Δυσβάστακτο το κόστος, πολλοί οι κίνδυνοι. Πενήντα πέντε δισεκατομμύρια ευρώ θα στοιχίσει στο ελληνικό κράτος και σε βάθος 40 χρόνων –σύμφωνα με ομολογία του αρμόδιου υφυπουργού Νότη Μηταράκη– η ιδιωτικοποίηση του συστήματος επικουρικής ασφάλισης.
Περίπου 0,5% του ΑΕΠ (με σημερινούς όρους 900 εκατομμύρια ευρώ και με βάση το μέσο ΑΕΠ της 40ετίας 1,375 δισ. ευρώ ετησίως). Σε πρώτη φάση μάλιστα, σύμφωνα με ομολογία του πρωθυπουργού, και για το 2021-2022 το κόστος θα είναι εμπροσθοβαρές, δηλαδή μία μονάδα του ΑΕΠ, δηλαδή 1,8 δισ., σε μια περίοδο μάλιστα για την οποία ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα διεκδικήσει μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων. Ειρήσθω εν παρόδω ότι κάτι που σύμφωνα με ανακοίνωση του Μαξίμου περιεχόταν στους σκοπούς της επίσκεψης στο Παρίσι και της συνάντησης με τον Εμανουέλ Μακρόν (δηλαδή η μείωση των πλεονασμάτων κάτω από το 3,5% μετά το 2021) εξαφανίστηκε ως στόχος στην ανακοίνωση για την επίσκεψη στη Γερμανία και τη συνάντηση με την Ανγκελα Μέρκελ μετά την «πόρτα» από τον Γάλλο πρόεδρο επί του θέματος.
Οι βασικοί άξονες
Τεράστιες θεσμικές τρύπες, πέρα από τα αβυσσαλέα κενά χρηματοδότησης, παρουσιάζει το νέο σύστημα ιδιωτικής επικουρικής ασφάλισης το οποίο έχει εισηγηθεί η κυβέρνηση Μητσοτάκη και διά στόματος Βρούτση χαρακτηρίστηκε «ασφαλιστικό Πινοσέτ». Κάποια από τα θέματα αυτά καλείται να αντιμετωπίσει η ειδική επιτροπή που συνεστήθη από ειδικούς και υπηρεσιακούς παράγοντες του χώρου των κοινωνικών ασφαλίσεων αλλά και του ιδιωτικού ασφαλιστικού τομέα στο υπουργείο Εργασίας.
Εργο της επιτροπής, σύμφωνα με όσα περιέχει η απόφαση του αρμόδιου υφυπουργού Ν. Μηταράκη, θα αποτελέσει η επεξεργασία και η διατύπωση του μηχανισμού μετάβασης σε νέο σύστημα κ ε φα λα ι ο ποιητικής επικουρικής ασφάλισης στην Ελλάδα το οποίο θα ισχύσει από 1/1/2021 για όλους τους π ρ ω το ασφαλιζόμενους.
Οπως ορίζει η υπουργική απόφαση, η ομάδα εργασίας υπό την Παυλίνα Καρασιώτου, γενική γραμματέα Κοινωνικών Ασφαλίσεων, θα πρέπει να παραδώσει το πόρισμά της μέχρι την Παρασκευή 4 Οκτωβρίου 2019.
Η ίδια η σύνθεση της επιτροπής καταμαρτυρεί την ουσία των αποφάσεων που θα εισηγηθεί. Είναι χαρακτηριστική η συμμετοχή εκπροσώπων:
• Της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, η οποία θα είναι μια από τις εποπτεύουσες αρχές του νέου συστήματος. Και αυτό επειδή οι ατομικές μερίδες ασφαλισμένου θα αντικατασταθούν από ατομικό επενδυτικό λογαριασμό (πανομοιότυπο σχεδόν με το χαρτοφυλάκιο των χρηματιστηριακών κωδικών).
• Της Τράπεζας της Ελλάδας, μιας και η κεντρική τράπεζα στην Ελλάδα είναι η εποπτεύουσα αρχή των ασφαλιστικών εταιρειών που θα αναλάβουν ουσιαστικά τη διαχείριση των επικουρικών – επενδυτικών λογαριασμών.
• Και βεβαίως εκπροσώπου της Ενωσης Ιδιωτικών Ασφαλιστικών Εταιρειών.
Τα βασικά σημεία
Οι βασικές κατευθύνσεις που έχουν δοθεί στην επιτροπή είναι οι εξής:
01 Η νέα επικουρική αφορά μόνο τους νέους ασφαλισμένους, όσους θα μπουν στην αγορά εργασίας από 1.1.2021, και θ αείναι υποχρεωτική για όλου ςτους ν ε ο ασφαλιζόμενους( τι θα γίνει όμως με όσους ήδη εργάζονται δύο, τρία, πέντε, δέκα χρόνια κ.λπ.; Θα υπάρξουν δυνατότητα επιλογής ή μεταβατικές διατάξεις;).
02 Οι εισφορές παραμένουν στα σημερινά επίπεδα, δηλαδή στο 6,5% του μεικτού μισθού.
03 Κάθε ασφαλισμένος θα έχει τον ατομικό του λογαριασμό στο ΕΤΕΑΕΠ. Το υφιστάμενο Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης και Εφάπαξ Παροχών, το οποίο θα αναδιοργανωθεί και θα παρέχει επενδυτικές υπηρεσίες! Εναλλακτικά οι ασφαλισμένοι με ατομική τους δήλωση θα μπορούν να επιλέξουν άλλον επενδυτικό φορέα από μια λίστα αδειοδοτημένων και πιστοποιημένων φορέων και επαγγελματικών ταμείων (δηλαδή ασφαλιστικές εταιρείες κ.λπ.).
04 Θα δίνεται η δυνατότητα στον ασφαλισμένο να καθορίσει επίσης το μείγμα της παροχής, όπως για παράδειγμα εφάπαξ καταβολή ή μηνιαία σύνταξη, την ηλικία λήψης της νέας επικουρικής, αλλά και την επενδυτική στρατηγική που θα ακολουθήσει (συντηρητική, επιθετική, μετοχές ή ομόλογα, παράγωγα κ.λπ.). Θα μπορεί να καθορίζει δείκτη αναφοράς δηλαδή (benchmark).
05 Η εποπτεία και ο έλεγχος του συστήματος θα ανατεθούν στην Τράπεζα της Ελλάδος και την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (για τους λόγους που εξηγήσαμε ήδη).
Μεγάλα ερωτήματα
Είναι προφανές ότι οι νέοι επικουρικοί λογαριασμοί είναι στην πραγματικότητα χρηματιστηριακοί – επενδυτικοί λογαριασμοί. Θα πρέπει λοιπόν να εφαρμοστεί το θεσμικό πλαίσιο που προβλέπουν οι ευρωπαϊκές οδηγίες MiFID I και II για τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες (financial services). Ειδικότερα:
• Κάθε ασφαλισμένος θα πρέπει να κατατάσσεται με βάση τη μόρφωσή του, τη γενικότερη οικονομική του κατάσταση αλλά και την επενδυτική του εμπειρία. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν περιορισμοί στις επενδυτικές επιλογές. Για παράδειγμα, στην περίπτωση κάποιου με απολυτήριο δημοτικού και μηδενική επενδυτική εμπειρία δεν είναι δυνατόν να γίνεται διαχείριση του λογαριασμού του με τοποθετήσεις σε μετοχές και παράγωγα, ακόμη και σε ομόλογα με διαβάθμιση χαμηλότερη από ΑΑΑ. Η επιλογή του είδους του χαρτοφυλακίου και του δείκτη αναφοράς (benchmark) προϋποθέτει ενημερωμένο εργαζόμενο και με σχετική εμπειρία. Ποιος, αλήθεια, θα τα ελέγχει όλα αυτά;
• Οι εργαζόμενοι θα πρέπει να υπογράφουν σύμβαση διαχείρισης αφού έχουν προφορική και γραπτή αναλυτική ενημέρωση για τους πιθανούς επενδυτικούς κινδύνους. Το περιβάλλον Βρούτση – Μηταράκη διατείνεται ότι η διαχείριση θα είναι μηδενικού ρίσκου. Πρόκειται για απατηλή υπόσχεση. Δεν υπάρχει πλέον επένδυση μηδενικού ρίσκου. Μέχρι το 2009-10 η τοποθέτηση από τα ασφαλιστικά ταμεία των εισφορών των εργαζομένων σε ομόλογα του ελληνικού δημοσίου θεωρούνταν ασφαλής. Το PSI απέδειξε το οδυνηρό λάθος. Αλλά ακόμη και οι καταθέσεις στις τράπεζες, εφόσον ισχύει η ευρωπαϊκή οδηγία για το bail in σε περίπτωση χρεοκοπίας, δεν μπορούν να θεωρούνται 100% ασφαλείς.
• Αλλά το μεγαλύτερο ερώτημα όλων στο οποίο θα κληθεί να απαντήσει η κυβέρνηση Μητσοτάκη είναι το εξής: θα είναι εγγυημένες οι επικουρικές συντάξεις; Αν είτε για λόγους παγκόσμιας ή τοπικής οικονομικής κρίσης είτε για λόγους κακής διαχείρισης είτε επειδή υπήρξε δόλος, ο επικουρικός επενδυτικός λογαριασμός συρρικνωθεί ή μηδενιστεί, θα πάρει σύνταξη ο ασφαλισμένος;