Οι τρέχουσες προβλέψεις για τη δεκαετία που ακολουθεί περιλαµβάνουν τα πάντα, καταλήγοντας συχνά σε αντιφάσεις: προβλέπεται για παράδειγµα δυναµική επάνοδος της αφηρηµένης τέχνης αλλά και θριαµβευτικό comeback της παραστατικής ζωγραφικής.
Αυτό συµβαίνει γιατί οι προβλέψεις είναι απλώς εικασίες: δεν µπορούµε µε σιγουριά να πούµε ότι θα συµβεί κάτι. Yπάρχουν ωστόσο κάποιες τάσεις που ήρθαν για να µείνουν.
Τελειώνουν οι αποκλεισµοί. Η κουλτούρα της ακύρωσης απαιτεί απόλυτη πολιτική ορθότητα. Το εικαστικό οικοσύστηµα θα κληθεί για πρώτη φορά να λογοδοτήσει για το αποτύπωµά του στον πλανήτη. Οι καλλιτέχνες ανεξαρτητοποιούνται, ενώ οι γκαλερί διευρύνουν τις δραστηριότητές τους. Τα έργα τέχνης γίνονται εµπειρίες τέχνης. Η τέχνη παράγεται, προωθείται και καταναλώνεται ψηφιακά και το πάντρεµα της τέχνης µε την τεχνολογία αλλάζει οριστικά τη λειτουργία και τους κώδικες του εικαστικού κόσµου.
Ας δούµε λίγο πιο αναλυτικά τα δύο θέµατα που θα κυριαρχήσουν: Η αναζήτηση της διαφορετικότητας γίνεται σχεδόν εµµονή ενώ η πρόθεση να τελειώνουµε µε τους αποκλεισµούς είναι σαφής. Ο αιώνια πριµοδοτηµένος «λευκός άντρας» βλέπει την κυριαρχία του να απειλείται, ενώ αυξάνεται η ζήτηση για τις λεγόµενες «µειονότητες»: γυναίκες, ΛΟΑΤΚΙ, εθνικές µειονότητες και γενικά τις κατηγορίες καλλιτεχνών που µέχρι σήµερα είναι αδικηµένες. Η ταυτότητα αποκτά µεγάλη σηµασία. Αυτό είναι κάτι που ζητά η εποχή αλλά προς το παρόν γίνεται µε αδέξιο τρόπο – θα έχει ενδιαφέρον να δούµε πώς θα εξελιχθεί.
Η µεγάλη αλλαγή θα έρθει από το οριστικό πάντρεµα της τέχνης µε την τεχνολογία. Αυτό αγγίζει τα πάντα: από το ίδιο το προϊόν (έργο τέχνης) µέχρι τον τρόπο µε τον οποίο φτάνει στον τελικό του αποδέκτη (το κοινό). Η εµπιστοσύνη στο ψηφιακό µεγαλώνει διαρκώς και προσεχώς θα γίνει κανόνας. Οι ιδέες πιστοποιούνται µέσω των social media, η επιτυχία και η υποστήριξη προσδιορίζονται από τα likes, αν κάτι αξίζει γίνεται viral χωρίς ενδιάµεσους, µέσα από τη σφραγίδα αποδοχής του κοινού.
Οι καλλιτέχνες αποκτούν τη δυνατότητα να προωθούν µόνοι τους τη δουλειά τους, τελειώνοντας µε τη µόνιµα υποτακτική σχέση που έχουν µε τις γκαλερί. Οι γκαλερί επίσης ωφελούνται από τις τεχνολογικές εξελίξεις, κυρίως οι λιγότερο ισχυρές. Η ήδη υπάρχουσα τεχνολογία θα γίνει πιο προσιτή βοηθώντας τους να µπουν στο παιχνίδι, εστιάζοντας φυσικά στην online πώληση µέσα από λύσεις όπως τα εικονικά δωµάτια θέασης έργων και οι προσοµοιώσεις χώρων. Στην κορυφή της πυραµίδας, τα λεγόµενα mega-galleries εξελίσσονται σε πραγµατικές υπερδυνάµεις, ακολουθώντας περισσότερο το µοντέλο των µουσείων και των µεγάλων πολιτιστικών ιδρυµάτων. Οι σφαιρικές υπηρεσίες βέβαια είναι κάτι που την επόµενη δεκαετία ο καταναλωτής θα θεωρεί δεδοµένο. Θα απαιτεί να καλύπτονται όλες οι ανάγκες του σε ένα µέρος, διαφορετικά θα επιλέγει να εξυπηρετηθεί online, από τη βολή του σπιτιού του. Τελικά ο κόσµος θα ενεργοποιείται διά ζώσης µόνο αν υπάρχει κάτι που πραγµατικά αξίζει τον κόπο. Αυτό είναι θετικό καθώς θα κάνει όλους τους εµπλεκόµενους στον χώρο της τέχνης να αναβαθµίσουν την ποιότητα των υπηρεσιών τους.
Τι γίνεται όµως µε τα ίδια τα έργα; Το κοινό πλέον αναζητά υπερβατικά ερεθίσµατα, που αποµακρύνονται από το «έβαλα έναν πίνακα πάνω από τον καναπέ». Οι καλλιτέχνες αντί για έργα δηµιουργούν εικαστικές εµπειρίες, έργα µε τα οποία το κοινό µπορεί να αλληλεπιδράσει, να µπει κυριολεκτικά µέσα τους και φυσικά να τα φωτογραφήσει και να τα ανεβάσει στα social media για να πάρει τα σχετικά likes. Σύντοµα στο µείγµα θα προστεθεί και η εικονική πραγµατικότητα η οποία θα προσφέρει ακόµη πιο ενδιαφέρουσες και «instagrammable» εµπειρίες. Οσο παράλογο κι αν ακούγεται, η κουλτούρα του like και του viral επηρεάζει σε µεγάλο βαθµό την τέχνη και στη δεκαετία που έρχεται θα την επηρεάσει ακόµη περισσότερο.
H Αλεξάνδρα Κολλάρου είναι art consultant, συγγραφέας του βιβλίου «Η ελληνική τέχνη από το Α έως το Ω»
