειάζεται είναι ένα συνολικό ελάχιστο πρόγραμμα ως κοινή πλατφόρμα όλων των προοδευτικών, δημοκρατικών, πατριωτικών και αριστερών δυνάμεων που επιθυμούν να οδηγήσουν τη χώρα στην αναγέννηση. Ενα πρόγραμμα που θα δώσει ελπίδα και προοπτική.
Εμείς ως ΠΡΑΤΤΩ κάναμε την πρότασή μας. Με επιστολές που κατονομάζουμε και εξηγούμε την ανάγκη σαρωτικών και δύσκολων αλλαγών στην Ελλάδα και την ελληνική κοινωνία απευθυνθήκαμε σε όλα τα κόμματα και τις κινήσεις που ονειρεύονται μια νέα Ελλάδα. Σε αυτές διατυπώσαμε τις προτάσεις μας, ενώ εκφράσαμε την αγωνία μας. Μερικοί πιστεύουν ότι αυτά τα ζητήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν αποκλειστικά με την ισχύ των αριθμών. Είναι αλήθεια, οι αριθμοί έχουν αποφασιστική ισχύ. Αλλά και οι ιδέες, η ηθική, το σχέδιο και οι προγραμματικοί άξονες έχουν την ισχύ τους.
Η προοδευτική δημοκρατική παράταξη πρέπει να οδηγηθεί σε συμπόρευση, συμπαράταξη, σε κοινούς αγώνες. Σε πρόγραμμα και όραμα για την Ελλάδα του 21ου αιώνα. Να κάνει κριτική από αυτήν τη σκοπιά στην παρούσα κυβέρνηση παύοντας την αυτοκατανάλωσή της σε προσωπικές και χωρίς αρχές διαμάχες ή σε αυτοϊκανοποίηση για το πόσο καλά τα έκανε πριν από λίγο καιρό. Αυτό ήδη κρίθηκε σε εκλογές. Ηρθε η ώρα να κριθεί για άλλη μια φορά η Αριστερά στο αν μπορεί –που μπορεί και πρέπει– να βγάλει τη χώρα από μια πορεία παρακμής
