«Η κατάσταση για τους δημοσιογράφους γίνεται κάθε μέρα και χειρότερη». Σε αυτή την πρόταση συνοψίζονται τα συμπεράσματα της μεγάλης έρευνας που πραγματοποίησε το Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου (IPI) ανάμεσα σε δημοσιογράφους που βρίσκονται στο Αφγανιστάν.
Οπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, μετά την κατάληψη του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν η ριζοσπαστική ισλαμιστική οργάνωση υποσχέθηκε ότι οι δημοσιογράφοι θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ελεύθερα υπό τη νέα κυβέρνηση. Ωστόσο, όπως προκύπτει από τα καθημερινά πλέον περιστατικά απειλών και πιέσεων, αυτή η υπόσχεση έμελλε να μείνει μόνο στα λόγια.
Μια από τις πιο πρόσφατες αποδείξεις της αθέτησης αυτής της υπόσχεσης έλαβε χώρα στις 7 Σεπτεμβρίου, όταν οι Τάκι Νταργιάμπι και Νέματ Νάκντι, δημοσιογράφοι που εργάζονται στην Καμπούλ, δέχτηκαν επίθεση μετά τη δημοσιογραφική κάλυψη διαμαρτυρίας για τα δικαιώματα των γυναικών στην Καμπούλ. Φωτογραφίες των βαριά πληγωμένων, μελανιασμένων πλατών τους κυκλοφόρησαν στα κοινωνικά μέσα, συνιστώντας μια τρομακτική υπενθύμιση της πραγματικής στάσης των Ταλιμπάν απέναντι στην ανεξάρτητη δημοσιογραφία.
Γυναίκες δημοσιογράφοι στο στόχαστρο
Στο επίκεντρο (και) αυτών των επιθέσεων βρίσκονται οι γυναίκες δημοσιογράφοι. Στις 9 Αυγούστου, την επομένη της κατάληψης της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν, το Ράδιο Roshani, ένας γυναικείος σταθμός στη βόρεια επαρχία Κουντούζ, καταστράφηκε από τους Ταλιμπάν. «Εκείνη τη μέρα μια ομάδα αντρών ήρθε στο γραφείο μας και είπε στις γυναίκες να μην έρχονται πια εδώ. Οι Ταλιμπάν έσπασαν τα μικρόφωνα του στούντιό μας έτσι ώστε να μην μπορούμε να δουλέψουμε άλλο» δήλωσε στο IPI η Σεντίκα Σιρζάι, επικεφαλής του σταθμού.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που οι Ταλιμπάν επιτέθηκαν στον συγκεκριμένο ραδιοφωνικό σταθμό. Το 2015 του είχαν βάλει φωτιά με στόχο να τον καταστρέψουν ολοσχερώς. Το 2016 τοποθέτησαν νάρκες. Τίποτε από όλα αυτά δεν φάνηκε αρκετό για να αναγκάσει τις γυναίκες του ραδιοφώνου να κλείσουν τα μικρόφωνα. Τώρα όμως, όπως λένε στο IPI, η κατάσταση είναι διαφορετική. Η Σιρζάι αποκαλύπτει ότι φοβάται για την προσωπική της ασφάλεια – αλλά και για τις συναδέλφους της.
Το ραδιόφωνο έχει πλέον σταματήσει να εκπέμπει. «Ποτέ δεν φοβήθηκα τόσο πολύ όσο τώρα» ανέφερε χαρακτηριστικά, σημειώνοντας ότι οι γυναίκες δημοσιογράφοι έχουν υποφέρει πάρα πολύ από τη στιγμή που οι Ταλιμπάν βρέθηκαν στην εξουσία. Ενδεικτικά, στις 2 Σεπτεμβρίου ο αριθμός των γυναικών δημοσιογράφων που εξακολουθούσαν να εργάζονται στην Καμπούλ ανερχόταν μόνο σε 39, παρά τις διαβεβαιώσεις των Ταλιμπάν ότι η νέα κυβέρνηση θα διασφάλιζε τα δικαιώματα των γυναικών.
Αλλωστε ακόμη και η Μπεχέστα Αργκαντ (Beheshta Arghand), η δημοσιογράφος η οποία έγραψε ιστορία παίρνοντας συνέντευξη από έναν ανώτερο εκπρόσωπο των Ταλιμπάν, έφυγε από τη χώρα δύο εβδομάδες αργότερα, δηλώνοντας στο CNN πως και η ίδια, όπως εκατομμύρια ακόμη πολίτες, φοβάται τους Ταλιμπάν. Ως γυναίκα δημοσιογράφος η Σεντίκα Σιρζάι πιστεύει ότι είναι ήδη πολύ επικίνδυνο να περιμένουν να δουν τι θα φέρει το μέλλον. Εχει εγκαταλείψει τη δουλειά της και τώρα περιμένει να φύγει από τη χώρα.
Από την πλευρά του ο Αχμάντ Κουραΐσι, εκτελεστικός διευθυντής του Κέντρου Δημοσιογράφων του Αφγανιστάν, εξέφρασε στο IPI τους φόβους του ότι πλέον, υπό την κυριαρχία των Ταλιμπάν, δεν υπάρχει χώρος για τον Τύπο. «Οι Ταλιμπάν φοβούνται ότι τα ανεξάρτητα ΜΜΕ θα υπονομεύσουν τη νεοσύστατη κυβέρνησή τους, καθώς ένας καλά λειτουργικός τομέας των ΜΜΕ θα μπορούσε να δείξει στον κόσμο τη νέα κατάσταση του Αφγανιστάν» δήλωσε.
«Οταν υπάρχει ελεύθερος Τύπος οι άνθρωποι μπορεί να έχουν τη δυνατότητα να υψώσουν τη φωνή τους και να ζητήσουν τα δικαιώματά τους. Οι Ταλιμπάν δεν θα το ανεχτούν αυτό. Βλέπουν τα ΜΜΕ ως εργαλείο για να εκφράσουν τη φωνή τους μέσα και έξω από τη χώρα. Με το να μιλούν οι άνθρωποι, τα ΜΜΕ υπογραμμίζουν τις αξίες της ελευθερίας του λόγου. Ωστόσο αυτές δεν είναι οι αξίες που πιστεύουν οι Ταλιμπάν» εξήγησε ο ίδιος.
Ακόμη μια αγωνία που μοιράζεται με το IPI ο Κουραΐσι σχετίζεται με τη στάση των Ταλιμπάν απέναντι στην υπάρχουσα νομοθεσία για τα ΜΜΕ. «Πρέπει να δούμε αν έχουν στόχο να την τροποποιήσουν. Αυτήν τη στιγμή έχουμε το σύνταγμα που διασφαλίζει την ελευθερία του Τύπου και υπάρχουν ο νόμος για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης καθώς και ο νόμος για την πρόσβαση στην πληροφορία. Πρέπει να δούμε αν αυτοί οι νόμοι θα εξακολουθήσουν να ισχύουν» σημειώνει με ανησυχία.
Οδηγούνται σε οικονομική ασφυξία
Την ίδια ώρα, το σύνολο των Μέσων δίνει καθημερινά έναν αγώνα επιβίωσης. Σύμφωνα με τον Κουραΐσι, περίπου το 80% των μέσων μαζικής ενημέρωσης στη χώρα έχει κλείσει ή δεν λειτουργεί σε τακτική βάση. Το υπόλοιπο 20% αγωνίζεται να επιβιώσει οικονομικά καθώς οι διαφημιστικές καταχωρήσεις διακόπηκαν βίαια από τη στιγμή που ανέλαβαν την εξουσία οι Ταλιμπάν.
Η περιγραφή της Ομάιρα Μοχαμαντί (Homaira Mohammadi), επικεφαλής του γυναικείου ραδιοφωνικού σταθμού Naway-e-Zan Radio, στο IPI είναι αποκαλυπτική: «Δεν μπορούμε να πληρώσουμε τους υπαλλήλους μας ή το ηλεκτρικό ρεύμα.
Ξόδεψα όλα μου τα χρήματα σε αυτό το Μέσο αλλά δεν έχω πια προσωπικό, αφού οι περιορισμοί που επιβάλλονται από τους Ταλιμπάν δεν επιτρέπουν τις γυναίκες στα ΜΜΕ. Δεν σκοπεύω να σταματήσω τη δουλειά μου, αλλά χρειαζόμαστε οικονομική υποστήριξη, αλλιώς θα αναγκαστώ να σταματήσω να εργάζομαι».
