Ταραγμένες οι ελληνικές θάλασσες από την τουρκική επιθετικότητα. Στο Αιγαίο και στην ανατολική Μεσόγειο μυρίζει μπαρούτι και το παζάρι υποθηκευμένων διαλόγων τεμαχίζει θαλάσσιες ζώνες ισχύος και ισορροπιών του τρόμου. Η Ελλάδα βρίσκεται στη δίνη μιας αντιπαράθεσης που προκαλούν οι παράνομες ενέργειες του τουρκικού καθεστώτος, υπό την ανοχή (ή και την υπόθαλψη) κρατών-μελών της ΕΕ αλλά και των ΗΠΑ.
Λέξεις αλλάζουν έννοιες μέσα στο ντουμάνι που βγάζουν τα πλοία των απειλών της γείτονος, οι όροι της διπλωματίας μπερδεύονται με τις φρεγάτες, ανακατεύονται οι σημασίες, συμβιβασμοί και υποχωρήσεις μπλέκονται, τα θερμά επεισόδια κάνουν κράτει μέχρι να έρθει η ώρα για πρόσω.
Και τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας μας σπρώχνονται να μπουν στο τραπέζι του Προκρούστη υπό την πίεση των μεγάλων δυνάμεων που επιδιώκουν τη νομή των πλουτοπαραγωγικών πηγών της περιοχής και την εξασφάλιση των δικών τους (και γεωπολιτικών) συμφερόντων. Στη μεγάλη σκακιέρα στο Αιγαίο και στην ανατολική Μεσόγειο κάνουν πως ξεχνούν ότι οι λαοί, και ο ελληνικός, δεν έχουν να χωρίσουν τίποτε μεταξύ τους. Μόνο τα καπιταλιστικά παζάρια τεμαχίζουν ζωές και πατρίδες. «Οι προκλήσεις από την Τουρκία κατά της Ελλάδας θα είναι συνεχείς. Ας προετοιμαστούμε απέναντι σε αυτή την τακτική της γείτονος, που θα κάνει αισθητή χωρίς σταματημό την παρουσία της στην περιοχή» προειδοποιεί μιλώντας στο Documento ο Σωτήρης Ρούσσος, αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών.
Μάλιστα επισημαίνει ότι «η συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου δεν προφυλάσσει τη χώρα μας από την τουρκική επιθετικότητα». Αυτό που ενδιαφέρει την Τουρκία είναι «να καταγραφεί ως ηγεμονική δύναμη στο Αιγαίο και στην ανατολική Μεσόγειο» σημειώνει. Σύμφωνα με την ανάλυση του διεθνολόγου, η Τουρκία κινείται με τη λογική ότι δεν θα επιτρέψει να έχουν η Ελλάδα και η Κύπρος συνορεύουσες ΑΟΖ. Θέλει να έχει λόγο και να ζητάνε από εκείνη άδεια για κάθε πρότζεκτ που αναπτύσσεται στην περιοχή. Το ζήτημα του Καστελόριζου είναι ζωτικής σημασίας γι’ αυτήν. Οπως εξηγεί ο Σωτ. Ρούσσος, «αν το Καστελόριζο έχει πλήρη επήρεια, τότε η κυπριακή και ελληνική ΑΟΖ θα εφάπτονται και η Τουρκία δεν θα έχει λόγο.
Αντιθέτως, χωρίς ή με μειωμένη επήρεια του Καστελόριζου θα απαιτείται άδεια από την Τουρκία για οποιαδήποτε δραστηριότητα ή πρόγραμμα λαμβάνει χώρα στην περιοχή. Αυτό τον στόχο εξυπηρετεί ο πλους του “Ορούτς Ρέις”». Θέσαμε υπόψη του καθηγητή όσα φέρεται να είπε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης απαντώντας σε ερώτημα του γραμματέα του ΜέΡΑ25 στο πλαίσιο της τηλεφωνικής ενημέρωσης των πολιτικών αρχηγών. Κατά τον Γιάνη Βαρουφάκη, ο πρωθυπουργός τού είπε ότι το «Ορούτς Ρέις» βρίσκεται σε περιοχή εκτός της ΑΟΖ που συμφωνήθηκε πρόσφατα με την Αίγυπτο και στο απώτατο όριο της υφαλοκρηπίδας που θα κατοχύρωνε το Δικαστήριο της Χάγης στην Ελλάδα ακόμη κι αν αποδεχόταν 100% τα ελληνικά επιχειρήματα.
Ο Σωτ. Ρούσσος σημειώνει ότι «εφόσον ειπώθηκαν αυτά –και πιστεύω ότι ειπώθηκαν με βάση την όλη στάση της κυβέρνησης της ΝΔ– φέρνουν σε δύσκολη θέση την ελληνική διπλωματία». Αυτές οι τοποθετήσεις εμπεριέχουν αντιφάσεις, σημειώνει, «υπό την έννοια ότι είτε το “Ορούτς Ρέις” ήταν σε σημείο τέτοιο που να δικαιολογεί να στέλνουμε φρεγάτες για να προασπίσουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα είτε τίθεται το ερώτημα προς τι όλη αυτή η στρατιωτική κινητοποίηση». Παράλληλα, ο καθηγητής χαρακτηρίζει «φαιδρότητες» τα περί θορύβων από τα παραπλέοντα πλοία που εμποδίζουν τις έρευνες του τουρκικού ερευνητικού σκάφους. Ο Σωτ. Ρούσσος κρίνει ότι η χώρα μας «θα προσπαθήσει να αποφύγει την ένταση μιας θερμής απάντησης όσο η τουρκική προκλητικότητα εξελίσσεται σε σημεία στα οποία δεν υπάρχει επίδικο ή δεν έχουμε ισχυρή διαπραγματευτική θέση σε περίπτωση προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο». Θα υπάρξει πρόβλημα, τονίζει, αν η Τουρκία επιλέξει να στείλει πλοία της στο Αιγαίο δυτικά της Ρόδου ή προς την Κρήτη, νοτίως της νήσου ή κοντά. Eκτιμά ότι η Τουρκία δεν επιδιώκει προσώρας να κάνει χρήση στρατιωτικών μέσων. «Θα είναι μια αναμέτρηση χωρίς θερμά επεισόδια» τονίζει.
«Θέλουν να αποτρέψουν την ψήφιση της συμφωνίας από την αιγυπτιακή Βουλή»
Την εκτίμηση ότι η Τουρκία θα επιχειρήσει να πάρει περισσότερα ανταλλάγματα για ενδεχόμενη αποκλιμάκωση από πλευράς της κάνει στο Documento ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης, εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, με δεδομένο ότι θα είναι δύσκολο για την ηγεσία της να αναδιπλωθεί δύο φορές σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα.
Θεωρεί ότι η Τουρκία πιέζει τόσο για τις βλέψεις της στο Καστελόριζο όσο και για τη μη επικύρωση της συμφωνίας Ελλάδας – Αιγύπτου για ΑΟΖ από το κοινοβούλιο της Αιγύπτου. Θα κρατήσει το σκηνικό έντασης που στήνει η Τουρκία; Μοιάζει επαναλαμβανόμενο με διαφορετικούς τρόπους… Θα έχουμε πολλά επεισόδια της τουρκικής επιθετικότητας. Θα ακολουθήσουν και άλλες προκλήσεις, εκτός αν οι δύο χώρες, Ελλάδα και Τουρκία, υπό την πίεση και του διεθνούς παράγοντα, βρουν ένα modus operandi ώστε ύστερα από διερευνητικές επαφές να οδηγηθούν σε διαπραγματεύσεις.
Φαντάζει μακρινό το σενάριο αλλά μπορεί να μην είναι και τόσο… Μόνο έτσι μπορεί να δούμε έναν τερματισμό αυτών που συμβαίνουν με την Τουρκία. Υπό ποιους όρους μπορεί να καθίσουν οι δύο πλευρές στο τραπέζι των συζητήσεων; Θεωρώ ότι δεν μπορεί να ξεκινήσει συζητήσεις η Ελλάδα με την Τουρκία, ούτε καν να καθίσει στο τραπέζι έστω σε διερευνητικές επαφές, ενόσω η Τουρκία προβαίνει σε παράνομες και προκλητικές ενέργειες σε βάρος μας. Πώς εκτιμάτε ότι θα επέλθει εκτόνωση της έντασης που υπάρχει αυτή την περίοδο με το «Ορούτς Ρέις»; Την προηγούμενη φορά η εκτόνωση έγινε με αναδίπλωση της Τουρκίας από την έκδοση παράνομης Navtex. Τώρα η Τουρκία θα διεκδικήσει κάτι περισσότερο. Θα είναι δύσκολο γι’ αυτήν και την ηγεσία της να αναδιπλωθούν δύο φορές σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Είναι δεδομένο ότι θα επιχειρήσει να πάρει περισσότερα ανταλλάγματα για ενδεχόμενη αποκλιμάκωση από πλευράς της.
Εχει εκδώσει παράνομη Navtex αλλά ακόμη δεν έχει κάνει χρήση. Η επιλογή που έκανε με τη δέσμευση συγκεκριμένης περιοχής για έρευνες δείχνει κάτι; Για δεύτερη φορά η Τουρκία επέλεξε με τη Navtex περίπου το ίδιο σημείο, που βρίσκεται σχεδόν στο απώτατο όριο της δυνητικής ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Το κάνει προσπαθώντας να απομονώσει το Καστελόριζο από την υπόλοιπη νησιωτική χώρα και να το αποκόψει ουσιαστικά με τον ισχυρισμό ότι απέχει 540 χλμ. από την ηπειρωτική ελληνική χώρα και μόλις 3 χλμ. από την αντίστοιχη τουρκική. Ολα αυτά τα κάνει για το Καστελόριζο; Η Τουρκία επιθυμεί διακαώς να «μαρκάρει» το Καστελόριζο αλλά και δηλώνει την ενόχλησή της για την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία. Επίσης στέλνει μήνυμα προς την Αίγυπτο για να μην κυρώσει τη συμφωνία με την Ελλάδα.
Ενας από τους στόχους της Τουρκίας είναι να εκφοβίσει την Αίγυπτο και να μην κυρώσει το κοινοβούλιό της τη συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου για την ΑΟΖ. Θεωρείτε ότι η Τουρκία επιδιώκει να κάνει χρήση στρατιωτικής βίας; Η Τουρκία δεν θέλει να κάνει χρήση στρατιωτικών μέσων και, αν μη τι άλλο, αν αυτό συμβεί, θέλει να το κάνει πρώτη η Ελλάδα. Δεν είναι τέτοια η περίπτωση του «Ορούτς Ρέις» γιατί, αν το δούμε από νομική πλευρά, αφορά μη οριοθετημένη περιοχή και σεισμογραφικό σκάφος. Επομένως, περιορίζονται τα νομικά περιθώρια για χρήση στρατιωτικής βίας από την πλευρά μας και το ξέρει αυτό η Τουρκία. Από την άλλη, η Ελλάδα, εννοείται εφόσον η Τουρκία δεν αποσύρει άμεσα το πλοίο, δεν μπορεί να τους επιτρέψει να συνεχίσουν και άρα δεν μπορεί παρά να αναλάβει δράση ή ό,τι άλλο χρειαστεί.
Τα σχέδιά της για πλεύση του «Ορούτς Ρέις» προς την Κρήτη τι υποδηλώνουν; Οι αναφορές και οι κινήσεις της Τουρκίας σχετικά με την Κρήτη στοχεύουν στο να ασκήσει μεγαλύτερη πίεση στην Ελλάδα. Στέλνει μήνυμα ότι «αν δεν συνηγορήσεις, θα κάνω το επόμενο βήμα», ακόμη πιο μεγάλη παραβίαση κυριαρχικών δικαιωμάτων, δημιουργώντας πρακτικό τετελεσμένο. Η Τουρκία θα επιδιώξει να κάνει χρήση κυριαρχικών δικαιωμάτων που δεν της ανήκουν… Κρίνετε ότι και μετά το αίτημα της ελληνικής κυβέρνησης για έκτακτη σύγκληση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα υπάρξουν κυρώσεις;
Για την ώρα δεν φαίνεται να υπάρχει πρόθεση από την πλευρά πολλών κρατών-μελών της ΕΕ να επιβληθούν σοβαρές κυρώσεις στην Τουρκία. Αρκετά κράτη-μέλη, μεταξύ των οποίων και η Γερμανία, η οποία φαίνεται ότι προτάσσει δικά της οικονομικά συμφέροντα, διστάζουν στη λήψη ουσιαστικών μέτρων πίεσης προς την Τουρκία. Βλέπετε να οδεύουν Ελλάδα και Τουρκία σε διπλωματικό διάλογο τελικά; Ο τρόπος διευθέτησης των προβλημάτων δεν μπορεί παρά να είναι μέσω διαλόγου και διαπραγμάτευσης ή τουλάχιστον συμφωνίας μεταξύ των δύο πλευρών ότι διαφωνούν, προκειμένου να παραπέμψουν το ζήτημα στη Χάγη. Δυστυχώς η σημερινή τουρκική ηγεσία, όπως και άλλες στο παρελθόν, δεν κινείται για την ώρα σε αυτή την κατεύθυνση.
«Η Δύση θρέφει την τουρκική επιθετικότητα»
Η Τουρκία φιλοδοξεί να εδραιωθεί ως περιφερειακός ηγεμόνας με τη δική της σφαίρα επιρροής και να αναδειχτεί σε παγκόσμια δύναμη για λογαριασμό της τουρκικής αστικής τάξης, εξηγεί στο Documento o Γιάννης Χουβαρδάς, PhD διεθνολόγος – πολιτικός επιστήμονας. Mε αυτή την επιλογή συμβαδίζουν οι κινήσεις της, σημειώνει.
Παράλληλα, εξηγεί ότι η Δύση επιδιώκει τη θετική τελεσφόρηση του ελληνοτουρκικού «παζαριού» για τα δικά της συμφέροντα. H πρόσφατη κίνηση της Τουρκίας με το «Ορούτς Ρέις» στην περιοχή της τουρκικής Navtex έχει ποιοτικές διάφορες που αξιολογούνται ως σημαντικές σε σχέση με παλαιότερες προκλήσεις της γείτονος; Τι επιδιώκει στρατηγικά η Τουρκία;
Ο διάπλους του «Ορούτς Ρέις» υπεράνω της ελληνικής υφαλοκρηπίδας με απλωμένα καλώδια και συνοδεία πολεμικών πλοίων δηλώνει ότι η Τουρκία αμφισβητεί ξανά τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας. Με την κίνηση αυτή η Αγκυρα καταδεικνύει στις μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και στα κράτη της ανατολικής Μεσογείου ότι διεξάγει έρευνες και άρα ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα ανατολικά του 28ου μεσημβρινού, στην περιοχή που δεν οριοθετήθηκε από την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία. Παράλληλα εκπέμπει την αποφασιστικότητά της να έχει λόγο σε κάθε διαπραγμάτευση οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών στην ανατολική Μεσόγειο.
Τέλος, διακηρύττει την πρόθεσή της να συνεχίσει τη χρήση στρατιωτικών μέσων για την επίτευξη οφέλους στις διαπραγματεύσεις, δίχως να γνωρίζουμε μέχρι ποιο σημείο προτίθεται να παίξει αυτό το χαρτί. Αλλωστε οι φιλοδοξίες της να εδραιωθεί ως περιφερειακός ηγεμόνας με τη δική της σφαίρα επιρροής και να αναδειχτεί σε παγκόσμια δύναμη, για λογαριασμό της τουρκικής αστικής τάξης, συμβαδίζουν με αυτή την επιλογή. Συνακόλουθα αξιοποιείται για τον πολλαπλασιασμό της ναυτικής της ισχύος και τη μετατροπή γειτονικών περιοχών σε «ζώνες ασφαλείας» (τουρκικής κυριαρχίας), μέσω των οποίων διευκολύνονται η υφαρπαγή του ενεργειακού πλούτου της περιοχής, η κυριαρχία της στις οδούς διαμετακόμισης ενέργειας – εμπορευμάτων και η αύξηση των μεριδίων της στις αγορές.
Η Ελλάδα μπορεί να στηρίζεται στη… διαιτησία ΕΕ, ΗΠΑ, ΝΑΤΟ; Τι ρόλο παίζουν στις εξελίξεις στην περιοχή και στις ελληνοτουρκικές σχέσεις (εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ ανέφερε ότι οι ΗΠΑ ανησυχούν βαθιά για τα δηλωμένα σχέδια της Τουρκίας για έρευνες φυσικών πόρων σε περιοχές στις οποίες η Ελλάδα και η Κύπρος διεκδικούν δικαιοδοσία); Διαχρονικός στόχος της Αθήνας είναι η αναβάθμιση της θέσης του ελληνικού καπιταλισμού στην ανατολική Μεσόγειο. Σε αυτή την κατεύθυνση επιδιώκει έναν συμβιβασμό με την Αγκυρα, ο οποίος θα αναγνωρίσει ορισμένα συμφέροντά του από την πλευρά της τελευταίας και θα διευκολύνει τη διακρατική οικονομική συνεργασία.
Ταυτόχρονα πρωταγωνιστεί στην προώθηση των ευρωατλαντικών σχεδιασμών, ευελπιστώντας σε υποστήριξη της Δύσης στη διαπραγμάτευση με την Τουρκία. Αλλωστε η Δύση επιδιώκει τη θετική τελεσφόρηση του ελληνοτουρκικού «παζαριού», καθώς αγωνιά να συσπειρώσει τους συμμάχους της στην ανατολική Μεσόγειο στους ανταγωνισμούς της με άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα. Συνακόλουθα τους ασκεί πιέσεις ώστε να καταλήξουν σε συμφωνία. Ωστόσο δεδομένης της σπουδαιότητας της Τουρκίας στην έκβαση των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, αυτή ωφελείται των διεργασιών, καθώς «πληρώνεται» από τη Δύση με ανοχή στις προκλήσεις της έναντι της Ελλάδας, γεγονός που θρέφει την επιθετικότητά της, ενώ η Αθήνα ωθείται στη συνεκμετάλλευση των θαλάσσιων ζωνών της και την παραίτηση από κυριαρχικά δικαιώματα (βλέπε συμφωνίες με Ιταλία – Αίγυπτο). Σε αυτό το πλαίσιο η εποπτεία και η καθοδήγηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων από τον ευρωατλαντικό συνασπισμό, στον οποίο επενδύει διαχρονικά η Ελλάδα, καθίστανται κίνδυνος για την ειρήνη και τα κυριαρχικά της δικαιώματα.
