Ο συγγραφέας και ιστορικός μιλάει για τα fake news, την ακροδεξιά και τις θεωρίες συνωμοσίας
Το νέο βιβλίο του συγγραφέα και ιστορικού Σταύρου Παναγιωτίδη έχει τίτλο «Μύθοι, παρεξηγήσεις και άβολες αλήθειες από την ελληνική ιστορία». Με μια πρώτη ματιά, όπως υποστηρίζει ο ίδιος ο συγγραφέας, το βιβλίο είναι αυτό ακριβώς που περιγράφει ο τίτλος του. Πραγματεύεται γεγονότα που συνέβησαν –όχι όμως όπως τα ξέρουμε– καθώς και κομμάτια της Ιστορίας που μας κάνουν να νιώθουμε άβολα επειδή δεν είμαστε εξοικειωμένοι με αυτά.
Του ζητάω να αναφέρει ένα παράδειγμα: «Μύθος είναι, ας πούμε, το κρυφό σχολειό. Δεν χρειάζεται ν’ αποδείξουμε ότι δεν υπήρχε, διότι απλούστατα ξέρουμε ότι δεν είχε λόγο να υπάρχει. Οι Οθωμανοί δεν απαγόρευαν στους υπόδουλους να μαθαίνουν τη γλώσσα τους. Ισα ίσα τους επέτρεπαν να διατηρούν τη θρησκεία τους, τουλάχιστον στους χριστιανούς και τους Εβραίους. Ελεγαν πως θα τους φωτίσει ο Αλλάχ κάποια στιγμή άπαξ και διαβάσουν το Κοράνι. Σαφώς και υπήρξαν βίαιοι εξισλαμισμοί, η αλήθεια είναι όμως πως θεωρούνταν τύχη αν ένα παιδί το έπαιρναν οι γενίτσαροι και το γλίτωναν απ’ τις συνθήκες φτώχειας».
Fake news, ακροδεξιά και κοινωνικά δίκτυα
Η συγγραφή του βιβλίου έγινε μέσα σε είκοσι πέντε μέρες. Ο Παναγιωτίδης έγραφε παράλληλα άλλο βιβλίο με στοιχεία από το πρώτο μέρος του διδακτορικού του, ενώ επίσης παράλληλα έκανε και δεύτερο μεταπτυχιακό στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Ετσι προέκυψε η ιδέα για το βιβλίο περί μύθων και παρεξηγήσεων: «Είχα έναν καθηγητή που μες στο μάθημα πετούσε όποια ιστορική ανακρίβεια μπορεί να φανταστεί κανείς. Είχε εντελώς ακροδεξιές απόψεις, αφού μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών έλεγε ότι δεν ήξερε αν το πανεπιστήμιο θα συνεχίσει να λέγεται “Μακεδονίας” κ.λπ. Ελεγε όμως και γνωστά ιστορικά fake news εν είδει τσιτάτων από πολιτικές προσωπικότητες ή πατούσε πάνω στην άλλη “μούφα” ότι χάσαμε για μία ψήφο την παγκοσμιότητα της ελληνικής γλώσσας έναντι της αγγλικής. Και γιατί να μιλάει ελληνικά όλος ο πλανήτης;». Εδώ γελάμε! Του λέω αστειευόμενος πως δεν θα πρέπει να τον συμπαθούσε ιδιαίτερα ο εν λόγω καθηγητής. Σε αυτόν, πάντως, ο Παναγιωτίδης χρωστάει τη συλλογή δημοφιλών στην Ελλάδα μυθευμάτων.
Μια άλλη περίπτωση που μου ανέφερε είναι ο αφορισμός του Καζαντζάκη. Σαφώς η Ιερά Σύνοδος τον καταδίκασε, η παρεξήγηση είναι όμως πως ποτέ δεν αφορίστηκε. Μια άλλη «άβολη» αλήθεια έχει να κάνει με την Επανάσταση του 1821: «Δεν ήταν αποτέλεσμα των προφητειών ότι θα πάρουν οι Ελληνες την Πόλη ούτε προέκυψε απ’ τον ουρανό. Δεν ήταν το όνειρο ανασύστασης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αλλά το απότοκο της Γαλλικής Επανάστασης και των μεγάλων γεγονότων του 18ου αι. Δεν γίνεται να μην το λέμε, ενώ το γράφει ο Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματά του». Ολα αυτά τα στοιχεία –για τα οποία ο Παναγιωτίδης κρατούσε σημειώσεις για χρόνια– άπτονταν των ενδιαφερόντων του και, φυσικά, των σπουδών του στην κοινωνιολογία, την πολιτική επιστήμη και την ιστορία. Και από πότε ο ίδιος οριοθετεί το ξεσάλωμα των fake news στη δημόσια σφαίρα; «Μέχρι πρότινος fake news διέδιδε ο Μήτσος που καθόταν στον καφενέ και διάβαζε την “Ελεύθερη Ωρα”, έλεγε χαζομάρες κι οι άλλοι τον κέρναγαν κάνα ούζο. Οι θιασώτες των θεωριών συνωμοσίας ήταν αυτοί που κατέβαιναν στο σύνταγμα για τις νέες ταυτότητες στα μέσα της δεκαετίας του 1990».
«Βιβλία δίχως καμιά τεκμηρίωση»
Στο σημείο αυτό η αφήγηση του Παναγιωτίδη αποκτά εξαιρετικό ενδιαφέρον: «Ολα αυτά κινούνταν μέσα από περιθωριακά έντυπα και τυπωμένα φυλλάδια από παραεκκλησιαστικές και ακροδεξιές οργανώσεις. Ο “μπαμπάς” των τηλεπατριωτών ήταν ο Βελόπουλος, που έβγαζε βιβλία και είχε καθημερινή εκπομπή. Γι’ αυτό και σήμερα, μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών, όλοι αυτοί οι άνθρωποι λυσσάνε. Εχασαν τη δουλειά τους με το να φωνασκούν όπως οι τηλε-ευαγγελιστές στην Αμερική». Ο λόγος του Βελόπουλου, σύμφωνα με τον συγγραφέα, ήταν ανέκαθεν η δεξιά γραμμή της αντιπαγκοσμιοποίησης με βιβλία δίχως καμιά τεκμηρίωση που παρουσίαζαν τέρατα για την Τουρκία. Τη σκυτάλη πήρε ο Λιακόπουλος χωρίς να είναι τυχαίο ότι «όλα αυτά τα “πτηνά” άρχισαν να φτερουγίζουν στη Θεσσαλονίκη, αφού το μακεδονικό τους εξέτρεφε επί σειρά ετών». Ρωτάω τον Παναγιωτίδη για ποιο λόγο είμαστε τόσο ευκολόπιστοι απέναντι στα fake news: «Ακόμη και οι αριστεροί μπήκαν στη λούμπα να πουν ότι “πιάσαμε τον Αδωνη Γεωργιάδη με ψεύτικο διδακτορικό”. Αναρωτήθηκε κανείς αν ο Αδωνης είπε ποτέ ότι έχει διδακτορικό; Οχι, ποτέ. Ως εκ τούτου, τα fake news μας κάνουν χαρούμενους πατώντας πάνω στην ερμηνεία μας για τον κόσμο. Στην εποχή μας δεν υπάρχουν άρθρα αλλά τίτλοι στο Facebook και έτσι στο τέλος σου μένει απλώς μια εντύπωση. Οι ιστορικοί μύθοι πατάνε πάνω στην εικόνα για τον ίδιο μας τον εαυτό ως έθνος και φυλή. Μεγαλώσαμε με την αίσθηση ενός αρχαίου χαμένου μεγαλείου που ο κόσμος μάς χρωστάει να αποκαταστήσει».
