Ηλεκτρισμένη η ατμόσφαιρα ανάμεσα σε τορπίλες, σπαθιά, τυφέκια και βόμβες στο Πολεμικό Μουσείο. Καραμανλής και Σαμαράς πέταξαν drone διαπραγμάτευσης με δεξιά ατζέντα στον Κυριάκο Μητσοτάκη. Το ακροκεντρώο αντιΣυΡιζΑ μέτωπο γι’ αυτούς πνέει τα λοίσθια και ως στρατηγική τετραετίας κατέθεσαν την πλέον συντηρητική εναλλακτική. Αυτή που κυκλοφορεί στην Ευρώπη, αποκτά ακροατήριο στη Γαλλία. Κέρδισε τον μακρονισμό που γι’ αυτούς έχει πολλά κοινά σημεία με τον σημιτικό νεοδημοκρατισμό και παράλληλα υπερίσχυσε της Αριστεράς (τη διαβάζουν ως ΣυΡιζΑ στην ελληνική πολιτική σκηνή), την οποία άλλωστε προβάλλουν ως αντίπαλο.
Το χρηματιστήριο του Παρισιού πανηγύρισε τη νίκη του κόμματος της Λεπέν στον πρώτο γύρο. Χάιδεψε συστημικά αυτιά ο Εθνικός Συναγερμός με τον soft πολιτικό λόγο που επέλεξε τελευταία –ευρωπαϊκό μέλλον, σιωπή στο συνταξιοδοτικό κ.ά.– παρόλο που κανονικοποιούνται καθημερινά οι ρατσιστικές απόψεις του. Προσαρμόστηκε όπως έπραξε η ΝΔ με τη διεύρυνση προς το αντιΣυΡιζΑ μέτωπο που αναμείχθηκε με περικεφαλαίες, μακεδονικές σάρισες και ρητορική για «λάθρο» όταν έχασε τη νομή της εξουσίας.
Ο χαμαιλέων της επιβίωσης
Η ΝΔ είναι πολύ μεγάλο κόμμα για να σβήσει. Είχε αγγίξει τον πάτο με βουτιά στο 18,85% τον Μάιο του 2012, αλλά παρέμεινε μεν πρώτη, νιώθοντας δε την καυτή ανάσα των σχεδόν δύο μονάδων από τον ΣυΡιζΑ που είχε ξεπεταχτεί στο 16,78%. Τα μνημόνια είχαν σαρώσει τα συστημικά κόμματα καθώς ο κόσμος αναζητούσε λύσεις στο αδιέξοδο του Καστελόριζου που τον έστειλε το πολιτικοοικονομικό κατεστημένο. Έναν μήνα μετά η ΝΔ συνήλθε (29,66%) με τη βοήθεια των Ζαππείων ως απάντηση στις πλατείες της αμφισβήτησης και με τη μιντιακή συνδρομή για μια απειλητική «άτακτη χρεοκοπία» με κατάλληλη «εικονογράφηση». Εν τούτοις ο ΣυΡιζΑ συγκίνησε τα πλήθη (26,89%) μπαίνοντας ως ο μοναδικός σοβαρός αντίπαλος με διαφορετικό λόγο στο πολιτικό σκηνικό. Η διαφορά άγγιξε τις τρεις μονάδες (2,77).
Η ΝΔ είναι πολύ μεγάλο κόμμα γιατί έπεσε από την καρέκλα της εξουσίας και βρήκε τρόπο όχι απλώς να την ξαναπάρει αλλά και να εκμηδενίσει τον «σφετεριστή». Η ΝΔ είναι το κόμμα του κατεστημένου, των κοινωνικοπολιτικών ελίτ, του βαθέος κράτους, των media. Η ΝΔ είναι το κόμμα των κρατικών μηχανισμών και του ρουσφετιού. Μοιράζει στους «ημέτερους» κολοσσούς – και τα ψίχουλα στους μετακλητούς. Επιδόματα και σανό στους οπαδούς.
Η ΝΔ είναι πολύ μεγάλο κόμμα επειδή ακόμη διατηρεί μεγάλη κοινωνική βάση. Είτε με απειλές από τα αφεντικά είτε με «δουλίτσες» είτε με τακτοποιήσεις σε προσωπικά θέματα ή με λίγα ευρώ από επίδομα για να μη νιώθουν εντελώς φτωχοί και άρα περιθωριοποιημένοι –το χάιδεμα του κράτους σαν «κοινωνική πολιτική»– έχει καταφέρει και κερδίζει.
Η ΝΔ έχει στιβαρό κομματικό μηχανισμό. Στηρίζεται στους βουλευτές γιατί πρέπει να εξυπηρετήσουν τους ψηφοφόρους ώστε να επανεκλεγούν. Γυρίζουν πόρτα πόρτα σε κάθε εκλογική διαδικασία. Κυνηγούν με σταχανοβίτικη λογική να ελέγξουν κάθε σωματείο και πολιτιστικό σύλλογο. Έχουν χαρτογραφήσει φίλους, οπαδούς, επιρροές, προσκείμενους και σε οποιεσδήποτε εκλογές ενεργοποιούνται να τους πείσουν για να τους ψηφίσουν. Το καταφέρνουν με κονδύλια και χορηγίες, με αυτοκίνητα που μεταφέρουν ψηφοφόρους, με τακτοποιήσεις, υποσχέσεις, με καθημερινό ενδιαφέρον κομματάρχη που φροντίζει την πελατεία του κ.ο.κ.
Ο πύραυλος που βάρεσε κανόνι
Στον αντίποδα βρίσκεται η αντιπολίτευση. Οι εξελίξεις στον ΣυΡιζΑ δείχνουν κρίση ταυτότητας που προκαλεί η αναζήτηση μεσσία που θα (απο)δείξει ότι μπορεί να κερδίσει τον Μητσοτάκη. Μέλη και ψηφοφόροι ζητούν μια γάτα, είτε άσπρη είτε μαύρη είτε κανελί, που να πιάνει όμως ποντίκια.
Στον ΣυΡιζΑ επικρατεί κρίση επειδή δεν υπάρχει κρίση. Οχυρά και κάστρα, οφίτσια και πρόσωπα τεντώνουν το εγώ τους στα ύψη αλλά ακόμη δεν έχει εμφανιστεί αυτοκριτική στο επίδικο: Γιατί δεν τραβάει το κάρο από το 2019; Αναζητούν λύσεις αναδεικνύοντας και ανακυκλώνοντας πρόσωπα, στο ιερό δισκοπότηρο του ανύπαρκτου «κέντρου», στην πλασματική αριθμητική των πολιτικών συγκολλήσεων και στην ηγεμονική συναίνεση της απλής αναλογικής.
Παρατηρώντας από μακριά την προσωπική-εσωκομματική ίντριγκα αντιλαμβάνεται ο πολιτικά σκεπτόμενος γιατί αυτό το κόμμα έχασε από τον εαυτό του. Αρκεί μια αντιπαραβολή με τα χαρακτηριστικά της ΝΔ που προαναφέρθηκαν: Είναι μεγάλο κόμμα; Έχει κομματικό μηχανισμό; Μπορεί να μοιράσει εξυπηρετήσεις σε επιχειρηματίες και άλλα πελατειακά δίκτυα; Εκφράζει τις κοινωνικοοικονομικές ελίτ; Αν όμως μπορεί να τα κάνει όλα αυτά, σε τι θα διαφέρει από τη ΝΔ ώστε να αποσπάσει την προσοχή του κοινού;
Αυτό που έδωσε τα καύσιμα στον ΣυΡιζΑ να εκτοξευτεί κατά 22,29 μονάδες από το «ηρωικό» 4,6% του 2009 στην αξιωματική αντιπολίτευση του 26,89% του 2012 και από εκεί με άλλες σχεδόν δέκα μονάδες (9,45) να φτάσει στη διακυβέρνηση του 2015 (36,34%) είναι ότι μίλησε σε ψηφοφόρους πέραν της κομματικής επιρροής του. Το χαστούκι του 2019 (31,53%), παρά τις Πρέσπες και τη διάχυτη απογοήτευση, ήταν τελικά χάρη και χάδι ελπίδας και προσδοκίας για συμμόρφωση σε κάτι καλύτερο. Αποδείχτηκε με τη σφαλιάρα που ερχόταν και κανείς στον ΣυΡιζΑ δεν ήθελε να τη δει στις εκλογές του 2023. Γιατί αυτοϊκανοποιήθηκε με την αφ’ υψηλού κριτική προς τους ψηφοφόρους (τους χρέωσε την ήττα με το διαβόητο «τι ψηφίσατε ρε μαλάκες») αντί να (ξανα)σκύψει στα κοινωνικά προβλήματα.
Αυτό που είχε ως προσόν ως ο ΣυΡιζΑ και το (ξ)έχασε ήταν ότι το 2012 μιλούσε διαφορετική γλώσσα από το άλλο μπλοκ εξουσίας. Έβαζε τον άνθρωπο μπροστά και όχι τα νούμερα. Πρόβαλλε διαφορετικό είδος διακυβέρνησης. Έδινε ελπίδα με την ταυτότητα της αλληλεγγύης, της ισότητας και της δικαιοσύνης. ΟΚ, δεν του βγήκε. Ξεστράτισε όμως. Κυνήγησε το «μαξιλάρι» και παρέδωσε τα δισ. στα καρτέλ και στις απευθείας αναθέσεις αντί να τα διανείμει έγκαιρα πυροδοτώντας κατακλυσμιαίες βελτιώσεις στην οικονομία. Όχι μόνο δεν ακούστηκε ούτε μια συγγνώμη γι’ αυτό, αλλά πολλοί υπερασπίστηκαν κιόλας αυτή την πολιτικά αυτοκτονική επιλογή. Ο κόσμος ψηφίζει με το πορτοφόλι και το στομάχι του και όχι με τα παχυλά κέρδη της μνημονιακής μηχανής.
Τα μηνύματα της πολιτικής κρίσης
Η απόσταση πολιτών και εξουσίας έχει μεγαλώσει επικίνδυνα. Ούτε για την ακρίβεια ούτε για την υγεία ούτε για τις φωτιές φροντίζει το κράτος αποδίδοντας όλη την ευθύνη στους πολίτες. Κι αυτοί, μη νιώθοντας κοντά τους ένα πολιτικό κόμμα εξουσίας και αλλαγών, απείχαν ή στράφηκαν σε ακροδεξιούς δημαγωγούς. Εντοπίστηκε πολιτικό κενό και αμέσως μετά τις ευρωεκλογές άνοιξε η συζήτηση για την ανάγκη να καλυφθεί. Και αυτή όμως γίνεται αφ’ υψηλού και σε μεγάλη απόσταση από τους πολίτες. Το έλλειμμα αντιπροσώπευσης εξακολουθεί να υπάρχει και όποιος δημεγέρτης πείσει θα κερδίσει την ψήφο. Στην Κύπρο ένας Φειδίας έπεισε ότι δεν ξέρει τίποτα αλλά θα προσπαθήσει να μάθει. Στην Ελλάδα ποιος μπορεί να πείσει ότι θα ρίξει τις τιμές στο ρεύμα και στα τρόφιμα; Ποιος δεν έχει λερωμένη φωλιά;
Ξαναβρισκόμαστε –με άλλους όρους– στην απογοήτευση και απονομιμοποίηση που προκάλεσαν τα κόμματα εξουσίας όπως το 2010-12. Η ΝΔ ξανάπεσε κάτω από το 30%. Βάσει δημοσκοπήσεων οι πολίτες κρίνουν αρνητικά την πολιτική μεταφοράς ιλιγγιωδών κερδών στα καρτέλ και στους «ημέτερους» και την κυβερνητική διαχείριση που αποδεικνύεται επικοινωνιακή φούσκα που σκάει όταν αγγίζει τα αγκάθια της καθημερινότητας (ακρίβεια, φωτιές, φόροι, παντού με το χέρι στην τσέπη). Η αναζήτηση του «καινούργιου» έχει ξεκινήσει και έχει δρόμο.
Ο Μητσοτάκης προβάλλει το «παράσημο» των πέντε συνεχόμενων νικηφόρων αναμετρήσεων ως επικεφαλής της ΝΔ. Μετράει όμως και το τελευταίο στραπάτσο αν και έχει να διαχειριστεί μια ανταρσία επειδή φοβάται μη βρεθεί από ηγεμόνας όμηρος. Επιμένει στη στρατηγική του ξεζουμίσματος των καταναλωτών με επιμέρους διορθώσεις (βλ. δηλώσεις για ακρίβεια).
Το μαιευτήριο των αλλαγών
Ταιριάζει όμως αυτή η ακραία πολιτική στο επιχειρηματικό κατεστημένο για να φτάσει αβρόχοις ποσί ως το 2030; Θα αλλάξει συνταγή διακυβέρνησης ώστε να μη διακυβευτούν τα «ουρανοκατέβατα» κέρδη, οι μπίζνες με το Ταμείο Ανάκαμψης, το ληστρικό φορολογικό, το ασφαλιστικό και το μεσαιωνικό περιβάλλον των εργασιακών; Οι ρωγμές που άνοιξαν τα Κίτρινα Γιλέκα στον Μακρόν εντοπίζονται ήδη εδώ ως κραδασμοί στο κοινωνικό σώμα με τις ευρωεκλογές. Θα χρειαστεί ένα μαξιλάρι ασφαλείας απέναντι σε μια ογκούμενη απαξίωση και αντισυστημικότητα, όπως το 2010-12.
Θα είναι μια υπερσυντηρητική ατζέντα, όπως βλέπουμε στις γαλλικές εκλογές, που θέλουν να διαχειριστούν Σαμαράς – Καραμανλής; Θα χρειαστεί ως δεκανίκι μια ακροδεξιά του «σαλονιού» ή μια σημιτική πασοκική συνιστώσα; Οι κυοφορούμενες εξελίξεις στην κεντροαριστερά θα διαμορφώσουν ταυτότητα διαχείρισης και συναίνεσης ή πολιιτκών απόστασης από τα μητσοτακικά πεπραγμένα σε παιδεία, υγεία, ασφαλιστικό και ελευθεροεπαγγελματίες;
Ο ΣυΡιζΑ αποτελεί λύση; Αλλά ποιος από όλους τους ΣυΡιζΑ; Οποιαδήποτε επιστροφή στον ριζοσπαστισμό με επίκληση στην αλληλεγγύη και τη δημοκρατία ανοίγει τη στρόφιγγα αμφισβήτησης των στρατηγικών επιλογών του κατεστημένου.
Το ΠαΣοΚ διαθέτει στελεχιακό δυναμικό –άφθονο, το μοιράζει ακόμη και σε δεξιά και αριστερά μπλοκ εξουσίας– και γείωση στον διοικητικό μηχανισμό, που είναι μεν δοκιμασμένο σε τέτοιες λύσεις, τις ανιχνεύει δε στην ενίσχυση της μικρής επιχειρηματικότητας ή στη σημιτική επιλογή του κεφαλαίου.
Ζούμε τις τεκτονικές δονήσεις ενός πολιτικού σκηνικού που κοιλοπονεί καινούργια δεδομένα και κρατάει ως μακρινή ανάμνηση τις καλύτερες μεταπολιτευτικές στιγμές. Θα αλλάξει πρόσωπα και χαρακτήρα η ΝΔ, θα ξεπηδήσει σχηματισμός μέσα από τη ΝΔ ή θα απορροφήσει κι άλλους; Θα εμφανιστεί (και) άλλος κεντροαριστερός σχηματισμός; Στη φύση και στην πολιτική δεν υπάρχουν κενά. Το διακύβευμα είναι προς τα πού θα κατευθυνθούν.
