Από Τίλντα Σουίντον και Πάτι Σμιθ μέχρι Τερζόπουλο και Αγγελάκα θα δούμε φέτος στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, στο πλαίσιο ενός πλούσιου καλλιτεχνικού σχεδιασμού που είναι σε διαρκή διάλογο με την κοινωνία
Κοινωνικό. Πολιτικό. Συγκροτημένο. Kι ας ακούγεται παράδοξο ένα καλλιτεχνικό πρόγραμμα να χαρακτηρίζεται έτσι. Δεν είναι καθόλου αυτονόητο για οργανισμό πολιτισμού να έχει στήσει έναν ετήσιο προγραμματισμό, του οποίου κάθε μεμονωμένη εκδήλωση, με κάποιον τρόπο, άμεσα ή έμμεσα, συνομιλεί με τις υπόλοιπες, βρίσκει σκέπη κάτω από την ίδια ομπρέλα προσήμων (κοινωνικών) και είναι σε έναν ανοιχτό, διαρκή και χρήσιμο διάλογο – ναι, χρήσιμο– με την κοινωνία. «Ενα πρόγραμμα μεταξύ πληγής και γιορτής», όπως το συνόψισε η διευθύντρια Πολιτισμού Ιδρύματος Ωνάση Αφροδίτη Παναγιωτάκου στην επίσημη παρουσίαση του προγράμματος πριν από λίγες ημέρες, προϊδεάζοντας για την ταυτότητα της φετινής χρονιάς που τροφοδοτείται και εμπνέεται από την κοινωνία, σκαλίζει τα κακώς κείμενα της εποχής, ξεσκονίζει την ιστορική μνήμη, ξύνει τις πληγές. Μερικές μόνο επέτειοι που αναφέρθηκαν ήταν αρκετές για να μπουν το στίγμα, το πλαίσιο, οι αναφορές. Τα 50 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, τα 15 χρόνια από τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, τα δέκα χρόνια από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, τα πέντε χρόνια από τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου.
Παράλληλα, όμως, το φετινό πρόγραμμα της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση μάς υπενθυμίζει ότι έχουμε και χίλιους δυο λόγους χαράς, με πρώτον την ίδια την τέχνη, φέρνοντας μεγάλους αστέρες στα μέρη μας. Γιατί, ναι, η Τίλντα Σουίντον και η Πάτι Σμιθ είναι τα γερά χαρτιά. Αλλά η … τράπουλα της Στέγης έχει κι άλλους άσους στο μανίκι με τις υπογραφές των Θεόδωρου Τερζόπουλου, Γιάννη Αγγελάκα, Δημήτρη Καραντζά, Λένας Πλάτωνος, κ.ά. Ας κάνουμε ένα γρήγορο ξεφύλλισμα.
Θεατρική σκηνή
Καλύτερο ντεμπούτο για τις θεατρικές παραγωγές δεν θα μπορούσε να κάνει άλλος. Πρώτη παράσταση, το «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά σε δικό του κείμενο, εννοείται και σκηνοθεσία, μια παραβολή για τη βία που μπαίνει μες στο ίδιο μας το σπίτι (30.09-19.11). Με τον ευφάνταστο τίτλο «Οδήγησε το αλέτρι σου πάνω από τα οστά των νεκρών» ο Σάιμον ΜακΜπάρνεϊ και οι Complicité, με οδηγό το έργο της Ολγκα Τοκάρτσουκ, θίγουν ανάμεσα σε άλλα την κατάσταση του πλανήτη (04-07/11). Ιδια ημέρα και η πρεμιέρα του καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ της Αβινιόν Τιάγκο Ροντρίγκες, που σκηνοθετεί την παράσταση «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες». Tίτλος που θέτει ξεκάθαρα και το περιεχόμενο (έως 08.12.2023). Ο Ανέστης Αζάς και ο Πρόδρομος Τσινικόρης φέρνουν στη σκηνή Ρομά για να αφηγηθούν ζωντανά τις ζωές τους, ρίχνοντας φως στους πολλαπλούς κοινωνικούς αποκλεισμούς που βιώνουν στο «Romaland», που ανήκει στο είδος θέατρο-ντοκουμέντο (2-26.11). Η Τίλντα Σουίντον, αυτή η υπέροχη ηθοποιός που μοιάζει σαν απόκοσμο πλάσμα και είναι μούσα σπουδαίων καλλιτεχνών, θα δώσει μια τελετουργική περφόρμανς ενσαρκώνοντας τον Παζολίνι, όπου θα «πρωταγωνιστούν» τα κοστούμια από τις εμβληματικές ταινίες του Πιερ Πάολο Παζολίνι (11-16.12). Επειτα από… απαίτηση του κοινού το πρόγραμμα έχει και μία επανάληψη, το «Rohtko» (08-10.03.2024) του κορυφαίου σύγχρονου Πολωνού σκηνοθέτη Λούκας Ταρκόφσκι, που αφηγείται την ιστορία του πρωτοπόρου ζωγράφου του αφηρημένου εξπρεσιονισμού Μαρκ Ρόθκο με θέαμα-εμπειρία που συνδυάζει θέατρο, σινεμά και video art. Θα έχει όμως και νέα παράσταση κλείνοντας τον φετινό προγραμματισμό της Στέγης με την τελετουργική περφόρμανς «Respublica» (14 έως 16/6).
Από τους… γνωστούς-αγνώστους της Στέγης ο Ευρυπίδης Λασκαρίδης, ο οποίος επιστρέφει με τη δημιουργία ενός ακόμη υβριδικού θεάματος και πλάθει ένα νέο, γοητευτικό και μυστηριώδη κόσμο, όπου συνυπάρχουν τα στοιχεία του γκροτέσκου, του κωμικού και του τρόμου στο «Lapis Lazuli» (04-21.04.2024).
Ο Γιάννης Παναγόπουλος θα παρουσιάσει μια φαντασιακή εθνογραφία της Ελλάδας πάνω σε κείμενα της Βίβιαν Στεργίου, βασισμένη σε ιστορίες καθημερινών ανθρώπων που ακολουθούν τις μικρές τους τελετουργίες κατά τη διάρκεια του καυτού ελληνικού καλοκαιριού στον «Καύσωνα» (30.03 -14.04.2024).
Με ένα από τα πιο εμβληματικά έργα της παγκόσμιας δραματουργίας, το «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Σάμιουελ Μπέκετ (15-19.05.2024), καταπιάνεται ο Θεόδωρος Τερζόπουλος σε μια συμπαραγωγή του Emilia Romagna Teatro που βρίσκεται σε παγκόσμια περιοδεία, μια παράσταση-σταθμός στα όρια του μνημειακού και του κωμικού.
Μουσική και χορός
Μια εντελώς αντισυμβατική εμπειρία θα είναι το «Νέκυια» (21.12.202128.01.2024) του Γιάννη Αγγελάκα, που θα συνεργαστεί με τον χορογράφο Χρήστο Παπαδόπουλο σε μια «λοξή» ματιά πάνω στην υποβλητική ραψωδία της «Οδύσσειας», μια ηχοτροπική κατάσταση σαν τελετή κατάβασης στον Αδη.
Η θρυλική ποιήτρια και ροκ περσόνα Πάτι Σμιθ θα ξεδιπλώσει τα ηχοτοπία της Soundwalk Collective σε ένα διήμερο γεμάτο εικόνες και ήχους από τη σύγχρονη πραγματικότητα, με το κοινό τους πρότζεκτ «Correspondences» (13-14.03.2024), σε συναυλίες-σάουντρακ της σχέσης με τον κόσμο, τη φύση αλλά και την ίδια τη ζωή. Και η Λένα Πλάτωνος της παράδοσης και του ηλεκτρονικού ήχου επιστρέφει φέτος στη Στέγη για να παρουσιάσει το νέο μουσικό εγχείρημά της με τίτλο «Τα παραδοξιακά» (01-02.03.2024). Η πανκ φιγούρα Λόρα Τζέιν Γκρέις, μια κορυφαία μορφή της πανκ ροκ μουσικής, τόσο στην προσωπική της καριέρα όσο και ως επικεφαλής της μπάντας Against Me!, θα δώσει μια εκρηκτική συναυλία (13.01.2024).
Η Γέφυρα Μουσικής πάνω από τη Συγγρού έχει επίκεντρο τη σύγχρονη μουσική του πρωτοπόρου συνθέτη Μορίς Οχάνα. Τέλος, και φέτος θα ανηφορίσουμε στα βουνά της Κόνιτσας με μπροστάρη τον βραβευμένο με Γκράμι παραγωγό Κρίστοφερ Κινγκ που σμίγει με μουσικούς από την Κροατία, την Κορυτσά, το Μεσολόγγι, τη Βόρεια Μακεδονία, τις Πρέσπες, τη Θεσσαλονίκη κ.ά. χάρη στο «Γιατί ’ναι μαύρα τα βουνά II: Οι μουσικές κουλτούρες των Βαλκανίων» (28-30.06.2024). Η χορευτική σκηνή εκπροσωπείται από το καλά δοκιμασμένο φεστιβάλ Onassis Dance Days (23/2 έως 3/3). Φέτος συμμετέχουν οι Ιωάννα Παρασκευοπούλου, Πάνος Μαλακτός, Ξένια Κογχυλάκη, Χριστίνα Κοσιάρη, Μιέτ Γουάρλοπ. Πολλοί από αυτούς ταξιδεύουν τις χορογραφίες του και σε ξένα φεστιβάλ.
Σινεμά και συμπαραγωγές
Το Ιδρυμα Ωνάση αγκαλιάζει και την έβδομη τέχνη, καθώς θα γίνει συμπαραγωγός ταινιών όπως «Ονειρεύομαι σαν φάντασμα» του Βασίλη Κεκάτου, «Cora» της Εύης Καλογηροπούλου καθώς και τη νέα του Γιάννη Οικονομίδη.
Παράλληλα, παρουσιάζει δικές του παραγωγές σε ντοκιμαντέρ από τη Βάνια Τέρνερ («TACK»), την Εύα Στεφανή («Γιατί κάνουμε αυτό που κάνουμε»), τον Τάσο Λάγγη («Η δημόσια ιδιωτική οικία»), αλλά και ταινίες μυθοπλασίας (Εύη Καλογηροπούλου, «Αλεξάνδρεια»).
Παιδεία, υγεία και πολιτισμός
Στο κτιριακό δυναμικό του Ιδρύματος περιέχεται και το Μουσείο Φρυσίρα στην Πλάκα, όπου θα φιλοξενούνται περιοδικά εκθέσεις με έργα της συλλογής του, το κτίριο της Λεγάκη στου Ρέντη αναμένεται να ολοκληρωθεί μες στο 2024. Καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς θα συνεχίσουν οι συζητήσεις στη Στέγη και θα επεκταθεί ακόμη περισσότερο η ήδη εδραιωμένη εξωστρέφεια και σύνδεση με σημαντικούς φορείς του εξωτερικού. Ενώ το Ιδρυμα Ωνάση υποστηρίζει για άλλη μια φορά την ελληνική συμμετοχή στην 60ή Μπιενάλε Βενετίας, τον Απρίλιο του 2024, με επίτροπο της ελληνικής συμμετοχής το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ). Η στήριξη στους ανθρώπους του πολιτισμού αποδεικνύεται εμπράκτως και με έναν άλλο τρόπο, με το residency program Onassis AiR, με υποτροφίες φτιαγμένες ειδικά για την κάθε περίπτωση, ενώ συνεχίζονται σταθερά και οι υποτροφίες και τα βραβεία σε ανθρώπους που ξεχωρίζουν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Μια… Στέγη για τον Καβάφη
Το Αρχείο Καβάφη βρίσκει τη Στέγη του σ’ ένα νέο χώρο στην οδό Φρυνίχου, το οποίο θα εγκαινιαστεί στο τέλος Νοεμβρίου, ενώ τον ίδιο μήνα θα ανοίξει ξανά και η οικία Καβάφη στην Αλεξάνδρεια έπειτα από ένα σπουδαίο έργο αποκατάστασής της από το Ιδρυμα Ωνάση. Στέγη για τον Καβάφη θα γίνει και η Onassis Mandra, το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα αρχιτεκτονικής θεάτρου ανοιχτού χώρου της μπελ επόκ στην Αθήνα, που θα φιλοξενήσει ταινίες εμπνευσμένες από τη ζωή και το έργο του Αλεξανδρινού ποιητή για πρώτη φορά στην Αθήνα μετά το New Museum της Νέας Υόρκης (Απρίλιος 2024).
Ωστόσο, το κορυφαίο έργο από το Ιδρυμα Ωνάση δεν θα είναι παρά η παράδοση του Ωνάσειου Μεταμοσχευτικού Κέντρου – και αυτό εντός του 2024. Αλλωστε η δραστηριότητα του Ιδρύματος πάντοτε «κύκλωνε» το τρίπτυχο παιδεία – πολιτισμός – υγεία.