Σημαντικές προκλήσεις δέχεται η έννοια του κράτους δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση όπως προκύπτει από την έκθεση που δημοσιεύθηκε τη Δευτέρα. Όπως προκύπτει, οι δημοκρατικοί δείκτες που σχετίζονται με το σύστημα Δικαιοσύνης, την καταπολέμηση της διαφθοράς και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης αντιμετωπίζουν επίμονες και συστημικές προκλήσεις.
Η έκθεση για το κράτος δικαίου – που δημοσιεύεται τη Δευτέρα από την Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών για την Ευρώπη – αποκαλύπτει ότι, ενώ η κατάσταση διαφέρει από κράτος μέλος σε κράτος μέλος, υπάρχει μια ευρεία και θεμελιώδης τάση προς το κράτος δικαίου να αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις τα τελευταία χρόνια.
Η έκθεση των 1.000 σελίδων δημοσιεύεται κάθε χρόνο, με την έκτη έκδοση που κυκλοφορεί φέτος να είναι το αποτέλεσμα της συνεργασίας μεταξύ 43 οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων από 21 χώρες της ΕΕ, υπό τον συντονισμό της Ένωσης Πολιτικών Ελευθεριών για την Ευρώπη.
Επιδείνωση του κράτους δικαίου
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά συμπεράσματα που προκύπτουν από την έρευνα της οργάνωσης είναι η επιμονή των παραβιάσεων και η συνολική επιδείνωση του κράτους Δικαίου σε ολόκληρη την ΕΕ. Ενώ οι επιμέρους χώρες παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις, η γενικότερη παρατήρηση είναι ότι όλες οι θεμελιώδεις πτυχές του κράτους δικαίου – δηλαδή το σύστημα δικαιοσύνης, τα μέτρα κατά της διαφθοράς, η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, οι έλεγχοι και οι ισορροπίες, ο χώρος των πολιτών και τα ανθρώπινα δικαιώματα – έχουν αντιμετωπίσει παρόμοιες και βαθύτερες προκλήσεις τα τελευταία χρόνια.
Αυτό αναδεικνύει σαφώς τις επίμονες και συστημικές ελλείψεις στο κράτος δικαίου σε όλη της Ευρωπαϊκή Ένωση.
«Βλέπουμε έναν μεγάλο αριθμό χωρών όπου το κράτος Δικαίου συνεχίζει να υποχωρεί, κυρίως βέβαια στην Ιταλία, τη Σλοβακία, τη Ρουμανία και την Ουγγαρία. Ο λόγος πίσω από αυτό είναι ότι η ΕΕ δεν είναι αρκετά ισχυρή στις αντιδράσεις της στην παρακμή του κράτους δικαίου. Εάν οι παραβιάσεις του κράτους δικαίου επιτρέπονται, έστω και σιωπηρά, αυτό ενθαρρύνει τους κυβερνητικούς ηγέτες να επιδεινώσουν περαιτέρω το κράτος δικαίου», δήλωσε στο Euronews ο Βίκτορ Καζάι, ανώτερος εμπειρογνώμονας σε θέματα κράτους δικαίου στην Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών για την Ευρώπη και ένας από τους συντάκτες της έκθεσης.
Η κατάταξη των χωρών
- Οι “στάσιμες” είναι οι χώρες που παρέμειναν στην ίδια κατάσταση ή σημείωσαν ελάχιστη πρόοδο στους δείκτες του κράτους δικαίου. Η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Μάλτα, οι Κάτω Χώρες και η Ισπανία ανήκουν σε αυτή την ομάδα.
- Οι “ολισθαίνουσες” είναι οι δημοκρατίες-πρότυπα, όπως το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία και η Σουηδία, οι οποίες επέδειξαν μεμονωμένες αλλά ωστόσο ανησυχητικές μειώσεις σε ορισμένους τομείς.
- Οι “αποσυναρμολογητές” είναι χώρες όπου το κράτος δικαίου υπονομεύεται συστηματικά και σκόπιμα σε όλους σχεδόν τους τομείς, με την ομάδα αυτή να περιλαμβάνει την Ιταλία, τη Βουλγαρία, την Κροατία, τη Ρουμανία και τη Σλοβακία.
- Ο πιο αδύναμος κρίκος, και επαναλαμβανόμενος παραβάτης, βρέθηκε να είναι η Ουγγαρία.
- Ορισμένες χώρες εμφάνισαν αξιοσημείωτες προσπάθειες βελτίωσης της κατάστασης του κράτους δικαίου στο εσωτερικό της χώρας.
- Οι “σκληροί εργάτες” – η Εσθονία και η Τσεχία – έδειξαν σημάδια γνήσιων και συστηματικών προσπαθειών για την επίτευξη βελτιώσεων, αναδεικνύοντας τον επιτυχή ρόλο της κοινωνίας των πολιτών στη δημιουργία θετικών αλλαγών.
Η Πολωνία, εν τω μεταξύ, θεωρείται “προειδοποιητικό παράδειγμα”, καθώς η νέα κυβέρνηση προσπάθησε να αποκαταστήσει την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και τον πλουραλισμό των μέσων ενημέρωσης χωρίς να επιτύχει σημαντική πρόοδο, καταδεικνύοντας ότι η αντιμετώπιση της διακυβευμένης ανεξαρτησίας των θεσμών αποτελεί εξαιρετικά δύσκολο και εύθραυστο εγχείρημα.
Σύμφωνα με την έκθεση, «είναι απολύτως σημαντικό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνδέσει την ετήσια έκθεση για το κράτος δικαίου με μηχανισμούς επιβολής του κράτους δικαίου, όπως οι διαδικασίες επί παραβάσει του άρθρου 7 για τα κράτη μέλη που δεν σέβονται τις ευρωπαϊκές αξίες ή την αιρεσιμότητα της ΕΕ».
Βασικά στοιχεία
Σύμφωνα με την έκθεση, το σύστημα Δικαιοσύνης εξακολουθεί να πάσχει από πολιτική χειραγώγηση, ανεπαρκείς πόρους και εμπόδια στη νομική συνδρομή, τα οποία υπονομεύουν την ανεξαρτησία, την ποιότητα και την αποτελεσματικότητά του.
Η μεγάλη εικόνα δείχνει επίσης ότι στον τομέα της καταπολέμησης της διαφθοράς, υπάρχει επίμονη έλλειψη διαφάνειας, αδύναμη επιβολή του νόμου και ανεπαρκής προστασία των πληροφοριοδοτών, που οδηγεί σε διάβρωση της εμπιστοσύνης στην ακεραιότητα της κυβέρνησης.
Η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης παραμένει υπό απειλή σε πολλές χώρες, καθώς η πολιτική επιρροή θέτει σε κίνδυνο την ανεξαρτησία των ρυθμιστικών οργάνων και η συγκεντρωμένη ιδιοκτησία καταπνίγει τον πλουραλισμό, με τους δημοσιογράφους να αντιμετωπίζουν όλο και περισσότερες παρενοχλήσεις και νομικές προκλήσεις.
Οι έλεγχοι και οι ισορροπίες αποδυναμώνονται περαιτέρω από την υπερβολική χρήση των νομοθετικών διαδικασιών ταχείας διαδικασίας, την πολιτική παρέμβαση στις ανεξάρτητες αρχές και την υπονομευμένη ακεραιότητα του εκλογικού συστήματος, τα οποία διαβρώνουν τον δημοκρατικό και νομικό έλεγχο της κυβέρνησης.
Επιπλέον, οι πολιτικοί χώροι συνέχισαν να συρρικνώνονται, καθώς οι εκτεταμένες εκστρατείες δυσφήμισης ενθαρρύνουν τις κυβερνήσεις να υιοθετήσουν περιοριστικούς νόμους, ιδίως όσον αφορά το δικαίωμα στην ειρηνική διαμαρτυρία και την ελευθερία του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι.
Τέλος, τα ανθρώπινα δικαιώματα δέχονται αυξανόμενες πιέσεις λόγω των αυστηρότερων μεταναστευτικών πολιτικών, της ανεπαρκούς προστασίας των ευάλωτων ομάδων και της αύξησης των διακρίσεων και της ρητορικής μίσους που επηρεάζουν τις μειονότητες σε ολόκληρη την περιοχή.
Διεθνείς προκλήσεις
Όπως σημειώνουν οι συντάκτες της έκθεσης, αυτές οι εσωτερικές προκλήσεις εκτυλίσσονται σε ένα μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό τοπίο, με την άνοδο του ακροδεξιού λαϊκισμού και τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση στις ΗΠΑ και τις παγκόσμιες συγκρούσεις να διαμορφώνουν την πολιτική πορεία της Ευρώπης.
Η αυξανόμενη επιρροή της ακροδεξιάς απειλεί την ενότητα της ΕΕ, ενώ ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία και η φθίνουσα διατλαντική υποστήριξη για την ευρωπαϊκή ασφάλεια δοκιμάζουν την ανθεκτικότητα του μπλοκ.
Οι μεταναστευτικές πολιτικές γίνονται πιο σκληρές, με τα κράτη να στενεύουν τα σύνορα και να περιορίζουν τα δικαιώματα ασύλου, συχνά κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου.
Αδύναμοι οι μηχανισμοί επιβολής της ΕΕ
Εν τω μεταξύ, οι μηχανισμοί επιβολής της ΕΕ παραμένουν αδύναμοι, γεγονός που επέτρεψε στις ανελεύθερες τάσεις να φουντώσουν αντί να στείλουν ένα σαφές μήνυμα σχετικά με την κεντρική σημασία του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Χωρίς αποφασιστική δράση, η ΕΕ κινδυνεύει με περαιτέρω δημοκρατική διάβρωση, εσωτερικό κατακερματισμό και αποδυνάμωση της παγκόσμιας θέσης της.
«Καθώς ο ακροδεξιός λαϊκισμός αυξάνεται και η δημοκρατία υποχωρεί στις ΗΠΑ, η κρίση του κράτους δικαίου στην Ευρώπη βαθαίνει, η αυξανόμενη ακροδεξιά επιρροή απειλεί την ενότητα της ΕΕ, ενώ ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι ταχέως μεταβαλλόμενοι διατλαντικοί δεσμοί δοκιμάζουν την ανθεκτικότητα του μπλοκ. Για να διαφυλάξει την ΕΕ και τον κόσμο που βασίζεται σε κανόνες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να ενισχύσει την επιβολή του κράτους δικαίου – συνδέοντάς την άμεσα με το άρθρο 7, τη δημοσιονομική αιρεσιμότητα και τις διαδικασίες επί παραβάσει», αναφέρει η έκθεση.
Διαβάστε επίσης:
Παρίσι: Συνάντηση Κάνρεϊ με Μακρόν για σύσφιξη των σχέσεων του Καναδά με την Ευρωπαϊκή Ένωση
Ουκρανία – Κουρσκ: «Όλα έχουν τελειώσει» – Τι λένε Ουκρανοί στρατιώτες στο BBC
Ευρωκοινοβούλιο: Σκάνδαλο δωροδοκίας Huawei – Όσα γνωρίζουμε μέχρι στιγμής
Κυπριακό: Συνάντηση χαμηλών προσδοκιών στη Γενεύη
Ο Τραμπ βάζει λουκέτο στη… «ριζοσπαστική» Φωνή της Αμερικής
Ματωμένο παζάρι για την Ουκρανία – Οι συνομιλίες ΗΠΑ και Ρωσίας και οι ελπίδες
