Η Βρετανία βιώνει τις τελευταίες εβδομάδες μια από τις μεγαλύτερες πολιτικές κρίσεις της ιστορίας της. Μέσα σε λίγες μέρες και χωρίς ευρύτερη νομιμοποίηση –πέραν της επιλογής της κοινοβουλευτικής ομάδας των Τόρηδων– ο επόμενος πρωθυπουργός Ρίσι Σουνάκ ανέλαβε να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά. Ο Σουνάκ, ένας άνθρωπος των αγορών, κρίθηκε ο καταλληλότερος για να επιβάλει τη δημοσιονομική πειθαρχία που ζητούν οι αγορές. Ο ινδικής καταγωγής πολιτικός έχει μπροστά του ένα γολγοθά: από τη μια πλευρά να μπορέσει να φέρει σε πέρας περικοπές που υποτίθεται ότι κρίθηκαν αναγκαίες μετά την ανατροπή του μίνι προϋπολογισμού της Τρας, από την άλλη να μη χάσει τους ψηφοφόρους που ήρθαν στο Συντηρητικό Κόμμα μετά το Brexit και είναι κατά βάση πολίτες εργατικών περιοχών της χώρας.
Η κληρονομιά της Λιζ Τρας
Η Λιζ Τρας έμεινε στην ιστορία ως η πιο βραχύβια πρωθυπουργός στα πολιτικά χρονικά της Βρετανίας. Ωστόσο, παρά το σύντομο πέρασμά της από την Ντάουνινγκ Στριτ, το αποτύπωμα που άφησε στην οικονομία του νησιού είναι δυσανάλογα μεγάλο. Ο μίνι προϋπολογισμός της προέβλεπε φοροαπαλλαγές για τους πλουσίους που θα χρηματοδοτούνταν από αφειδή δανεισμό. Ο βρετανικός Τύπος ονόμασε ευφημιστικά το οικονομικό της σχέδιο «δεξιό κεϊνσιανισμό», μια προσπάθεια δηλαδή να «κεντρίσει» την τελική κατανάλωση από τα πάνω, από τα υψηλά κλιμάκια της κοινωνίας και της οικονομίας. Οι αγορές είχαν μια πολύ ενδιαφέρουσα αντίδραση σε αυτό το σχέδιο.
Δεν είναι η πρώτη φορά που κυβερνήσεις δημιουργούν δημοσιονομικό χώρο για πολιτικές που θα επανεκκινήσουν την οικονομία με δανεισμό. Η κλίμακα του δανεισμού και η γενικότερη αναξιοπιστία της απελθούσας πρωθυπουργού έκαναν τις αγορές να απομακρυνθούν από τα βρετανικά «χαρτιά» (ομόλογα και λίρα), με αποτέλεσμα η Τράπεζα της Αγγλίας να παρέμβει με αγορές ομολόγων ύψους 65 δισ. λιρών. Η πίεση που άσκησαν οι αγορές στην Τρας είναι ένα σημείο που συχνά υποτιμάται στον δημόσιο διάλογο σε παγκόσμιο επίπεδο.
Επιδραστικός ο ρόλος του Τύπου
Επίσης δεν θα πρέπει να διαλάθει της προσοχής ότι τα βρετανικά ΜΜΕ κυριολεκτικά έσκισαν τις σάρκες της Τρας μετά την ανακοίνωση του μίνι προϋπολογισμού, ενώ ο Σουνάκ έτυχε –συγκριτικά– πολύ θερμότερης υποδοχής, τουλάχιστον από τον οικονομικό και τον φίλα προσκείμενο στο συντηρητικό κόμμα Τύπο. Οι εφημερίδες που είναι παραδοσιακά κοντά στους Εργατικούς, όπως ο «Independent» και η «Daily Mirror», υπογραμμίζουν το ζήτημα της δημοκρατικής νομιμοποίησης και καλούν σε γενικές εκλογές, όπως άλλωστε έχει κάνει επανειλημμένως και ο επικεφαλής του Εργατικού Κόμματος Κιρ Στάρμερ. Και πώς να μην το κάνει, αφού το Εργατικό Κόμμα ακόμη και στις πιο μετριοπαθείς μετρήσεις προηγείται με διψήφιο ποσοστό των Συντηρητικών.
Ο διαλεχτός των αγορών…
Μετά την παραίτηση της Τρας έγινε σχετικά γρήγορα κατανοητό ότι ο επόμενος αρχηγός του κόμματος και πρωθυπουργός της χώρας θα είναι ο Ρίσι Σουνάκ. Ο Σουνάκ ανέβηκε γρήγορα σε δημοφιλία στην αρχή της πανδημίας με τα πακέτα στήριξης των εργαζομένων, αυξάνοντας τις δημόσιες δαπάνες. Από την άλλη, όμως, όταν ξεκίνησε η κρίση στο κόστος διαβίωσης μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία έχασε πολύ έδαφος στις προτιμήσεις των πολιτών, αφού παραδέχτηκε ότι δεν μπορούσε να κάνει τίποτε για να ανακόψει την άνοδο των τιμών.
Ο Σουνάκ δεν είναι τυχαίος πολιτικός. Η συνολική του περιουσία ξεπερνά εκείνη του βασιλικού ζεύγους, αφού έχει παντρευτεί την κόρη ενός μεγιστάνα της τεχνολογίας, η οποία αποκαλύφθηκε ότι φοροδιαφεύγει. Ο Σουνάκ είναι ένας άνθρωπος που μπορεί να ξεκίνησε από χαμηλά, έφτασε όμως να υπηρετεί τις αγορές από υψηλά ιστάμενες θέσεις σε διόλου ευκαταφρόνητα ιδρύματα όπως η Goldman Sachs και τα hedge funds TCI και Theleme Partners. Θα έχει πολύ ενδιαφέρον να δούμε πώς θα πείσει ένα εξέχον μέλος της οικονομικής ελίτ της χώρας, που βρίσκεται στη λίστα με τους πλουσιότερους ανθρώπους της χώρας και του οποίου η θέρμανση της πισίνας για ένα από τα τέσσερα υπερπολυτελή σπίτια του αναμένεται να κοστίσει περισσότερο από έξι φορές το κόστος ενός λογαριασμού ενός μέσου νοικοκυριού, ότι θα πρέπει να εφαρμοστούν αλλαγές στην οικονομία οι οποίες είναι τόσο σκληρές που «θα φέρουν δάκρυα στα μάτια», όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο υπουργός Οικονομικών Τζέρεμι Χαντ.
…και ο ακριβογιός της λιτότητας
Στο κάδρο μπαίνει πλέον ο Ρίσι Σουνάκ. Στην προεκλογική εκστρατεία του καλοκαιριού για την ηγεσία του Συντηρητικού Κόμματος ο Σουνάκ επέμενε ότι η οικονομική πολιτική της Τρας ήταν επιπόλαιη, ενώ εμφανιζόταν ως υπερασπιστής της δημοσιονομικής υπευθυνότητας, καθώς έλεγε ότι δεν είναι συνετό να μειωθούν οι φόροι προτού χαλιναγωγηθεί ο πληθωρισμός. Παρά το γεγονός αυτό, τα μέλη του Συντηρητικού Κόμματος επέλεξαν να δοκιμάσουν τη Λιζ Τρας πρώτα…
Πολλοί στον διεθνή χώρο, σε ΜΜΕ και στον δημόσιο διάλογο πανηγύρισαν με την επιλογή του πρώτου έγχρωμου –όπως έγραψαν– πρωθυπουργού της Βρετανίας. Μάλιστα κάποιοι έφτασαν και στο σημείο να επικαλεστούν τον μαρξιστή Ε. Π. Τόμσον και το βιβλίο του «Η συγκρότηση της αγγλικής εργατικής τάξης» για να πανηγυρίσουν το γεγονός ότι ένα παιδί Ινδών μεταναστών κατάφερε να ανέβει στην ύπατη θέση που μπορεί να φτάσει ένας κοινός θνητός στην πάλαι ποτέ Βρετανική Αυτοκρατορία. Η ιστορία είναι λίγο διαφορετική αν ξύσει κανείς το λούστρο της επιλογής.
