Από την Ελλάδα μέχρι τη Σερβία και τη Βόρεια Μακεδονία η διαφθορά βασιλεύει και σκοτώνει. Μοιάζει σαν ένα αόρατο νήμα να συνδέει τις τρεις τραγωδίες που έλαβαν χώρα μόλις τα τελευταία δύο χρόνια στα Τέμπη, στο Νόβι Σαντ και το Κότσανι. Μια λερναία ύδρα σκανδαλωδών αποφάσεων και πράξεων που οδήγησε στην άδικη απώλεια δεκάδων ανθρώπινων ζωών. Ο αριθμός των νεκρών στο σύνολό τους 132. Ο αριθμός των υπαιτίων που πήγαν φυλακή μηδέν. Τα Βαλκάνια φλέγονται μετά τα τρία εγκλήματα, τα οποία πυροδότησαν τη σωρευμένη για καιρό οργή των πολιτών που πλημμυρίζουν τους δρόμους απαιτώντας λογοδοσία, διαφάνεια και δικαιοσύνη.
Το ελληνικό σιδηροδρομικό δίκτυο λειτουργούσε για χρόνια χωρίς βασικές υποδομές ασφάλειας, παρά τις αλλεπάλληλες προειδοποιήσεις από ευρωπαϊκούς φορείς και εργαζόμενους. Στη δεύτερη μεγαλύτερη σερβική πόλη ο σιδηροδρομικός σταθμός είχε παραδοθεί στο κοινό πλήρως ανακαινισμένος μόλις πριν από λίγους μήνες. Το κλαμπ του θανάτου στο Κότσανι όχι μόνο δεν τηρούσε τις προδιαγραφές και τα μέτρα ασφαλείας, αλλά λειτουργούσε και με πλαστογραφημένη άδεια.
Δεν πρόκειται για καταραμένη χερσόνησο. Και στις τρεις περιπτώσεις είναι η διαφθορά που στοίχισε ανθρώπινες ζωές. Ομως, η προκλητική αντιμετώπιση των τραγικών περιστατικών από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις έθεσε την κοινωνία σε τροχιά σύγκρουσης με το πολιτικό σύστημα, οδηγώντας στις μεγαλύτερες κινητοποιήσεις που έχουν καταγραφεί σε Ελλάδα και Σερβία, χωρίς να αποκλείεται να συμβεί κάτι αντίστοιχο και στη Βόρεια Μακεδονία, όπου στο μικρό νεκροταφείο του Κότσανι χρειάστηκε να σκαφτούν δεκάδες νέοι τάφοι.
Στο έγκλημα των Τεμπών, εκτός από την ανύπαρκτη τηλεδιοίκηση και πέρα από τις ευθύνες του σταθμάρχη που τοποθετήθηκε με «γαλάζιο» ρουσφέτι, οι ενέργειες που ακολούθησαν και συγκεκριμένα η εσπευσμένη αλλοίωση (απομάκρυνση χωμάτων και κατόπιν μπάζωμα) στον χώρο του δυστυχήματος υποδηλώνουν προσπάθεια απόκρυψης των πραγματικών αιτιών της τραγωδίας. Το γεγονός επιβεβαίωσε –δύο χρόνια μετά!– στο πόρισμά του ο Εθνικός Οργανισμός Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών (ΕΟΔΑΣΑΑΜ), αναγνωρίζοντας ότι χάθηκαν πολύτιμα στοιχεία.
Μια σειρά παραλείψεων, ξεκινώντας από τις ελλιπείς αναλύσεις δειγμάτων του Γενικού Χημείου του Κράτους και συνεχίζοντας με τη μη διενέργεια τοξικολογικών και ιστολογικών εξετάσεων σε νεκρούς και τραυματίες από τους ιατροδικαστές των Τεμπών, αλλά και περίεργες ανακριτικές αποφάσεις όπως η καταστροφή των φιαλιδίων με το γενετικό υλικό ή η απαγόρευση εκταφής που ζήτησε γονιός, ακόμη και η από το πρώτο 24ωρο διαρροή μονταρισμένων ηχητικών με σκοπό την παραπλάνηση, είχαν αποτέλεσμα να μην έχουν απαντηθεί τα αίτια και κυρίως το εύλογο ερώτημα τι προκάλεσε τελικά την πυρόσφαιρα μετά τη σύγκρουση της επιβατικής με την εμπορική αμαξοστοιχία στον τόπο του δυστυχήματος.
Το ηχητικό που αποκάλυψε το Documento τον περασμένο Νοέμβριο, στο οποίο ακούγονται κραυγές πόνου από επιβάτες του τρένου μετά τη σύγκρουση και μια φωνή πνιγμένη από απόγνωση να λέει «δεν έχω οξυγόνο», στάθηκε αφορμή αναζωπύρωσης της οργής εκείνων που παρακολουθούσαν αποσβολωμένοι τις αποκαλύψεις για λίγο καιρό μετά το δυστύχημα. Στις 26 Ιανουαρίου και στις 28 Φεβρουαρίου 2025 λαοθάλασσα πλημμύρισε το Σύνταγμα για τα δύο χρόνια από το έγκλημα που στοίχισε τη ζωή σε 57 επιβαίνοντες. Εκτοτε όλη η Ελλάδα φωνάζει ότι δεν έχει οξυγόνο.
Κοινή μοίρα
Μερικά χιλιόμετρα βορειότερα, στη Σερβία, οι πολίτες βρίσκονται επί σχεδόν πέντε μήνες στον δρόμο με σύνθημα «Η διαφθορά σκοτώνει» και σύμβολο τα ματωμένα χέρια. Η διαφθορά «άφησε» την 1η Νοεμβρίου 2024 να καταρρεύσει το στέγαστρο του σιδηροδρομικού σταθμού στο Νόβι Σαντ και να καταπλακώσει 16 επιβάτες που περίμεναν κάτω από αυτό. Οι Σέρβοι φοιτητές συνεχίζουν να πρωτοστατούν σε αυτή την ειρηνική εξέγερση, ενώ τους ακολούθησαν γιατροί, εκπαιδευτικοί, δικηγόροι και εργάτες από όλη τη χώρα.
Οπως και στην Ελλάδα, πέρα από τα προφανή αιτήματα για διαφάνεια και τιμωρία των ενόχων, προβάλλεται ολοένα πιο ευκρινώς και η απαίτηση για συνολικές αλλαγές στο διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα. Μετά την τραγωδία στο Νόβι Σαντ, η κυβέρνηση του Αλεξάνταρ Βούτσιτς ισχυρίστηκε ότι το συγκεκριμένο στέγαστρο δεν ήταν μέρος της ανακαίνισης του σιδηροδρομικού σταθμού. Ωστόσο, έγγραφα και φωτογραφίες που δόθηκαν στη δημοσιότητα έρχονταν σε αντίθεση με αυτό τον ισχυρισμό. Ο κόσμος άρχισε να ζητά πειστικές απαντήσεις. Αλλωστε από τα πρώτα συνθήματα που ακούστηκαν μετά την τραγωδία ήταν το «Θα μπορούσε να είναι ο καθένας μας κάτω από το στέγαστρο», παρόμοιο με το ελληνικό «Θα μπορούσε να είναι ο καθένας μας στο τρένο».
Παρά τις συχνές ανακαινίσεις στον σταθμό, η κατάρρευση της οροφής έδειξε ότι τα έργα είχαν γίνει χωρίς την απαραίτητη προσοχή και τους απαιτούμενους ελέγχους, γεγονός που εγείρει σοβαρά ερωτήματα για την εμπλοκή της κυβέρνησης. Η κυβέρνηση της Σερβίας κατηγορήθηκε για την έλλειψη διαφάνειας και την ανεπάρκεια στην επίβλεψη των έργων, καθώς και για το ότι έδωσε προτεραιότητα σε συμφέροντα εταιρειών έναντι της δημόσιας ασφάλειας. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) υπό τη Λάουρα Κοντρούτσα Κιόβεσι διερευνά πιθανή κατάχρηση κονδυλίων της Ευρωπαϊκής Ενωσης στην υπόθεση του Νόβι Σαντ, όπως και στην περίπτωση της διαβόητης σύμβασης 717 στα Τέμπη, παρόλο που η ανακαίνιση του σταθμού έγινε στο πλαίσιο της κινεζικής πρωτοβουλίας «Belt and Road».
Στην κορύφωση των διαμαρτυριών, πριν από μία εβδομάδα, πραγματοποιήθηκε στο Βελιγράδι ίσως η μεγαλύτερη μαζική διαδήλωση στην ιστορία της Σερβίας. Η σερβική πρωτεύουσα παρέλυσε από εκατοντάδες χιλιάδες διαδηλωτές, με την κυβέρνηση να ανεβάζει τον αριθμό τους σε μόλις 107.000, αλλά οι διοργανωτές και οι συμμετέχοντες κάνουν λόγο για 225.000 έως 325.000.
Οι κινητοποιήσεις είχαν τα πρώτα αποτελέσματα κλονίζοντας την πολιτική σκηνή –όπως και στην Ελλάδα, που έγινε ανασχηματισμός, αλλά με υβριστές των συγγενών– καθώς το κοινοβούλιο της Σερβίας έκανε επίσημα αποδεκτή την παραίτηση του πρωθυπουργού Μίλος Βούτσεβιτς την περασμένη Πέμπτη 19/3, ενεργοποιώντας μια προθεσμία 30 ημερών για τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης, ειδάλλως την προκήρυξη πρόωρων εκλογών. Ο Σέρβος πρόεδρος Αλ. Βούτσιτς δήλωσε ότι ενδέχεται να προκηρύξει νέες εκλογές στις 8 Ιουνίου, μόλις ενάμιση χρόνο μετά την τελευταία εκλογική αναμέτρηση στη χώρα.
Σύμφωνα με δηλώσεις των διαμαρτυρομένων, μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τους διαδηλωτές στη Σερβία είναι η κάλυψη των κινητοποιήσεων από τα κρατικά μέσα ενημέρωσης, ειδικά από τον εθνικό ραδιοτηλεοπτικό φορέα RTS. Ο Βούτσιτς, από την άλλη, εμφανίζεται συνεχώς στην τηλεόραση. Ως απάντηση οι φοιτητές αποφάσισαν να συγκεντρωθούν έξω από κτίριο όπου ο Βούτσιτς έδινε ομιλία και να φωνάξουν συνθήματα, ούτως ώστε η παρουσία τους να μην μπορεί να αγνοηθεί.
Μέχρι στιγμής οι φοιτητές δεν έχουν ανακοινώσει περαιτέρω κινητοποιήσεις. Ωστόσο, όλα δείχνουν ότι το κίνημα διαμαρτυρίας δεν πρόκειται να υποχωρήσει. Ειδικότερα, εφόσον αποδειχτεί πως οι αρχές χρησιμοποίησαν κανόνι ήχου σε βάρος των παρισταμένων στη μεγάλη συγκέντρωση με σκοπό να διαλύσουν το πλήθος, η κατάσταση αναμένεται να γίνει ακόμη πιο τεταμένη.
Ο Βούτσιτς από την άλλη εξέφρασε την ικανοποίησή του για το γεγονός ότι οι δυνάμεις ασφαλείας μπόρεσαν να διατηρήσουν την «ειρήνη και τη σταθερότητα», προσθέτοντας ακόμη πως «όλοι οι άνθρωποι στην εξουσία πρέπει να καταλάβουν το μήνυμα μιας τόσο μεγάλης συγκέντρωσης», μια αντίδραση μάλλον αναμενόμενη, με τον Βούτσιτς να φαίνεται ότι επιδιώκει να πάρει τον κόσμο με το μέρος του και να μη χάσει την εξουσία.
Ωστόσο, ο Σέρβος πρόεδρος επιμένει ότι τα αιτήματα των φοιτητών έχουν ήδη ικανοποιηθεί και εναντιώνεται στις εκκλήσεις για διοργάνωση γενικής απεργίας, λέγοντας ότι η αστυνομία, οι γιατροί και οι εργαζόμενοι στις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας θα βρίσκονται κανονικά στη δουλειά τους. Ο ίδιος μάλιστα απαξίωσε τους διαδηλωτές, υποστηρίζοντας ότι διαδηλώνουν μόνο «αυτοί που κάνουν παρέα στο γυμναστήριο και έχουν χρόνο».
Παραίτηση και συλλήψεις
Στη Βόρεια Μακεδονία χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους για να ζητήσουν δικαιοσύνη για τους 59 νεαρούς, ηλικίας 14 έως 25 ετών, που σκοτώθηκαν στη φονική πυρκαγιά που ξέσπασε σε αυτοσχέδιο κλαμπ στην πόλη Κότσανι. Ο χώρος δεν είχε εξόδους κινδύνου, η πυρασφάλεια ήταν ανεπαρκής και υπήρχε εύφλεκτη επένδυση χωρίς σύστημα καταιονισμού ύδατος. Ο αριθμός των θαμώνων μες στο κλαμπ ήταν τουλάχιστον διπλάσιος από την επίσημη χωρητικότητα των 250, μετατρέποντάς το σε παγίδα θανάτου.
Η πρώτη παραίτηση μετά το τραγικό συμβάν ήταν του δημάρχου της περιοχής Λιούπκο Παπαζόφ. Οι αρχές προχώρησαν στη σύλληψη του ίδιου και δύο πρώην δημάρχων, ενώ συνολικά 18 άτομα κρατούνται, μεταξύ των οποίων και επτά αστυνομικοί. Παράλληλα, ο εισαγγελέας ζήτησε την προφυλάκιση για 30 ημέρες του πρώην υπουργού Οικονομίας Κρέσνικ Μπεκτέσι αλλά και της πρώην υφυπουργού Οικονομίας, τους οποίους φέρεται να συνδέει με το τραγικό συμβάν.
Μεταξύ των προσαχθέντων συγκαταλέγονται και ο πρώην γενικός γραμματέας του υπουργείου Εμπορίου και άλλα στελέχη της κρατικής διοίκησης που φαίνεται να εμπλέκονται σε αυτό το κύκλωμα χορήγησης πλαστών αδειών.
Οι συγκεντρωμένοι κρατούσαν και σε αυτή την περίπτωση πλακάτ στα οποία αναγράφονταν συνθήματα όπως «Η διαφθορά σκοτώνει», «Δεν πεθαίνουμε από δυστυχήματα, πεθαίνουμε από διαφθορά» και «Ολα είναι νόμιμα εδώ αν έχετε διασυνδέσεις».
Μετά το τραγικό συμβάν και τους 59 νεκρούς, η κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας διέταξε τη διενέργεια σαρωτικής τριήμερης επιθεώρησης σε όλα τα νυχτερινά κέντρα σε όλη τη χώρα.
Μια δύσκολη κατάσταση για την ΕΕ
Την ώρα που η Σερβία παραλύει από τις τεράστιες κινητοποιήσεις και ενώ παραμένει βυθισμένη σε πολιτική κρίση, η ΕΕ βρέθηκε μεταξύ της ανάγκης συνέχισης της υποστήριξης ενός κράτους υποψήφιου για ένταξη και της συνειδητοποίησης ότι σε ορισμένους τομείς αυτό απέχει από τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Κοιτώντας τις φωτογραφίες από τη μεγαλειώδη συγκέντρωση της προηγούμενης εβδομάδας στο Βελιγράδι, θα παρατηρήσει κανείς ότι δεν φαίνονται σημαίες της ΕΕ στο πλήθος. Η ΕΕ φλερτάρει τον Αλεξάνταρ Βούτσιτς, παρόλο που εκείνος κατηγορείται ότι εκφοβίζει μέλη της αντιπολίτευσης και ότι ελέγχει τα ΜΜΕ εδώ και χρόνια, ενώ υπάρχουν καταγγελίες και για εκλογική νοθεία.
Επί της ουσίας, οι διαδηλώσεις στη Σερβία αντικατοπτρίζουν όλα όσα «απαιτεί» η ΕΕ από τις υποψήφιες για ένταξη χώρες: διαφάνεια, διάκριση εξουσιών, ελευθερία του Τύπου. Οι απαιτήσεις πάντως δεν φαίνεται να συγκινούν τους διαδηλωτές ώστε να ζητούν άμεση ένταξη στην ΕΕ προκειμένου να διορθωθεί η κατάσταση.
Το μπλοκ των 27 επέλεξε ωστόσο να συνάψει επιχειρηματικούς δεσμούς με τον Βούτσιτς. Τον Ιούλιο του 2024 υπέγραψε συμφωνία πρώτων υλών με τη σερβική κυβέρνηση για να δώσει στους Ευρωπαίους κατασκευαστές αυτοκινήτων πρόσβαση στο μεγαλύτερο κοίτασμα λιθίου της Ευρώπης. Ο Βούτσιτς επωφελήθηκε έτσι στο εσωτερικό, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως «σύμμαχο της Δύσης στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία», αφού το λίθιο θεωρείται βασικό στοιχείο για την ενεργειακή μετάβαση.
Διαβάστε επίσης:
ΠΑΣΟΚ: Ίλιγγος από τις χαμηλές πτήσεις – Εντείνονται οι αντιπαραθέσεις στη Χαριλάου Τρικούπη
«Το δίκτυο νοσεί βαθιά»: Ομολογία Κυρανάκη – Τον εκθέτει ο Μεϊκόπουλος – Αποκάλυψη για σταθμάρχη
Καιρός: 26 βαθμοί σε δύο περιοχές και βροχές στη μισή χώρα – Επιμένει η αφρικανική σκόνη
