Η φωτογραφική έκθεση του Στράτου Καλαφάτη με τίτλο «Αρχιπέλαγος» παρουσιάζεται στη Νικήτη Χαλκιδικής και τη Νάουσα της Πάρου
Με αφετηρία το βορειότερο λιμάνι του Αιγαίου, την Καβάλα, την πόλη όπου μεγάλωσε και έμαθε τη θάλασσα, ο Στράτος Καλαφάτης φωτογράφισε τους υδάτινους δρόμους του πελάγους και η εργασία του αυτή αποτυπώθηκε στο βιβλίο του «Αρχιπέλαγος» και στην ομώνυμη έκθεση που αυτές τις μέρες παρουσιάζεται στη Νικήτη Χαλκιδικής και τη Νάουσα της Πάρου.
Φωτογραφίες πλοίων που χάνονται σαν κουκκίδες απειροελάχιστες φέροντας την ευθύνη για αποχωρισμούς και σμιξίματα. Αφρισμένα τοπία που πτυχώνονται βίαια καθώς το κολοσσιαίο σκάφος οργώνει την ανοιχτή θάλασσα. Παράθυρα και φινιστρίνια, ξαφνικά ανοίγματα σε μια απρόσμενη θέα. Καταστρώματα, παρατηρητήρια του ευμετάβλητου της θάλασσας. Φωταγωγημένα φέρι που μοιάζουν αυτάρκεις μικρόκοσμοι. Μια σημαία στερεωμένη σ’ έναν βράχο, ένδειξη εδαφικής κυριότητας. Μια λαστιχένια λέμβος στα βράχια κάποιας ακτής, σύμβολο επιβίωσης αλλά και απώλειας σε καιρούς ταραγμένους… Αυτές είναι μερικές εικόνες του φωτογράφου Στράτου Καλαφάτη από το Αιγαίο, έναν τόπο οικείο όσο και ανοίκειο, «πεδίο δράσης της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, τόπο με δυνατά ριζώματα και ξεριζώματα, με κλειστές κοινότητες και ρητές γεωγραφικές ασυνέχειες» που «συνιστά, μαζί με το “τοπίο των ερειπίων”, την πιο δημοφιλή σύγχρονη ελληνική εικόνα», σύμφωνα με τον μελετητή και επιμελητή του MOMus – Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης Ηρακλή Παπαϊωάννου, όπως αναφέρει στο σημείωμά του το οποίο συνοδεύει την έκθεση του δημιουργού με τίτλο «Αρχιπέλαγος» την παραγωγή της οποίας υποστήριξε το Μορφωτικό Ιδρυμα της Εθνικής Τραπέζης.
Φωτογραφίζει πάνω από τριάντα χρόνια
Ο Στράτος Καλαφάτης ταξιδεύει και φωτογραφίζει πάνω από τριάντα χρόνια, ενώ παρουσιάζει τη δουλειά του σε γκαλερί, μουσεία και φεστιβάλ σε όλο τον κόσμο ενώ έργα του συμπεριλαμβάνονται σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές. Ζει στη Θεσσαλονίκη και έχει δημιουργήσει με τη φωτογράφο Λία Ναλμπαντίδου το Studiotessera, έναν χώρο για τη φωτογραφία με εκπαιδευτικές και καλλιτεχνικές δράσεις. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Καβάλα. «Τη θάλασσα τη γνώρισα μέσα από τον ήχο της. Εφτανε τα βράδια τραχύς, ρυθμικός στο παιδικό μου δωμάτιο. Η εικόνα της ήταν τόσο παρούσα που σχεδόν μου διέφευγε. Γινόταν ένα με τους λόφους της Καλαμίτσας, σ’ ένα τοπίο δεδομένο όσο και η πράξη της αναπνοής» γράφει στο βιβλίο του «Αρχιπέλαγος» που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Αγρα πριν από ενάμιση χρόνο και περιλαμβάνει τις εικόνες οι οποίες του εντυπώθηκαν ταξιδεύοντας στους υδάτινους δρόμους του Αιγαίου.
Αν και το υγρό στοιχείο είναι ένα με τη ζωή του, φωτογραφικά ανακάλυψε τη θάλασσα, όπως μου περιγράφει, όταν προσπάθησε για πρώτη φορά να την κοιτάξει μέσα από τον φακό του. «Μεγάλωσα μέσα στη θάλασσα, περνούσα τα καλοκαίρια μου στην Καλαμίτσα και στο Παληό, ο παππούς μου ήταν καπετάνιος. Οι μνήμες μου περιέχουν τους ήχους της, τη μυρωδιά της, τις ιστορίες της. Φωτογραφικά όμως την ανακάλυψα τη μέρα που ξεκίνησα να τη φωτογραφίζω. Και τελικά είναι κάτι διαφορετικό από τη μνήμη να προσπαθήσει κάποιος, με το δικό του εργαλείο, να περιγράψει τη μνήμη. Σκεφτόμουν παλιότερα πώς θα ήταν αν μεγάλωνα στο βουνό και η πρώτη φορά που αντίκριζα τη θάλασσα θα ήταν όταν ξεκινούσα να τη φωτογραφίσω. Δεν ξέρω. Δεν ξέρω πόσο επηρεάζει το ένα το άλλο».
O Στράτος Καλαφάτης συνεχίζει λέγοντας: «Ομως όταν δεν κρατάω τη μηχανή μου δεν συνεχίζω να βλέπω εικόνες στη θάλασσα. Δεν έχω αυτή την εμμονή. Οταν πηγαίνω να κολυμπήσω ή να ψαρέψω με τα παιδιά μου πηγαίνω για να κολυμπήσω ή να ψαρέψω, δεν έχω την ανάγκη να μεταφράζω αυτό που βλέπω σε φωτογραφική εικόνα. Το ίδιο μου συμβαίνει και όταν περπατώ στη Θεσσαλονίκη· βλέπω ωραίες εικόνες αλλά δεν εντυπώνονται. Τα τελευταία χρόνια εγώ και οι φωτογράφοι, τουλάχιστον αυτοί που ξέρω πώς δουλεύουν, είμαστε φωτογράφοι μόνο όταν κρατάμε τη μηχανή μας. Φωτογραφίζω όπως πηγαίνει ο μουσικός ή ο ηθοποιός ή ο χορευτής στην πρόβα του, πηγαίνω σε ένα ραντεβού με τον εαυτό μου αποκλειστικά για να φωτογραφίσω και είμαι συγκεντρωμένος μόνο σε αυτό. Φωτογράφος γίνομαι την ώρα που βλέπω μέσα από τη μηχανή μου τον κόσμο».
Ενα ταξίδι που ποτέ δεν τελειώνει
Το αρχιπέλαγος παραμένει πάντα ένας ανοιχτός λογαριασμός για τον Στράτο Καλαφάτη, όπως μου λέει ο ίδιος. «Η εργασία αυτή είναι ένα ταξίδι που ουσιαστικά ξεκίνησε το 1998, όταν αποφασίσαμε με τη σύντροφό μου, τη φωτογράφο Λία Ναλμπαντίδου, να ζήσουμε για τέσσερα χρόνια στη Σκόπελο. Εκεί, μέσα στον υδάτινο κύκλο του νησιού, μου εντυπώθηκε ο απελευθερωτικός αλλά και αβάσταχτος αποκλεισμός του νερού. Τότε δημιουργήθηκε το “Ημερολόγιο 1998-2002” και το 2006 έγινε η αφορμή οι επίτροποι της 10ης Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας να μου αναθέσουν να δουλέψω με υλικό από το Αιγαίο το οποίο υποστήριξε τότε την ελληνική πρόταση στη Βενετία. Δέκα χρόνια μετά, με την ευκαιρία της έκδοσης του βιβλίου, επέστρεψα στο Αιγαίο για να φωτογραφίσω ξανά. Η φωτογραφία του εξωφύλλου του βιβλίου –που είναι ένα κατάστρωμα– είναι μια εικόνα από τις πρώτες ώρες αυτού του ταξιδιού το οποίο ξεκίνησε ένα απόγευμα το καλοκαίρι του 2016 από τη γενέτειρά μου, την Καβάλα, και διήρκεσε περίπου έναν μήνα. Αυτό το ταξίδι ήταν η πρώτη ολοκληρωμένη φάση της φωτογράφισης του “Αρχιπελάγους”. Τον χειμώνα της ίδιας χρονιάς έκανα ένα στοχευμένο ταξίδι από τον Πειραιά στην Αστυπάλαια για δύο εβδομάδες». Το σύνολο όλου αυτού του υλικού παρουσιάστηκε στο βιβλίο που κυκλοφόρησε από την Αγρα τον Δεκέμβριο του 2017 καθώς και στην έκθεση η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε στη Θεσσαλονίκη στη Βίλα Καπαντζή τον Δεκέμβριο του 2018 και στην Αθήνα στο Μέγαρο Εϋνάρδου τον Μάρτιο του 2019.
«Η ιστορία του “Αρχιπελάγους” όμως μάλλον δεν θα τελειώσει ποτέ. Στην έκθεση που παρουσιάζεται τώρα στον Τεχνοχώρο Αποθήκη στη Νικήτη Χαλκιδικής και στην αίθουσα τέχνης Twos στη Νάουσα της Πάρου υπάρχουν κάποιες φωτογραφίες, όπως το αυτοκίνητο που βουλιάζει –είναι από τις βροχές που έγιναν πέρυσι στη Νικήτη– ή οι δύο βράχοι, εικόνες που προέκυψαν μετά. Συνεχίζω μέχρι σήμερα όταν βρίσκομαι στο νερό να μαζεύω εικόνες από το Αιγαίο. Δεν τελειώνει αυτός ο λογαριασμός που άνοιξε».
Στον Τεχνοχώρο Αποθήκη στη Χαλκιδική όπου παρουσιάζεται το «Αρχιπέλαγος» του Στράτου Καλαφάτη φιλοξενήθηκε πριν από δύο χρόνια και η προηγούμενη εργασία του, «Αθως – Τα χρώματα της πίστης», ένα εικαστικό οδοιπορικό στη μοναστική κοινότητα του Αγίου Όρους και μια από τις πολύ γνωστές και πολυσυζητημένες φωτογραφικές δουλειές με θριαμβευτική πορεία τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Η έκθεση ήταν ανοιχτή στο κοινό, όπως συνηθίζεται σε αυτό τον εκθεσιακό χώρο, κάθε βράδυ ένα τετράωρο. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού την είδαν συνολικά 25.000 επισκέπτες. Σήμερα, ήδη ο ημερήσιος μέσος όρος επισκεπτών στο «Αρχιπέλαγος» είναι περίπου 400 άτομα.
«Εχει μεγάλη επισκεψιμότητα αυτός ο χώρος. Εχει δημιουργήσει το κοινό του. Ηταν μια κλειστή για πολλά χρόνια αποθήκη του αγροτικού συνεταιρισμού της περιοχής που πριν από τέσσερα χρόνια ο Μιχάλης Μουστάκας, ένας νέος άνθρωπος που επέστρεψε από την Αγγλία στη Νικήτη, βρήκε το κίνητρο να παραμείνει στη γενέτειρά του μετατρέποντάς τη σε ένα εξαιρετικό, πολύ σύγχρονο μουσείο. Νομίζω ότι αξίζει να επισκεφτεί κάποιος αυτό τον χώρο έτσι και αλλιώς, δεν υπάρχει κάτι ανάλογο στη Θεσσαλονίκη».
INFΟ
Το βιβλίο «Αρχιπέλαγος» του Στράτου Καλαφάτη κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αγρα.
Η ομώνυμη έκθεση παρουσιάζεται στον Τεχνοχώρο Αποθήκη στην παραλία Νικήτης Χαλκιδικής (έως τις 30/9) και στον χώρο τέχνης Twos στη Νάουσα Πάρου (έως τις 31/8)
