Το Ελληνικό Ιδρυμα Βιβλίου και Πολιτισμού που δημιουργείται δεν έχει τα εργαλεία, τους πόρους και την κατάλληλη εκπροσώπηση για τη χάραξη εθνικής πολιτικής για το βιβλίο.
Μετά την κατάργηση του ΕΚΕΒΙ (Εθνικό Κέντρο Βιβλίου) το 2013 από τον τότε υπουργό Πολιτισμού Κώστα Τζαβάρα εξαιτίας του σάλου που προκλήθηκε όταν η επιτροπή του φορέα επέλεγε βιβλία των μελών του ΔΣ για το πρόγραμμα «Φιλαναγνωσία» (Γιάννης κερνά, Γιάννης πίνει!), ουσιαστικά ο χώρος του βιβλίου έμεινε ορφανός.
Πάγιο αίτημα των επαγγελματιών στον χώρο του βιβλίου ήταν έκτοτε η δημιουργία ενός νέου, σύγχρονου φορέα, ο οποίος θα χαράξει ενιαία εθνική στρατηγική για το ελληνικό βιβλίο διεθνώς. Αντ’ αυτού, αυτό που βλέπουμε στο νέο νομοσχέδιο του ΥΠΠΟ που τέθηκε σε διαβούλευση μέχρι τις 28 Μαρτίου με τίτλο «Δημιουργική Ελλάδα: ενίσχυση του κινηματογραφικού, οπτικοακουστικού και δημιουργικού τομέα, ίδρυση φορέα για το βιβλίο και λοιπές διατάξεις σύγχρονου πολιτισμού» είναι η διεύρυνση των αρμοδιοτήτων του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού (ΕΙΠ) ώστε να συμπεριλάβει και όλες τις αρμοδιότητες για την ενίσχυση του βιβλίου.
«Είμαστε διακοσμητικοί»
Ομως, παρ’ όλες τις βαρύγδουπες αναφορές του νομοσχεδίου που προβλέπει ότι το νέο Ελληνικό Ιδρυμα Βιβλίου και Πολιτισμού (ΕΛΙΒΙΠ), όπως θα ονομάζεται πλέον, θα κάνει περίπου τα πάντα, επισημαίνονται από ανθρώπους του χώρου τόσο η απουσία θεσμικής εκπροσώπησης της διοίκησης του ΥΠΠΟ (όπως η καθ’ ύλην αρμόδια Διεύθυνση Γραμμάτων του υπουργείου) όσο και η χαρακτηριστική υποεκπροσώπηση των Ελλήνων εκδοτών με ένα (!) μόνο μέλος από τον κλάδο τους στο ενδεκαμελές διοικητικό συμβούλιο του φορέα. «Μας θεωρούν διακοσμητικούς και μας το δείχνουν. Στην ουσία δεν έχουμε λόγο ύπαρξης στον νέο οργανισμό» είπαν στο Documento αρκετοί από αυτούς. Στο νέο ΔΣ του οργανισμού, ο οποίος αναμένεται να λειτουργήσει εντός του 2025, ο εκάστοτε υπουργός θα διορίζει τρία μέλη της αρεσκείας του από τον χώρο των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών, ενώ δεν θα συμμετέχει κανείς από το υπουργείο Οικονομικών– σοβαρότατη παράλειψη για έναν κλάδο με πολλά και άλυτα ζητήματα επιβίωσης και διαχρονικά οικονομικά αιτήματα όπως η μείωση του ΦΠΑ στην παραγωγή του βιβλίου. Τα υπόλοιπα μέλη του ΔΣ, σύμφωνα με το άρθρο 50 περί συγκρότησης του διοικητικού συμβουλίου, θα εκπροσωπούνται από το υπουργείο Παιδείας (δύο μέλη μαζί με τον εκπρόσωπο της Εθνικής Βιβλιοθήκης), το υπουργείο Εξωτερικών και τους επαγγελματικούς φορείς των βιβλιοπωλών, των συγγραφέων και των μεταφραστών (από ένα μέλος).
Προσπάθεια διάσωσης
Ωστόσο, υπάρχουν και οι λιγότερο απορριπτικές φωνές για το νομοσχέδιο από ορισμένους επαγγελματίες του βιβλίου, οι οποίοι θεωρούν ότι έγινε έστω ένα πρώτο βήμα με το «μάζεμα» των αρμοδιοτήτων σε ένα φορέα, αν και οι ίδιοι επισημαίνουν ότι δεν περιμένουν πολλά, καθώς δεν ικανοποιούνται πολλά από τα αιτήματα των κλάδων τους.
Τονίζουν επίσης ότι η συγχώνευση του παλιού ΕΚΕΒΙ με το ΕΙΠ, έναν οργανισμό που δεν κατάφερε από την ίδρυσή του το 1992 να φέρει σημαντικά αποτελέσματα στην «προβολή του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας σε όλο τον κόσμο», μάλλον κληροδοτεί τις εγγενείς παθογένειές του στον νέο φορέα. Δεν είναι εξάλλου λίγες οι φορές στο παρελθόν που είδαμε δημοσιεύματα για σπατάλες στα παραρτήματα του εξωτερικού, για χρέη και για ελλείμματα.
Εδώ και χρόνια μερικές από τις αρμοδιότητες του καταργημένου ΕΚΕΒΙ είχαν περάσει στο ΕΙΠ, όπως η διοργάνωση της Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης και αργότερα το μεταφραστικό πρόγραμμα GreekLit, ενώ άλλες στη Διεύθυνση Γραμμάτων του ΥΠΠΟ, όπως η συμμετοχή σε μεγάλες εκθέσεις του εξωτερικού, οι οποίες όπως φαίνεται θα περάσουν πλέον στον νέο φορέα.
Ενστάσεις λόγω σοβαρών ελλείψεων
Αυτό που κυρίως μας επισημαίνουν όσοι είναι επιφυλακτικοί με το νομοσχέδιο είναι η έλλειψη εγγυήσεων ότι πράγματι ο νέος διευρυμένος φορέας μπορεί να αντιμετωπίσει με επάρκεια τα μεγάλα προβλήματα του χώρου. Οπως για παράδειγμα τι θα γίνει με τις σχολικές βιβλιοθήκες, πώς θα δημιουργηθεί και θα στηριχτεί ένα πανελλαδικό δίκτυο βιβλιοθηκών με συγκεκριμένους πόρους για τον ετήσιο εμπλουτισμό σε αγορά βιβλίων ή πώς θα στηριχτούν οι επαγγελματίες του κλάδου. Με ένα θεσμό απολύτως προεδροκεντρικό, χωρίς εντεταλμένο γενικό διευθυντή και χωρίς την απαραίτητη διοικητική διάρθρωση υπονομεύεται εξαρχής η αποτελεσματικότητά του, εξηγούν. Διότι δεν φτάνει μόνο η ενίσχυση της βάσης δεδομένων της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής ΒιβλιοΝet ή του προγράμματος GreekLit για την επιχορήγηση μεταφράσεων ελληνικών βιβλίων σε ξένες γλώσσες. Χρειάζεται να γίνουν πολλά και ουσιαστικά για την ενίσχυση του βιβλίου στη χώρα μας, που σήμερα φυτοζωεί, όπως να δεσμευτούν πόροι από τον ετήσιο κρατικό προϋπολογισμό. Γιατί, όπως μας επισήμανε γνώστης των προβλημάτων του κλάδου, «πρώτα αποκτάς αναγνωστικό κοινό στη χώρα σου και μετά βγαίνεις εκτός συνόρων».
Και, βέβαια, δεν δημιουργείς διαχρονική πολιτική εξωστρέφειας του ελληνικού βιβλίου με τη συμμετοχή σε διεθνείς εκθέσεις από τα χρήματα του Ταμείου Ανάκαμψης. Ούτε μόνο με χρήματα ιδιωτών και χορηγών, σύμφωνα με τις αυξημένες δυνατότητες χρηματοδότησης που θα έχει ο νέος οργανισμός.
