Πολιτισμός και κορονοϊός: η προηγούμενη μέρα προδιαγράφει την επόμενη;
Τον τελευταίο ενάµιση µήνα οι πρωτόγνωρες καταστάσεις που ζούµε σε όλα τα επίπεδα υπό την πίεση του φόβου για την εξάπλωση του νέου κορονοϊού και της λήψης των αναγκαίων περιοριστικών µέτρων προδιαγράφουν εν πολλοίς και πλευρές των κατευθύνσεων που θα ακολουθηθούν τη λεγόµενη «επόµενη µέρα».
Θα πρέπει εξαρχής να επισηµάνουµε ωστόσο πως η συζήτηση περί άρσης των περιοριστικών µέτρων φαίνεται στην παρούσα συγκυρία περισσότερο να εκβιάζεται από τις οικονοµικές παραµέτρους του ζητήµατος παρά να εκκινεί από τα πραγµατικά επιστηµονικά δεδοµένα και την ανάγκη προστασίας της δηµόσιας υγείας.
Νοµιµοποίηση αυθαιρέτων και κατεδάφιση κτισµάτων
Στον χώρο του πολιτισµού την προηγούµενη περίοδο γίναµε µάρτυρες µιας πολιτικής που έβαζε σε πρώτη µοίρα όχι την προστασία των ανθρώπων αλλά τη σχεδόν εµµονική προσπάθεια να φανεί πως δεν έχει διαταραχθεί η «κανονικότητα» όπως την αντιλαµβάνεται η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Πολιτισµού. Αυτό φάνηκε από τη διαχείριση του ζητήµατος του «ύποπτου» κρουαζιερόπλοιου στην αρχαία Ολυµπία µε την υποδοχή από την ίδια την υπουργό Πολιτισµού, από την καθυστέρηση και τις παλινωδίες σχετικά µε το κλείσιµο µουσείων και αρχαιολογικών χώρων για τους επισκέπτες, από τις τραγελαφικές καταστάσεις µέχρι να εφαρµοστούν –ύστερα από πιέσεις των ίδιων των εργαζοµένων– και στο υπουργείο Πολιτισµού τα µέτρα της εκ περιτροπής και εξ αποστάσεως εργασίας που εφαρµόστηκαν σε όλο το δηµόσιο.
Την ίδια στιγµή γινόταν ολοένα περισσότερο φανερό πως κύριο µέληµα της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΠΟ ήταν –και παραµένει– η επίσπευση ή δροµολόγηση εν µέσω πανδηµίας διαδικασιών που δεν έχουν κανέναν επείγοντα χαρακτήρα, συνδέονται όµως µε οικονοµικά συµφέροντα ή µε την εξόφληση πολιτικών γραµµατίων. Τι άλλο µαρτυρεί λ.χ. η ανάκληση της απόφασης έκπτωσης της εταιρείας iKnowHow, η οποία ήταν ανάδοχος σε ένα από τα ψηφιακά έργα του υπουργείου και είχε κηρυχθεί έκπτωτη δεδοµένου ότι δεν είχε εκπληρώσει τις συµβατικές της υποχρεώσεις; Τι άλλο δείχνει η προσπάθεια να λυθούν σε αυτήν τη συγκεκριµένη χρονική συγκυρία µε γνωµοδοτήσεις του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συµβουλίου ή του Κεντρικού Συµβουλίου Νεωτέρων Μνηµείων υποθέσεις όπως η κατεδάφιση 450 κτισµάτων στην περιοχή του Ελληνικού, η νοµιµοποίηση αυθαίρετων κατασκευών στην Αίγλη Ζαππείου, η ρύθµιση των υψών οικοδοµών στην περιοχή της Ακρόπολης; Τι άλλο υποκρύπτει η συνένοχη ανοχή για την παραχώρηση της διαχείρισης του λόφου Φιλοπάππου και του Εθνικού Κήπου σε ανώνυµη εταιρεία; Τι άλλο φανερώνουν οι εξαγγελίες αλλά και οι συνακόλουθες πιέσεις προς τις αρµόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟ περί επίσπευσης των εργασιών για το αναβατόριο στην Ακρόπολη, για τις αναστηλωτικές εργασίες στην αρχαία Ολυµπία, για τα έργα στο Τατόι και στην Αµφίπολη ή για τις διαδικασίες πιστοποίησης των ιδιωτικών και δηµόσιων (!) µουσείων;
Η τραγικότερη ωστόσο απόδειξη των προτεραιοτήτων της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΠΟ είναι ο τρόπος που αντιµετώπισε τους χιλιάδες ανθρώπους δεκάδων επαγγελµατικών κλάδων και ειδικοτήτων που δραστηριοποιούνται στον χώρο της σύγχρονης καλλιτεχνικής έκφρασης και δηµιουργίας. Μέσα στον πυκνό επικοινωνιακό κουρνιαχτό που σήκωσαν οι εξαγγελίες της υπουργού Πολιτισµού δεν µπόρεσε να κρυφτεί η υποτίµηση των ανθρώπων και των άµεσων βιοτικών αναγκών τους. Τα χρήµατα που εξαγγέλθηκε πως θα διατεθούν –έτσι κι αλλιώς σταγόνα στον ωκεανό της καταστροφής– αντί να δοθούν αµέσως, καθολικά και χωρίς προϋποθέσεις σε όλους τους ανθρώπους του καλλιτεχνικού χώρου για την κάλυψη των στοιχειωδών αναγκών τους, οδεύουν είτε προς τους επιχειρηµατίες του χώρου είτε προς µια µικρή µερίδα επαγγελµατιών που πληρούν τις απαράδεκτες προϋποθέσεις που έχουν τεθεί.
Η παρακαταθήκη για το επόµενο διάστηµα
Επί της ουσίας η απάντηση για την επόµενη µέρα στον πολιτισµό έχει ήδη δοθεί από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου, όσο κι αν προσπαθεί να την κρύψει πίσω από επικοινωνιακές ποµφόλυγες και γλυκανάλατες ρητορείες για «κανονικότητες» ή για δήθεν προσφορές και ανθρωπισµό των ιδρυµάτων πολιτισµού και των επιχειρηµατιών. Και η απάντηση αυτή δεν υπαγορεύεται ούτε από άγνοια της πραγµατικότητας ούτε από νωθρότητα ή αβελτηρία. Πρόκειται για πολιτική επιλογή που καθορίζεται από οικονοµικά και πολιτικά κριτήρια και όχι από κριτήρια υγειονοµικά και κοινωνικά.
Αυτό που στην πραγµατικότητα µένει να φανεί είναι η απάντηση που θα δώσουν οι εργαζόµενοι και οι εργαζόµενες στον πολιτισµό σε αυτή την πολιτική. Στοιχεία της δικής τους απάντησης έχουν επίσης διαφανεί από την προηγούµενη περίοδο: άµεσες αντιδράσεις και σαφή αιτήµατα από τους συλλόγους και τα σωµατεία που κινούνται στον χώρο, νέες µορφές κινητοποιήσεων και δηµοσιοποίησης της κατάστασης, συσπείρωση και συντονισµός των δράσεων προβολής των αιτηµάτων και των διεκδικήσεων.
Το στοίχηµα λοιπόν για την επόµενη µέρα παραµένει ανοιχτό και η έκβασή του εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από τους ίδιους τους ανθρώπους του πολιτισµού και την αποφασιστικότητα που θα δείξουν για να επιβάλουν τις δικές τους λύσεις και κατευθύνσεις. Ο καιρός του εγκλεισµού στην εποχή του κορονοϊού ξανάφερε στην πρώτη γραµµή της επικαιρότητας τη συζήτηση για την κοινωνία και τις ανάγκες της, για το δηµόσιο και τα κοινά αγαθά, για τη συλλογικότητα και την αλληλεγγύη. Η συζήτηση αυτή είναι, νοµίζω, σηµαντική παρακαταθήκη για τη δράση µας την επόµενη ηµέρα και στον χώρο του πολιτισµού.
Ο Στάθης Γκότσης είναι γενικός γραμματέας Ενιαίου Συλλόγου Υπαλλήλων Υπουργείου Πολιτισμού Αττικής, Στερεάς και Νήσων
