Οταν καλπάζει ο πληθωρισμός στα τρόφιμα με ρυθμούς άνω του 10% σε μια κοινωνία χαμηλόμισθων και η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη δεν θέλει να μειώσει τους υψηλούς συντελεστές ΦΠΑ ώστε να μη διακυβευτούν σίγουρα φορολογικά έσοδα, επόμενο είναι οι υπουργοί να ψάχνουν εργαλεία για να δείξουν ότι κάτι κάνουν για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της ακρίβειας που ταλανίζει τα νοικοκυριά δύο χρόνια τώρα.
Tο κάνουν επειδή γνωρίζουν ότι οι τιμές στα τρόφιμα όχι μόνο δεν θα μειωθούν, όπως εκείνοι λένε ότι επιδιώκουν, όχι μόνο δεν θα παγιωθούν έστω στα σημερινά πολύ υψηλά επίπεδα, αλλά αντιθέτως θα συνεχίσουν να αυξάνονται επειδή αυξάνονται εκ νέου οι τιμές των καυσίμων, ανεβάζοντας το μεταφορικό κόστος για όλη την οικονομία, αλλά και επειδή και η συντριπτική καταστροφή του Θεσσαλικού Κάμπου και της παραγωγής του σε αγροτικά, κτηνοτροφικά προϊόντα και ζωικό κεφάλαιο προκαλεί ήδη ελλείμματα σε εγχώριο γάλα, κρέας, μηδική και οπωροκηπευτικά και αναμένεται να οδηγήσει σε νέες μεγάλες ανατιμήσεις στα αντίστοιχα προϊόντα, σε μεγαλύτερο βαθμό όμως στο γάλα, το κρέας, στα τυριά και στη φέτα.
Καλάθι προσωπικής διαφήμισης
Πριν από ένα χρόνο κι ενώ ο πληθωρισμός ξεπερνούσε το 12%, ο Αδωνης Γεωργιάδης έφτιαξε το «καλάθι του νοικοκυριού» για να συγκρατήσει –υποτίθεται– τις τιμές στα τρόφιμα. Η αξία του μέτρου στο οποίο συμμετείχαν οι μεγάλες αλυσίδες σουπερμάρκετ, επιλέγοντας ανάμεσα σε 51 κατηγορίες ειδών πρώτης ανάγκης μόνο ένα προϊόν που θα πρόσφεραν σε μειωμένη τιμή για μία βδομάδα, υπήρξε εξαρχής αμφίβολη, καθώς οι περισσότερες αλυσίδες γέμισαν τα «καλάθια» τους με τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας που έτσι κι αλλιώς διέθεταν σε χαμηλότερη τιμή από τα επώνυμα.
Ενώ το μέτρο συνήγειρε πολλές ενστάσεις και από τους φορείς των μικρομεσαίων αλλά και από την Επιτροπή Ανταγωνισμού, ο Αδ. Γεωργιάδης το υιοθέτησε, το διαφήμισε, το χρησιμοποίησε κατά κόρον ως αφορμή για βόλτες στα σουπερμάρκετ παρουσία φωτογράφων και τηλεοπτικών καμερών –ως προσωπικό επικοινωνιακό εργαλείο δηλαδή– σε συνδυασμό με τις ανακοινώσεις περί δήθεν υψηλών προστίμων για αισχροκέρδεια που επέβαλλαν δεξιά κι αριστερά οι ελεγκτικές υπηρεσίες του υπουργείου του. Παρ’ όλα αυτά, ο πληθωρισμός στα τρόφιμα παρέμεινε καρφωμένος σε επίπεδα άνω του 10%.
Επειδή το «καλάθι» δεν είχε αποτέλεσμα, η κυβέρνηση εισήγαγε αργότερα το Market Pass. Τελειώνει όμως οριστικά τον Οκτώβριο, ενώ το πρόβλημα της ακρίβειας επιδεινώνεται. Γι’ αυτό ο νέος υπουργός Ανάπτυξης Κώστας Σκρέκας επιχειρεί να εισαγάγει τώρα τα δικά του τέσσερα μέτρα κατά της ακρίβειας, που αν μη τι άλλο αποκαλύπτουν και πόσο κορόιδευε τον κόσμο ο Αδ. Γεωργιάδης.
«Μόνιμη μείωση τιμής» κατά τουλάχιστον 5%
Το πρώτο μέτρο, η «μόνιμη μείωση τιμής», είναι μέτρο με προαιρετικό χαρακτήρα, στο οποίο καλούνται να συμμετάσχουν όσες βιομηχανίες και χονδρέμποροι επιθυμούν, μειώνοντας κατά τουλάχιστον 5% τις τιμές ορισμένων προϊόντων τους και κρατώντας τες σταθερές για έξι μήνες. Η εφαρμογή του θα γίνει μέσω σήμανσης με ταμπελάκι των συγκεκριμένων προϊόντων στο ράφι, που θα λειτουργήσει ως κράχτης. Η ελπίδα ότι θα αυξήσουν τις πωλήσεις τους είναι και το κίνητρο για όσες επιχειρήσεις αποφασίσουν να συμμετέχουν. Η τιμή βάσης για τη σύγκριση στους ελέγχους είναι η τιμή της 19ης Σεπτεμβρίου, δηλαδή της παραμονής των αρχικών εξαγγελιών Σκρέκα.
Το δεύτερο μέτρο είναι η υποχρέωση των σουπερμάρκετ να στέλνουν στο υπουργείο Ανάπτυξης τους τιμοκαταλόγους των προμηθευτών τους. Η υποχρέωση αφορά τις αλυσίδες με ετήσιο τζίρο άνω των 90 εκατ. ευρώ και πρέπει να κοινοποιούν στο υπουργείο όχι μόνο τους τιμοκαταλόγους αλλά και τις αλλαγές που κάνουν σε αυτούς οι προμηθευτές, για να βρίσκει η υποστελεχωμένη Διυπηρεσιακή Μονάδα Ελέγχου Αγοράς (ΔΙΜΕΑ) πού πρέπει να κάνει ελέγχους περί αισχροκέρδειας.
Το τρίτο μέτρο είναι η υποχρεωτική ανακοίνωση τιμών για φρούτα και λαχανικά. Κι εδώ η υποχρέωση αφορά τα σουπερμάρκετ με τζίρο άνω των 90 εκατ. ευρώ. Θα πρέπει να κοινοποιούν στο υπουργείο Ανάπτυξης τις τιμές λιανικής στα βασικότερα φρούτα και λαχανικά ώστε να τις αναρτά στην ιστοσελίδα e-katanalotis.
Το τέταρτο μέτρο είναι η ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών, δηλαδή του αριθμού ελεγκτών της ΔΙΜΕΑ, μέσω κινητικότητας στο δημόσιο αλλά και συνεργασίας με ιδιώτες, καθώς και η δημιουργία ειδικής εφαρμογής για να προχωρούν οι καταναλωτές σε καταγγελίες μέσω των κινητών τηλεφώνων.
Εικονική πραγματικότητα
Από τα τέσσερα μέτρα Σκρέκα το μόνο που υπό κάποιες ιδανικές συνθήκες θα μπορούσε να έχει αντίκτυπο είναι η μόνιμη μείωση τιμής 5% για ένα εξάμηνο. Αυτές οι ιδανικές συνθήκες υπάρχουν όμως μόνο στο μυαλό –ή στη φαντασία– του υπουργού. «Οι προμηθευτές θα αναγκαστούν να προχωρήσουν σε μειώσεις των τιμών των προϊόντων τους, που διαφορετικά δεν θα προχωρούσαν» είπε ο Κ. Σκρέκας, προσθέτοντας ότι είχε επαφές με προμηθευτές και λιανέμπορους και ότι «έχει εκφραστεί ήδη η πρόθεση από ορισμένους να μειώσουν τις τιμές».
Αυτές οι ιδανικές συνθήκες δεν αντικατοπτρίζουν όμως την πραγματικότητα. Εξού και οι εξαγγελίες Σκρέκα έγιναν στόχος σκληρής κριτικής και από τον εκπρόσωπο του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Χαρίτση που μίλησε για «μέτρα-παρωδία» και από τον εκπρόσωπο του ΠΑΣΟΚ Γιώργο Νικητιάδη, που έκανε λόγο για «ξαναζεσταμένο φαγητό», υπενθυμίζοντας ότι ορισμένα προέρχονται από ένα πακέτο μέτρων που είχε θεσπίσει το 2008 ο τότε υπουργός Ανάπτυξης Χρήστος Φώλιας αλλά δύο μήνες μετά τα κατήργησε επειδή απέτυχαν.
Δεν θα ανταποκριθεί η ελληνική βιομηχανία
Γιατί όμως οι τιμές δεν πρόκειται να επιστρέψουν στα προ κρίσης επίπεδα; Οπως εξήγησαν στο Documento στελέχη της αγοράς τροφίμων, το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής βιομηχανίας τροφίμων θυσίασε τα κέρδη του το 2022 απορροφώντας μεγάλο μέρος των εκρηκτικών ανατιμήσεων σε πρώτες ύλες, ενέργεια, μεταφορικά, αλλά υπό το βάρος δανείων, επενδύσεων και αποσβέσεων είναι αδύνατο να το επαναλάβει δεύτερη συνεχόμενη χρονιά και πλέον αυξάνει τις τιμές. Για τον λόγο αυτό, κατέληξαν, δεν υπάρχει περίπτωση να δούμε μεγάλο κύμα μείωσης των τιμών 5% και μάλιστα με δέσμευση για έξι ολόκληρους μήνες, όταν οι εταιρείες δεν ξέρουν πού θα πάει η τιμή της ενέργειας. Ενδεχομένως, κατέληξαν, μόνο οι πολυεθνικές και ορισμένοι μεγάλοι προμηθευτές εισαγόμενων προϊόντων, που έχουν άλλα περιθώρια κέρδους, θα προχωρήσουν σε μειώσεις τιμών για επιλεγμένα προϊόντα τους ώστε να πάρουν το ταμπελάκι-κράχτη. Αυτό όμως δεν περιορίζει την ακρίβεια …
Η υποχρέωση των σουπερμάρκετ να στέλνουν στο υπουργείο τούς τιμοκαταλόγους των προμηθευτών τους και τις τιμές λιανικής για φρούτα και λαχανικά δεν έχει σχέση με την ακρίβεια. Είναι γραφειοκρατικού χαρακτήρα και γι’ αυτό αντέδρασε η Ενωση Σουπερμάρκετ Ελλάδας (ΕΣΕ), το συλλογικό όργανο που συνέστησαν πρόσφατα οι μεγάλες αλυσίδες για να αποκτήσουν διαπραγματευτική ισχύ απέναντι στην κυβέρνηση.
«Δεν προσφέρει κάτι το “καλάθι”»
Τα σουπερμάρκετ –ιδίως η αλυσίδα Metro και ο Σκλαβενίτης– δεν θέλουν πια το «καλάθι του νοικοκυριού» και έχουν ζητήσει από καιρό την κατάργησή του, με το επιχείρημα ότι χωρίς να προσφέρει κάτι στους καταναλωτές, συνεπάγεται αυξημένο διαχειριστικό κόστος για τις επιχειρήσεις. Σε συνάντηση που είχε με τον Κ. Σκρέκα την επομένη των εξαγγελιών ο γενικός διευθυντής της ΕΣΕ Απόστολος Πεταλάς παρουσίασε στοιχεία που έδειξαν ότι οι δέκα μεγαλύτερες αλυσίδες του κλάδου συνέβαλαν στη συγκράτηση της ακρίβειας θυσιάζοντας το 25% των κερδών τους –μειώνοντάς τα συγκεκριμένα σε 1,5% επί του τζίρου το 2022 από 2,2% το 2021– για να απορροφήσουν μέρος των ανατιμήσεων. Ζήτησε για λογαριασμό του κλάδου να μη φορτωθεί με πρόσθετες γραφειοκρατικές διαδικασίες που θα απαιτούν την πρόσληψη 30 ατόμων ανά αλυσίδα, αυξάνοντας το λειτουργικό κόστος. Τελικά, επειδή ως μεγάλες επιχειρήσεις είναι πάντα με το γκουβέρνο, τα σουπερμάρκετ υπέκυψαν. Αποδέχτηκαν και να συνεχιστεί το «καλάθι του νοικοκυριού» και να αρχίσουν να αποστέλλουν στο υπουργείο τα στοιχεία που ζητά, με μοναδικό όρο τον περιορισμό της γραφειοκρατίας των σχετικών διαδικασιών.
Τα 4 ανεδαφικά μέτρα Σκρέκα
01 Μόνιμη μείωση τιμής 5% και πλέον για ένα εξάμηνο. Εχει προαιρετικό χαρακτήρα, αφού καλούνται απλώς να συμμετάσχουν όσοι βιομήχανοι και χονδρέμποροι επιθυμούν.
02Υποχρέωση των σουπερμάρκετ να στέλνουν στο υπουργείο τους τιμοκαταλόγους των προμηθευτών τους. Αφορά αλυσίδες με τζίρο 90 εκατ. ευρώ και πάνω. Η υποστελεχωμένη ΔΙΜΕΑ δεν είναι σε θέση να ελέγχει τις αισχροκερδείς αλλαγές.
03 Υποχρεωτική ανακοίνωση τιμών για φρούτα – λαχανικά. Αφορά σουπερμάρκετ με τζίρο 90 εκατ. ευρώ και άνω.
04 Ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών. Χρειάζονται αύξηση του αριθμού ελεγκτών της ΔΙΜΕΑ μέσω κινητικότητας στο δημόσιο αλλά και συνεργασία με ιδιώτες, καθώς και δημιουργία ειδικής εφαρμογής για καταγγελίες μέσω κινητών.
Να πώς μας κορόιδευε ο Γεωργιάδης
Εκ πρώτης όψεως η αναγνώριση Σκρέκα ότι η ΔΙΜΕΑ, η υπηρεσία ελέγχων του υπουργείου Ανάπτυξης για την αισχροκέρδεια, είναι τραγικά υποστελεχωμένη, διαθέτει μόνο 83 υπάλληλους ενώ χρειάζεται πολύ περισσότερους και γι’ αυτό θα βγει πρόσκληση ώστε να μετακινηθούν σε αυτήν 65 υπάλληλοι από άλλες υπηρεσίες του δημοσίου και θα συνεργαστεί με ιδιώτες ελεγκτές (έπειτα από πιστοποίηση) δείχνει ότι ο διάδοχος του Αδ. Γεωργιάδη έχει την πρόθεση να αυξήσει τις ελεγκτικές δυνατότητες της ΔΙΜΕΑ. Βεβαίως, αυτό θα αργήσει αν λάβουμε υπόψη ότι απαιτούνται τουλάχιστον δύο μήνες για να ολοκληρωθεί μια διαδικασία κινητικότητας στο δημόσιο και ένα εξάμηνο για να δημιουργηθεί πλαίσιο πιστοποίησης και να πιστοποιηθούν ιδιώτες. Οι εξαγγελίες Σκρέκα όμως δείχνουν ότι υπάρχει σχεδιασμός για λίγο πιο σοβαρούς ελέγχους στην αγορά. Τον σκοπό εξυπηρετούν και τα υπόλοιπα μέτρα του πακέτου, από την υποχρέωση των σουπερμάρκετ να στέλνουν τους τιμοκαταλόγους των προμηθευτών και τις αλλαγές σε αυτούς στο υπουργείο μέχρι τη δημιουργία εφαρμογής στα κινητά για καταγγελίες περί αισχροκέρδειας από τους καταναλωτές.
Συνάμα όμως δείχνουν ότι ο Αδ. Γεωργιάδης, που επί ένα χρόνο διατυμπάνιζε πως οι ελεγκτές της ΔΙΜΕΑ σαρώνουν την αγορά και το υπουργείο επιβάλλει μεγάλα πρόστιμα για να καταπολεμήσει την ακρίβεια και την αισχροκέρδεια, απλώς κορόιδευε τον κόσμο. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν έχουν εισπραχθεί τα μεγάλα πρόστιμα που επέβαλε το υπουργείο νωρίτερα φέτος στα σουπερμάρκετ. Οι αλυσίδες προσέφυγαν στα διοικητικά δικαστήρια με στοιχεία που δείχνουν ότι οι έλεγχοι της υποστελεχωμένης ΔΙΜΕΑ ήταν τελικά αναξιόπιστοι – ακόμη ένας θεατρινισμός του Αδ. Γεωργιάδη.
