Η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση προσκαλεί για τρίτη φορά το διεθνώς διακεκριμένο δίδυμο από τη Γαλλία και τον Λίβανο, αυτή τη φορά για να παρουσιάσει στο Μουσείο της Ακρόπολης, αμέσως μετά το Centre Pompidou και τη βράβευσή του με το Prix Marcel Duchamp (2017), το πρότζεκτ “Unconformities” (Ασυμφωνίες): μια mixed-media εικαστική εγκατάσταση συγκροτημένη από τα χώματα και τα πετρώματα, τις ιστορίες και τα μυστικά τριών ιστορικών πόλεων. Για πρώτη φορά έκθεση σύγχρονης τέχνης στο Μουσείο της Ακρόπολης.
Aθήνα, Βηρυτός, Παρίσι: τρεις πόλεις «στοιχειώνουν» την ελληνικής καταγωγής Τζοάνα Χατζηθωμά και τον Χαλίλ Ζορέζ. Με το Unconformities που παρουσιάζεται στο πλαίσιο του Onassis Fast Forward Festival 5 – Athens στο Μουσείο Ακρόπολης, μάς βυθίζουν στο χωμάτινο υποσυνείδητο των τριών αυτών πόλεων: σε όσα μπορούμε να μάθουμε από το αθηναϊκό σχιστολιθικό υπέδαφος, τις προσχώσεις του Κηφισού και τα πλούσια αρχαιολογικά στρώματα στο Μοναστηράκι, τον Κεραμεικό και τον Ελαιώνα, από τα υλικά κατακρήμνισης στην Πλατεία Μαρτύρων της Βηρυτού, από τις παραποτάμιες προσχώσεις του Σηκουάνα και την ευρύτερη περιοχή του Λούβρου. «Σκάβοντας το παρελθόν, ανακαλύπτουμε το παρόν» δηλώνουν οι δύο «ερευνητές και ονειροπόλοι», που, εδώ και μια τετραετία, σε συνεργασία με γεωλόγους, αρχαιολόγους και ιστορικούς, συλλέγουν, ανασυνθέτουν και εκθέτουν προϊόντα γεωτρητικών ερευνών.
Το Μουσείο της Ακρόπολης υποδέχεται αυτήν τη βραβευμένη έκθεση σύγχρονης τέχνης (Prix Marcel Duchamp, 2017), που παρουσιάστηκε πέρυσι στο Centre Pompidou και αποτελεί μια διεθνή συμπαραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. «Μια αρχαιολογία της μνήμης στην καρδιά ενός διαρκώς ταραγμένου παρόντος» χαρακτηρίστηκε το Unconformities, αυτό το μουσείο γεωιστορίας της Αθήνας, της Βηρυτού και του Παρισιού, το οποίο εκτείνεται χρονικά από την προϊστορική περίοδο έως τη δική μας γεωλογική εποχή, τη λεγόμενη Ανθρωπόκαινο, κατά την οποία το είδος μας αποδεικνύεται δέκα φορές πιο καταστροφικό από όλα μαζί τα φυσικά φαινόμενα.
Για πρώτη φορά έκθεση σύγχρονης τέχνης στο Μουσείο της Ακρόπολης. Φανταστείτε μια έκθεση σύγχρονης τέχνης συγκροτημένη από φυσικά υλικά της γης, τα χώματα και τα χαλάσματα από το υπέδαφος των τριών πόλεων, τοποθετημένα στους κυλίνδρους γεωυλικών (τα λεγόμενα «καρότα», στην αργκό των γεωτρυπανιστών). Η Χατζηθωμά και ο Ζορέζ στρέφουν το βλέμμα στις τεκτονικές ασυνέχειες (discontinuities) και, κυρίως, στις στρωματογραφικές ασυμφωνίες (unconformities). Εκεί δηλαδή όπου, αίφνης, ανάμεσα στα πλούσια σε πληροφορίες στρώματα του υπεδάφους, μεσολαβεί ένα στρωματογραφικό κενό, ένα κρυφό παρελθόν που δεν άφησε πίσω του κανένα ίχνος, αλλά άπλετο χώρο για τη φαντασία. Οι δυο τους στοιχειοθετούν για αυτές τις άγνωστες χρονικές περιόδους υπερβατικές αφηγήσεις, στα όρια ντοκουμέντου και μυθοπλασίας. Οι έννοιες του άδηλου και του άρρητου, εκείνου που μπορεί να συναχθεί από τα συμφραζόμενα, βρίσκονται στο επίκεντρο της δουλειάς τους. Μια διαφορετική, μη γραμμική προσέγγιση της Ιστορίας γίνεται εφικτή: η Ιστορία ως συμβάν και δράση, ως ένα παλίμψηστο εποχών και πολιτισμών.
Στο Unconformities η πόλη αποκαλύπτεται εξίσου ως τόπος και ως χρόνος. Ρίζες αργίλου και χαλκού έρχονται στο φως και γίνονται τεκμήρια μιας διαφορετικής, πιο ηθικής, ποιητικής και οικοπολιτικής γεωλογίας, αρχαιολογίας και, τελικά, αυτογνωσίας. Κάτω από τα πόδια μας κρύβεται ένας υπόγειος κόσμος γεμάτος ίχνη φυσικών φαινομένων, αρχαίων οικισμών, σύγχρονων δομήσεων και αποδομήσεων, επιβλητικών θεμελιώσεων και ολέθριων πολέμων.
Συντελεστές
Παραχώρηση πετρωμάτων: Edrafor, Αττικό Μετρό, Bureau Sols Consultant
Σχέδια: Marie Doucedame, Sandrine Duval Laugier, Emilie Lesvignes, Elodie Moreno, Marthe Mulkey, Roland Nespoulet
Φωτογραφίες Post Production: Dorine Potel, Nadim Zablit, -scope Ateliers
Αρχαιολόγοι: Hadi Choueri, Julien Avinain, Αναστασία Κιούση
Γεωλόγοι: Milena Frouin, Μαρία Μπενίση, Issam Bou Jaoudé
Βοηθοί: Diane Mehanna, Clémence Condemi, Δήμητρα Μπουζάνη, Steven Daly
Παραγωγή: Factum Arte, Sebas Beyro, Adam Lowe
Φιλμ / Εικόνα: Talal Khoury, Joe Saadé, Khalil Joreige, Julien Hirsch
Μοντάζ: Tina Baz
Ήχος: Rana Eid (Studio DB)
Μουσική: Charbel Haber, The Bunny Tyler
Grading: Belal Hibri, Lucid
Μικροσκοπικές εικόνες: Ian Walker, Bernardo Cesare
Εκτέλεση παραγωγής για τη Στέγη: Δήμητρα Μπουζάνη
Βραβευμένο με το Marcel Duchamp Prize 2017, που διοργανώθηκε από το ADIAF σε συνεργασία με το Centre Georges Pompidou (Παρίσι)
Συμπαραγωγή του Onassis Culture/FFF
Με την υποστήριξη των: Noirmontartproduction (Παρίσι), Saradar Collection (Βηρυτός), Mohammad and Mahera Abu Ghazaleh Foundation (Αμμάν), Laurent Dumas & Fonds de dotation Emerige (Παρίσι ), Robert Matta (Βηρυτός), Galerie In Situ – fabienne leclerc (Παρίσι)
Ευγενική παραχώρηση της Galerie In Situ – fabienne leclerc (Παρίσι) και του The Third Line (Ντουμπάι)
Σε συνεργασία με το Μουσείο Ακρόπολης
Διαβάστε περισσότερα
Τζοάνα Χατζηθωμά και Χαλίλ Ζορέζ: Ελληνικής καταγωγής η πρώτη, γεννημένοι και οι δύο στη Βηρυτό το 1969, οι κινηματογραφιστές και εικαστικοί, «ερευνητές και ονειροπόλοι», κατά τους ίδιους, ζουν και δουλεύουν μαζί από τα τέλη της δεκαετίας του 1990.
Η εικαστική εγκατάσταση Unconformities συγκροτείται από τρία μέρη: τα Time Capsules (χρονοκάψουλες), γλυπτά με επικολλημένα τα ευρήματα των γεωτρήσεων σε μια διάφανη ρητίνη ειδικά διαμορφωμένη από τους καλλιτέχνες· το φιλμ Palimpsestes, το οποίο καταγράφει τις διαδικασίες που χρησιμοποιήθηκαν σε διάφορες εκσκαφές στη Βηρυτό· και, τέλος, το εν είδει ζωφόρου Zig Ζag Over Time, που περιγράφει τους πυρήνες χρησιμοποιώντας τρία καλλιτεχνικά μέσα: φωτογραφία, σχέδιο και κείμενο.
Όπως επισημαίνει η γεωλόγος και επιστημονική συνεργάτης του πρότζεκτ, Μάνια Μπενίση, «τα γεωυλικά που εκτίθενται στο Unconformities είναι δείγματα πυρήνων (αγγλ. borehole cores, τα λεγόμενα “καρότα”), δηλαδή προϊόντα γεωτρητικών ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί στην Αθήνα, τη Βηρυτό και το Παρίσι για τον έλεγχο του υπεδάφους, με αφορμή υπόγεια έργα (τα αθηναϊκά για το Μετρό). Στην επιστήμη της γεωλογίας, αυτά τα εδαφικά και βραχώδη υλικά, προτού απορριφθούν ως άχρηστα, δίνουν πολύτιμα data για αλλοτινές εποχές. Οι γεωλόγοι και οι αρχαιολόγοι εντοπίζουν σε αυτά πληροφορίες τόσο για τα φυσικά φαινόμενα (σεισμικότητα, τεκτονισμός, πλημμύρες, διάβρωση) όσο και για την ανθρωπογενή παρέμβαση: ίχνη αρχαίων οικισμών και αρχαίων υπόγειων κατασκευών, αλλά και σύγχρονων θεμελιώσεων, κατακρήμνισης οικοδομών, ακόμα και απόπειρας συγκάλυψης αστικών αποβλήτων. Βάσει τεκμηρίωσης, οι επιστήμονες συνθέτουν τη χρονοστρωματογραφική στήλη και αρχειοθετούν το “μητρώο” κάθε δείγματος πυρήνα. Στην περίπτωση των ασυμφωνιών, όταν δηλαδή ανάμεσα στα στρώματα του υπεδάφους μεσολαβούν στρωματογραφικά κενά ενός άδηλου, κρυφού παρελθόντος που δεν άφησε πίσω του κανένα στοιχείο, η ερμηνεία “δίνεται από τα συμφραζόμενα” ή προκύπτουν ερωτηματικά».
Η συνεργασία των δύο καλλιτεχνών με τη Στέγη ξεκίνησε το 2012, όταν, στο πλαίσιο του φεστιβάλ Meeting Points 6, παρουσίασαν την περφόρμανς-ομιλία Aida, Save Me, με θέμα ένα ασυνήθιστο γεγονός που συνέβη στην πρεμιέρα του βραβευμένου φιλμ τους, Α Perfect Day.
Το 2013, η Χατζηθωμά και ο Ζορέζ ήταν ανάμεσα στους καλλιτέχνες που κλήθηκαν από τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και το Αρχείο Καβάφη να αντλήσουν από τη ζωή και το έργο του Αλεξανδρινού ποιητή, καταθέτοντας ένα νέο έργο για τον Κ.Π. Καβάφη. Με αφετηρία το ποίημα «Περιμένοντας τους Βαρβάρους», προέκυψε η μικρού μήκους ταινία τους, Την εμορφιά έτσι πολύ ατένισα (2013).
Για το Unconformities είπαν:
«Μια αρχαιολογία της μνήμης στην καρδιά ενός διαρκώς ταραγμένου παρόντος» περιέγραψε το Unconformities ο πρόεδρος της επιτροπής του Marchel Duchamp Prix και διευθυντής του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στο Centre Pompidou, Bernard Blistène.
«Με μια ποιητική χειρονομία, αγκαλιάζουν εξίσου τη γλυπτική, τη ζωγραφική, τη φωτογραφία και το βίντεο και επιχειρούν μια συνάντηση των επιστημών της γνώσης –αρχαιολογία, ιστορία, γεωλογία–, προκαλώντας, την ίδια στιγμή, τις έννοιες της χρονικότητας και της γραμμικότητας». Με αυτά τα λόγια σχολίασε το Unconformities ο πρόεδρος του Centre Pompidou, Serge Lasvignes.
Ο ανθρωπολόγος Bruno Latour περιγράφει γλαφυρά το Unconformities ως «ένα μεγάλο ανθρωποκεντρικό έργο που μπορεί να διαβαστεί από πάνω προς τα κάτω ή από αριστερά προς τα δεξιά, ανάλογα με το αν θέλουμε να πάμε από τη “φύση” στον “πολιτισμό” ή το αντίστροφο».
«Το έργο της Joana Hadjithomas και του Khalil Joreige είναι μια πρακτική αποκάλυψης, όχι μιας πνευματικής αποκάλυψης που θα φετιχοποιούσε τα ιστορικά κατάλοιπα, αλλά μιας αποκάλυψης του λανθάνοντος και του αόρατου, παρόμοια με τη διαδικασία εμφάνισης των φωτογραφιών. Εδώ, αυτοί οι σύγχρονοι “αναπαραγωγοί χώματος” διανοίγουν ένα ρήγμα στην επίσημη ιστορία, προκαλούν σχέσεις κλίμακας και σύγκρουση στον χρόνο και εκφράζουν την επείγουσα ανάγκη κατανόησης του σημερινού πολυφωνικού κόσμου.» – Clément Dirié
Onassis Fast Forward Festival 5 – Athens
Η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση έχει στον πυρήνα της ύπαρξής της την Αθήνα. Από τις 2 έως τις 16 Μαΐου μας καλεί να ανακαλύψουμε το 5ο Onassis Fast Forward Festival Athens. Από το Μουσείο της Ακρόπολης έως το Εθνικό Θέατρο, από τη Διπλάρειο Σχολή έως την Ίριδα, από το Αναγνωστήριο του Βαλλιάνειου κτιρίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος έως μια παλιά κατοικία στη Δεριγνύ, από τη Βιβλιοθήκη της Νομικής Σχολής (Παλαιό Χημείο) έως το Πεδίον του Άρεως και τους χώρους της Στέγης, το Onassis Fast Forward Festival 5 – Athens, με αναθέσεις, διεθνείς συμπαραγωγές και παγκόσμιες πρεμιέρες, ανιχνεύει τις ρωγμές του χρόνου στα όρια του μύθου και της μαρτυρίας, της εμπειρίας και της φαντασίας.
Καλλιτέχνες και ερευνητές από διάφορα μέρη ανά τον κόσμο διερευνούν τον καθοριστικό ρόλο της αρχαιολογίας στην κατασκευή των εθνικών αφηγήσεων και της συλλογικής μνήμης, αλλά και τη διαλεκτική σχέση της με την πολιτιστική κληρονομιά.
Στο FFF5 συμμετέχουν: Kader Attia, Matthew Barney, Ali Cherri, Chto Delat (Tsaplya Olga Egorova, Nina Gasteva, Nikolay Oleynikov, Dmitry Vilensky), Hikaru Fujii, Joana Hadjithomas & Khalil Joreige, Iceland Dance Company (Erna Ómarsdóttir & Valdimar Jóhannsson), Anton Kats, Ragnar Kjartansson, Μέντη Μέγα, Leonardo Moreira, Rabih Mroué, Markus Öhrn, Walid Raad, Ho Rui An, Rayyane Tabet, Mark Teh, Ho Tzu Nyen, Akram Zaatari, Robert Zhao Renhui κ.ά.
Σύλληψη & Καλλιτεχνική Διεύθυνση Φεστιβάλ: Κάτια Αρφαρά Γενική Διεύθυνση Παραγωγής: Δήμητρα Δερνίκου Γενική Τεχνική Διεύθυνση: Λευτέρης Καραμπίλας Εκτέλεση Παραγωγής: Βασίλης Παναγιωτακόπουλος Οργάνωση Παραγωγής: Χριστίνα Πιτούλη Γενικός Συντονισμός & Έρευνα: Μαρίνα Τρουπή Συντονισμός Συζητήσεων και Εργαστηρίων: Μυρτώ Λάβδα, Ελεάννα Σεμιτέλου, Μαρίνα Τρουπή Βοηθοί Εκτέλεσης Παραγωγής: Δέσποινα Σιφνιάδου, Ειρηλένα Τσάμη, Γιώργος Λιναρδάκης, Κωστής Λεβάντης
Σημείωμα Αφροδίτης Παναγιωτάκου, Διευθύντριας Πολιτισμού Ιδρύματος Ωνάση
Το Onassis Fast Forward Festival 5 – Athens διεκδικεί την έκπληξη στην πόλη που νομίζουμε ότι ξέρουμε. Δημιουργεί πεδία πειραματισμού για τους καλλιτέχνες και τους πολίτες, για να καταλάβουμε όσα μας συνδέουν και όσα μας χωρίζουν, για να δημιουργήσουμε παρά να προσδιορίσουμε μια κοινή επικράτεια, για να πυροδοτήσουμε συζητήσεις γύρω από το τι σημαίνει να ζει κανείς σήμερα σε πόλεις τραυματισμένες, ανήσυχες και, γι’ αυτό, ζωντανές. Το Onassis Fast Forward Festival 5 είναι εδώ για να διεγείρει την περιέργεια και να άρει την άρνηση για ό,τι συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας, μέσα μας, γύρω μας.
Ένα φεστιβάλ τοπικό, γι’ αυτό και παγκόσμιο, εντοπισμένο και οικουμενικό. Ένα φεστιβάλ που θέλει να συνομιλήσει όχι μόνο με τον χώρο, αλλά κυρίως με την κατάσταση, συμπυκνώνοντας τον χρόνο και τον τόπο, βασισμένο στα ίδια τα υλικά της πόλης, που δεν είναι άλλα από τα διανύσματα της ζωής των ανθρώπων της. Έτσι, κυκλοφορεί στον δημόσιο και τον κοινωνικό χώρο, καταλαμβάνει κτίρια, επαναπροσδιορίζει το περιεχόμενό τους.
Η Αθήνα των πολυκατοικιών και των νεοκλασικών, της Ιστορίας και της αρχαιολογίας, της μνήμης και του παρόντος, του ματαιωμένου μεγαλείου και της παραπλανητικής νοσταλγίας, η Αθήνα των διαστρωματώσεων και των στρωματογραφικών κενών, με τα δικά της ίχνη βίας και καταστροφών, με τις δικές της ιστορικές ασυμφωνίες, αποκαλύπτεται.
Αναθέσεις, διεθνείς συμπαραγωγές και παγκόσμιες πρεμιέρες συνδέουν πρόσωπα και οργανισμούς, συγκεντρώνοντας στο κέντρο της πόλης εκείνους που θέλουν να αναρωτηθούν, αλλά κυρίως όσους η τυχαιότητα, και όχι η πρόθεση, τους φέρει κοντά σε όσα θα συμβούν.
Καλλιτέχνες του κόσμου, με αφετηρία τους τη Βηρυτό, το Βερολίνο, την Κουάλα Λουμπούρ, το Παρίσι, το Ρέικιαβικ, το Σάο Πάολο, τη Σιγκαπούρη, τη Στοκχόλμη και το Τόκυο –σε συνεργασία με Έλληνες καλλιτέχνες, ερευνητές και κατοίκους– ανασκάπτουν και επαναπροσδιορίζουν το αρχαίο και πρόσφατο παρελθόν της Αθήνας, έτσι όπως αυτό ψιθυρίζει ή κραυγάζει στο παρόν.
Σημείωμα Κάτιας Αρφαρά, Καλλιτεχνικής Διευθύντριας Onassis Fast Forward Festival 5
Σε μια χρονική περίοδο πολιτιστικού ιμπεριαλισμού και νεοαποικιακής ρητορικής, το 5ο FFF διερευνά το πεδίο μιας διευρυμένης αρχαιολογίας, που αμφισβητεί επιστημονικές βεβαιότητες και ιστορικές γραμμικότητες. Μέσα από επιτόπια και αρχειακή έρευνα, επιστημονική μεθοδολογία, επαναδράσεις και επανοικειοποιήσεις του αρχαίου και πρόσφατου παρελθόντος της Αθήνας, οι καλλιτέχνες αρθρώνουν έναν κριτικό στοχασμό πάνω στα μνημεία, τα τέχνεργα και τα κατάλοιπα. Αναθέσεις, συμπαραγωγές και επιτόπιες καλλιτεχνικές παρεμβάσεις σε δημόσιους οργανισμούς και ανοιχτούς χώρους της πόλης ανιχνεύουν τον σημαίνοντα ρόλο της αρχαιολογίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς στη διαμόρφωση εθνικών και θρησκευτικών ταυτοτήτων και, κατά συνέπεια, στην ερμηνεία της ιστορίας.
Με την εκταφή λανθανουσών αφηγήσεων, το φετινό φεστιβάλ μεταμορφώνεται σε παλίμψηστο, αποκαλύπτοντας τις χρονικές και χωρικές διαστάσεις των υλικών τεκμηρίων και τις πολλαπλές «αλήθειες» τους. Πώς μπορεί η τέχνη να διατηρήσει μια κριτική θέση απέναντι σε ρητορικές που στιγματίζουν το δημόσιο χώρο; Πώς μπορεί ένα καλλιτεχνικό έργο να αμφισβητήσει την αυταρχική κληρονομιά της δημόσιας μνήμης; Μπορούμε να επαναδιαπραγματευτούμε έννοιες όπως η πολιτιστική κληρονομιά σε μια πόλη σαν την Αθήνα, όπου τα κατάλοιπα του παρελθόντος θεωρούνται ως τα φυσικά τεκμήρια της αδιάλειπτης συνέχειας του ελληνικού πολιτισμού;
Με ένα δεκαπενθήμερο πρόγραμμα εγκαταστάσεων, περφόρμανς, εκθέσεων, προβολών, εργαστηρίων και δημόσιων διαλόγων, το φεστιβάλ επιχειρεί να δημιουργήσει ένα δυναμικό κοινό πεδίο ή, όπως το έθεσε ο Édouard Glissant, έναν ανοιχτό χώρο «ποιητικής αναγκαιότητας» όπου παράγονται συνεχώς σχέσεις μεταξύ των ιδεών και των φαντασιακών του ενός μέρους και των αντίστοιχων ενός άλλου.
2-16 Μαΐου | Δε: 8:00-16:00, Τρ-Πε: 8:00-20:00, Πα: 8:00-22:00, Σα-Κυ: 8:00-20:00 | Μουσείο Ακρόπολης (Διονυσίου Αρεοπαγίτου 15) | Είσοδος δωρεάν
