Μια γυναικεία φιγούρα εγκλωβισµένη στους χώρους ενός σπιτιού· αυτή είναι η συνθήκη του «Εσωτερικού χώρου», της έκθεσης φωτογραφίας της Μαργαρίτας Μαυροµιχάλη, η οποία αυτό το διάστηµα εκθέτει στην γκαλερί Citronne.
Ενώ έχουν προηγηθεί εκθέσεις της στη Νέα Υόρκη όπως και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, είναι η πρώτη φορά που η φωτογράφος εκθέτει στην Ελλάδα. Η δουλειά της αυτή δηµιουργήθηκε στη διάρκεια της καραντίνας.
«Ήταν µια περίοδος στοχασµού και εσωτερικής αναζήτησης για πολλούς από εµάς. Βρισκόµενη σε αδυναµία να εργαστώ εκτός –στον δρόµο όπου δηµιουργώ συνήθως τη δουλειά µου–, αποφάσισα να γυρίσω την κάµερα προς το µέρος µου και να αφιερωθώ σε κάτι τελείως διαφορετικό: τη σύνθεση εικόνων που θα αντανακλούσαν την ψυχική µου κατάσταση» λέει η Μαργαρίτα Μαυροµιχάλη.
Η αξιοποίηση του εαυτού της ως µοντέλου φωτογράφισης αποτέλεσε µεγάλη πρόκληση, τόσο από τεχνική όσο και από συναισθηµατική άποψη, µια και η δουλειά της απέκτησε έντονα προσωπικό χαρακτήρα. «Είναι σαν να παρατηρείς τον εαυτό σου µέσα από µεγεθυντικό φακό και να τον παρουσιάζεις στο κοινό. Πάντως η διαδικασία αυτή µου πρόσφερε ένα κίνητρο στη µακρά περίοδο του εγκλεισµού».
Από τη Λέσβο των προσφύγων στην Ινδία
Για µια φωτογράφο που έχει συνηθίσει να ταξιδεύει συνεχώς από χώρα σε χώρα αναζητώντας οπτικά ερεθίσµατα, που αντλεί έµπνευση κυρίως από το εξωτερικό περιβάλλον –από τους δρόµους– και αγαπά να αποτυπώνει στιγµές που προκαλούν ισχυρά συναισθήµατα και έκπληξη µες στην καθηµερινότητα, ο αναγκαστικός εγκλεισµός σίγουρα αποτέλεσε ιδιαίτερη συνθήκη. Τα τελευταία δέκα χρόνια που η φωτογραφία έγινε αναπόσπαστο µέρος της ζωής της η Μαργαρίτα Μαυροµιχάλη έχει ταξιδέψει και έχει φωτογραφίσει εκτενώς στις ΗΠΑ, στο Ηνωµένο Βασίλειο, στην Κούβα, στο Νεπάλ, το Βιετνάµ, στην Καµπότζη, στο Λάος, στην Κίνα και την Αιθιοπία. «Το φωτογραφικό οδοιπορικό είναι ένα αέναο ταξίδι αναζήτησης και συνεχούς επανεκτίµησης των δεδοµένων και των τάσεων και παρακολουθεί την εξέλιξη –ή και την απουσία της– σε κάθε χώρα» λέει η φωτογράφος.
Από τις πιο ουσιαστικές και συναισθηµατικά φορτισµένες δουλειές της κ. Μαυροµιχάλη ήταν αυτή του 2015, όταν βρέθηκε µε τον φακό της δίπλα στους πρόσφυγες στη Λέσβο. «Καθώς πλησίαζε η κορύφωση της προσφυγικής κρίσης στην Ελλάδα αισθάνθηκα την ανάγκη να καταγράψω τη δοκιµασία των χιλιάδων ανθρώπων που αναζητούσαν µια καλύτερη και ασφαλέστερη ζωή. Αποφάσισα τότε να πάω στη Λέσβο, το µεγαλύτερο σηµείο εισόδου ροών στην Ελλάδα. Η απόφαση αυτή ήταν σχολείο ζωής για µένα. Μόνο αφού βρέθηκα επιτόπου συνειδητοποίησα πόσο δύσκολη αποστολή είχα επωµισθεί. Χρησιµοποίησα τη µηχανή µου σαν ασπίδα συναισθηµατικής προστασίας από τα τεκταινόµενα. Υπήρχαν στιγµές όπου παραδοµένη παρατηρούσα όσα διαδραµατίζονταν χωρίς να έχω τη δύναµη να τα φωτογραφίσω. Πιστεύω ότι αν και η Ελλάδα βρισκόταν σε περίοδο οικονοµικής και κοινωνικής καχεξίας χειρίστηκε την κατάσταση ικανοποιητικά. Ορισµένοι άνθρωποι µε τη συµπεριφορά τους µας έκαναν υπερήφανους – απέδειξαν ότι παρά τις δυσκολίες δεν έχει χαθεί η ανθρωπιά· βέβαια υπήρξαν και κάποιοι που σε έκαναν να αισθάνεσαι ντροπή. Ετσι είναι όµως η ζωή».
Χαρακτηριστικό στοιχείο των φωτογραφιών της είναι ο ανθρωποκεντρισµός. Με κεντρικό πάντα το ανθρώπινο στοιχείο, η Μαυροµιχάλη αποτυπώνει την κουλτούρα κάθε χώρας που επισκέπτεται. ‘Ενας τέτοιος κύκλος δουλειάς που ξεχωρίζει είναι αυτός που διαδραµατίζεται στην Ινδία κάθε χρόνο τα τελευταία δέκα χρόνια –µε εξαίρεση το 2021 λόγω της πανδηµίας–, αποτυπώνοντας την κουλτούρα µιας καθηµερινότητας που βρίσκεται στον αντίποδα της δυτικής. «Η Ινδία είναι µαγευτική και συναρπαστική χώρα µε τόσο πολλές πτυχές τις οποίες αισθάνοµαι ότι προσεγγίζω µόνο επιφανειακά σε κάθε µου ταξίδι. Οι συχνές επισκέψεις µου στη χώρα –ειδικά σε συγκεκριµένα µέρη– µου έχουν επιτρέψει να αναπτύξω προσωπική σχέση µε ανθρώπους που είχα γνωρίσει καθώς φωτογράφιζα και οι οποίοι µε υποδέχονται σε κάθε επίσκεψή µου µε αφοπλιστική ευγένεια και γενναιοδωρία» σχολιάζει η φωτογράφος.
«∆ιαπιστώνει κανείς ότι όσο λιγότερα µέσα διαθέτουν οι άνθρωποι τόσο πιο γενναιόδωροι είναι. Χρόνο µε τον χρόνο έχω δει να πληθαίνει η οικογένειά τους και τα παιδιά τους να µεγαλώνουν. Απολαµβάνω όταν τους προσφέρω φωτογραφίες από στιγµές τους που έχω απαθανατίσει σε προηγούµενα ταξίδια. Βλέποντας τη χαρά στο πρόσωπό τους όταν τις παίρνουν στα χέρια τους αισθάνοµαι ότι µέρος του σκοπού του ταξιδιού µου έχει επιτευχθεί».
Το lifestyle της ∆ύσης και η Κούβα
Τη ρωτώ εάν κάποια από τις πολυάριθµες χώρες όπου έχει βρεθεί την έχει γοητεύσει περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη. «Ολες οι χώρες µου προσφέρουν πρόσθετα φωτογραφικά ερεθίσµατα κάθε φορά που τις επισκέπτοµαι, αλλά σε κάθε περίπτωση αναζητώ κάτι περισσότερο, κάτι που µου έχει διαφύγει. Και όσο ανακαλύπτω κάτι νέο, ο τόπος αυτός είναι για µένα µαγευτικός. Φυσικά δεν θα µπορούσα να µην κάνω ειδική αναφορά στην Κούβα. Παρά τις αντιξοότητες που υπάρχουν σε όλους τους τοµείς της καθηµερινότητάς τους, οι Κουβανοί µεταδίδουν µια αίσθηση αισιοδοξίας και πίστης που είναι ίσως δυσεξήγητη αλλά ταυτόχρονα ζωογονητική και µε εµπνέει ως φωτογράφο».
Από την άλλη, οι φωτογραφίες της µε στιγµές της αναπτυγµένης ∆ύσης νιώθει κανείς ότι ενέχουν µια δόση ειρωνείας ως προς το lifestyle που κυριαρχεί. «Ο αυτοσαρκασµός και το χιούµορ αφθονούν στη δουλειά µου, αλλά πιστεύω ότι είναι και βασικά συστατικά της ζωής γενικά. Η ταχεία και συχνά προδιαγραµµένη καθηµερινότητα στις αναπτυγµένες κοινωνίες έχει µεγαλύτερο φωτογραφικό ενδιαφέρον όταν αποτυπώνεται φιλτραρισµένη µέσα από χιούµορ ή ειρωνεία. Αντιθέτως, στις λιγότερο αναπτυγµένες κοινωνίες συχνά η στατικότητα απεικονίζει καλύτερα –ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που εξυµνεί– τη ζωή και τον άνθρωπο» επισηµαίνει η καλλιτέχνιδα.
Κλείνοντας µου µεταφέρει την προσωπική της σχέση µε την τέχνη της φωτογραφίας. «Είναι µια παγκόσµια γλώσσα που µεταφράζει αισθήµατα, ιδέες, συνήθειες, παραδόσεις σε οπτική εµπειρία. Μια επιτυχηµένη φωτογραφία θα κάνει τον θεατή να σταµατήσει και να συλλογιστεί. Για εµένα όµως είναι και το διαβατήριό µου στον κόσµο, είναι το καλύτερο εκπαιδευτικό εργαλείο και η ενασχόληση που µου έµαθε πώς να επιβραδύνω την ταχύτητα της καθηµερινότητας και να παρατηρώ το περιβάλλον µου µέσα από µια διαφορετική οπτική».
INF0
H έκθεση «Εσωτερικός χώρος» της Μαργαρίτας Μαυρομιχάλη παρουσιάζεται στην γκαλερί Citronne έως τις 19/2/2022
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Documento
