Ένα γκράφιτι στην είσοδο του σταδίου Παλάθιο Βισταλέγκρε στη Μαδρίτη, όπου άλλοτε φιλοξενούνταν ταυρομαχίες, δίνει τον τόνο της αντιπαράθεσης που σιγοκαίει στους κόλπους των Podemos. Ντυμένος ταυρομάχος, ο υπ’ αριθμόν δύο του κόμματος Ινίγο Ερεχόν εικονίζεται να κόβει την αλογοουρά του «ματαδόρ» Πάμπλο Ιγκλέσιας.
Αναπαριστώντας το τελετουργικό με το οποίο οι ταυρομάχοι τερματίζουν τη σταδιοδρομία τους στην αρένα –κόβοντας το σύμβολο της ρώμης τους, τα μαλλιά τους–, ο ανώνυμος καλλιτέχνης απέδωσε καλύτερα από οποιονδήποτε πολιτικό αναλυτή όσα διαδραματίζονται τον τελευταίο καιρό στο εσωτερικό των Podemos.
Στην πολιτική αρένα του συνεδρίου του κόμματος, το περασμένο Σαββατοκύριακο στο Βισταλέγκρε, ο 38άχρονος Ιγκλέσιας αναδείχθηκε και πάλι γενικός γραμματέας και μάλιστα με συντριπτική πλειοψηφία: 89% των συνέδρων. Οταν οι σύνεδροι κλήθηκαν να ψηφίσουν την πολιτική ατζέντα του κόμματος, ο Ιγκλέσιας πλειοψήφησε και πάλι, με 56%.
Ομως το 33% που συγκέντρωσε ο «υπαρχηγός» Ερεχόν (επισήμως «εθνικός συντονιστής» του κόμματος) αποτυπώνει έναν πολύ ευρύτερο προβληματισμό. Το 1/3 των στελεχών επιζητεί κάτι διαφορετικό απ’ αυτό που προτείνει σήμερα ο Ιγκλέσιας, ενώ όλες οι εκλογικές στρατηγικές του κόμματος έχουν προσκρούσει επανειλημμένα σε δύο πανύψηλα τείχη: πρώτον, στην αποτυχία να πείσουν μεγάλα πλειοψηφικά ρεύματα της Ισπανίας και δεύτερον, στην αδυναμία να διατυπώσουν μια ρεαλιστική (αντι)πρόταση εξουσίας που να ξεφεύγει από συνθήματα και συναισθήματα.
Η παρέα από το Κομπλουτένσε
Εν αρχή ήταν τρεις: ο Πάμπλο Ιγκλέσιας, ο Ινίγο Ερεχόν και η Καρολίνα Μπεσκάνσα. Νέοι πολιτικοί επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Κομπλουτένσε της Μαδρίτης, συμμετείχαν στις πολυπληθείς διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στις πλατείες της Μαδρίτης κατά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης το 2011. Η παρέα τους συνομίλησε με τους οργισμένους διαδηλωτές και αφουγκράστηκε τη βαθιά απελπισία ενός λαού που, όπως οι Ελληνες, είχε ξυπνήσει «ξαφνικά» ένα πρωί στη ζοφερή πραγματικότητα της παγκοσμιοποίησης.
Αποφάσισαν να εφαρμόσουν την πολιτική θεωρία στην πράξη. Ετσι γεννήθηκαν οι Podemos. Τη βραδιά των ευρωεκλογών του 2014, δύο άγνωστοι στο πλατύ κοινό ακτιβιστές –ο Ιγκλέσιας και ο Ερεχόν– αγκαλιάστηκαν για να γιορτάσουν τον πρώτο τους θρίαμβο εναντίον του κατεστημένου του δεξιού Λαϊκού Κόμματος και του πρωθυπουργού Μαριάνο Ραχόι.
Από τη θεωρία στην πραγματικότητα
«Ο βασικός πυρήνας [Ιγκλέσιας – Ερεχόν] είχε καταστρώσει το σχέδιο της εκλογικής ανόδου με τη συνδρομή της Μπεσκάνσα και του Χουάν Κάρλος Μονεντέρο, πρώην συμβούλου του Ούγκο Τσάβες» σημειώνει ο Γκάι Χέτζκοου σε άρθρο του στον ιστότοπο Politico.
«Μοιράζονταν τις βαθιές αριστερές πεποιθήσεις τους και το πάθος τους για την πολιτική θεωρία. Ηταν και οι δύο γνώστες της λατινοαμερικανικής Αριστεράς – ο Ερεχόν επειδή είχε υποστηρίξει διδακτορικό με θέμα τη διακυβέρνηση του Εβο Μοράλες στη Βολιβία και ο Ιγκλέσιας ως θαυμαστής του λαϊκού κινήματος του Μπολίβαρ στη Βενεζουέλα».
Η επέλαση των Podemos συνεχίστηκε και στις δημοτικές εκλογές, την άνοιξη του 2015. Προκαλώντας ακατάσχετη αιμορραγία ψηφοφόρων στο Λαϊκό Κόμμα και στους Σοσιαλιστές, οι τοπικοί εκπρόσωποι των Ιndignados εισέβαλαν –κυριολεκτικά– στα δημοτικά και περιφερειακά συμβούλια της Ισπανίας, κατακτώντας, μεταξύ άλλων, τα προπύργια της Μαδρίτης και της Βαρκελώνης.
Ο δυσεπίλυτος γρίφος των συσχετισμών
Στις εθνικές εκλογές του Δεκεμβρίου 2015, οι Podemos αναδεικνύονται τρίτο κόμμα και καλούνται να πάρουν μια ιστορική απόφαση. Θα συμπράξουν με το (δεύτερο) Σοσιαλιστικό Κόμμα, ώστε να σχηματιστεί βιώσιμη κυβέρνηση, ή θα οδηγήσουν την ακυβέρνητη χώρα σε επαναληπτικές εκλογές; Υπό το κράτος της εκλογικής ευφορίας, ο Ιγκλέσιας υπερεκτιμά το αποτέλεσμα της κάλπης. Επιλέγει τη δεύτερη λύση.
Στις εκλογές του Ιουνίου 2016 οι Podemos συμπράττουν με τον συνασπισμό της Ενωμένης Αριστεράς. Ο Ερεχόν αντιδρά, αλλά ο Ιγκλέσιας επιμένει. Κατά την άποψή του είναι ο μόνος τρόπος για να κερδίσουν το στοίχημα που έχουν βάλει με τον εαυτό τους, να ξεπεράσουν σε έδρες τους Σοσιαλιστές. Και πάλι οι κάλπες διαψεύδουν τα προγνωστικά του. Το Λαϊκό Κόμμα αυξάνει το ποσοστό του, οι 1,2 εκατομμύρια ψηφοφόροι της Αριστεράς στις δημοτικές εκλογές σκορπίζονται στους τέσσερις ανέμους και ο βαλλόμενος για αποδεδειγμένα σκάνδαλα διαφθοράς Ραχόι επιστρέφει στην πρωθυπουργία.
Σημαντική λεπτομέρεια: το περασμένο Σαββατοκύριακο ο Μαριάνο Ραχόι απέσπασε ποσοστό 95,7% των ψήφων στο δικό του συνέδριο, του Λαϊκού Κόμματος. Ξεπλένοντας, για την ώρα, από πάνω του έξι χρόνια ανάλγητης νεοφιλελεύθερης λιτότητας.
Μία παραίτηση και μία «φιλoαρχηγική» πρόβλεψη
Το 2017 ξεκίνησε στραβά για τους Podemos. Την 1η Φεβρουαρίου η εκ των ιδρυτών Καρολίνα Μπεσκάνσα (φωτογραφία) αποχώρησε, μην μπορώντας, κατά δήλωσή της, να ανεχθεί άλλο τη μετωπική σύγκρουση Ιγκλέσιας – Ερεχόν στους κόλπους του κόμματος.
Τέσσερις μέρες αργότερα, παραμονές του συνεδρίου, ο πανεπιστημιακός Λουίς Αλέγκρε, ο οποίος είχε ήδη διαχωρίσει τη θέση του από την ηγετική ομάδα, δημοσίευσε «φιλoαρχηγικό» άρθρο στην ισπανική «El Diario» καταγγέλλοντας «όσους λειτουργούν σαν παράσιτα εναντίον του Πάμπλο απειλώντας με εξόντωση ολόκληρο τον οργανισμό [το κόμμα]. Είμαι σίγουρος ότι ο Πάμπλο θα το συνειδητοποιήσει ένα δύο χρόνια μετά την εξόντωσή του από τους ίδιους τους ανθρώπους του. Αλλά τότε θα είναι πλέον πολύ αργά» καταλήγει.
Παλόμα Ρομάν Μαρουγάν
Καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Κομπλουτένσε της Μαδρίτης
«Η ισπανική Αριστερά όφειλε να σχηματίσει κυβέρνηση τον Μάρτιο του 2016»
Προέρχεται από την ιδεολογική κοιτίδα των Podemos, το Πανεπιστήμιο Κομπλουτένσε της Μαδρίτης, και ανήκει στην κάστα των πολιτικών επιστημόνων που ονειρεύονται να κάνουν τη θεωρία τους πράξη. Ωστόσο, όταν της ζήτησαν από την ισπανική τηλεόραση μια πρόγνωση για τις εκλογές του Ιουνίου 2016, η Παλόμα Ρομάν Μαρουγάν ήταν κατηγορηματική: «Στην Ισπανία δεν έχουμε κουλτούρα πολιτικών συνασπισμών». Μιλώντας αποκλειστικά στο Documento, η κυρία Μαρουγάν αρνείται να συμμεριστεί τις Κασσάνδρες που θεωρούν ότι οι Podemos (Μπορούμε) πλησιάζουν σε ιδεολογικό και πολιτικό αδιέξοδο.
Κατάφεραν οι Podemos στα έξι χρόνια που μεσολάβησαν από το κίνημα των Ιndignados να ενταχθούν στην πολιτική και να αποτελέσουν άρρηκτο κομμάτι της; τη ρωτήσαμε. «Ναι. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο τους θεωρώ λύση-κλειδί για το πολιτικό σύστημα της Ισπανίας» μας απαντά.
«Κατά βάθος θέλουν να πάρουν
τη θέση του Σοσιαλιστικού Κόμματος»
Από τις ευρωεκλογές του 2014 έως τις εθνικές εκλογές του 2016, οι Podemos κατάφεραν να πάρουν με το μέρος τους ένα σημαντικό κομμάτι της ισπανικής κοινωνίας. Από την άλλη, έζησαν καταστάσεις πρωτόγνωρες, εξαναγκάστηκαν να διαμορφώσουν ιδεολογικό υπόβαθρο και να επαναπροσδιορίσουν πολλές φορές τη θέση τους στο διαρκώς μεταβαλλόμενο πολιτικό σκηνικό της ευρωπαϊκής κρίσης.
«Επέκριναν τους πολιτικούς του συστήματος, τους εκπροσώπους της συντήρησης, και τώρα καλούνται να εφαρμόσουν τα λεγόμενά τους στην πράξη. Και μάλιστα με τρόπο συγκεκριμένο, χωρίς γενικότητες. Από την άλλη, βέβαια, στην πορεία αυτών των χρόνων υιοθέτησαν κι εκείνοι συμπεριφορές ανάλογες με εκείνους τους οποίους επέκριναν» εξηγεί η κ. Μαρουγάν.
Υπονοείτε την εμμονή του Πάμπλο Ιγκλέσιας να παραμείνει μακριά από πολιτικούς συνασπισμούς με κόμματα εξουσίας, με τους Σοσιαλιστές εν προκειμένω, όπως τον συμβούλευε ο Ερεχόν; τη ρωτάμε.
«Πράγματι, η αδυναμία των Podemos να συμμετάσχουν σε συγκυβέρνηση αποτέλεσε, κάποια στιγμή, σημαντικό εμπόδιο. Γιατί πιστεύω πως η ισπανική Αριστερά όφειλε να σχηματίσει κυβέρνηση τον Μάρτιο του 2016. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε αδιέξοδο: δεν υπάρχει κυβερνησιμότητα χωρίς πολιτικές συμμαχίες. Οι Podemos, όμως, όπως προκύπτει και από το πρόσφατο συνέδριό τους στο Βισταλέγκρε, δυσκολεύονται να συμμαχήσουν με άλλες πολιτικές δυνάμεις, εκτός κι αν πρόκειται για μικρά κόμματα περιορισμένης (τοπικής, στην ουσία) επιρροής, όπως η Ενωμένη Αριστερά. Γιατί, κατά βάθος, θέλουν να γίνουν κι αυτοί μεγάλο κόμμα, να πάρουν τη θέση του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Για να γίνει αυτό, όμως, χρειάζονται ηχηρές συμμαχίες, με κόμματα του ίδιου διαμετρήματος, που θα τους παράσχουν εξουσία και προοπτική» τονίζει η Ισπανίδα πανεπιστημιακός.
«Η Ευρώπη των λαών και των πολιτών
είναι το υπ’ αριθμόν ένα ζητούμενο»
Στο έργο της «Το πολιτικό σύστημα της Ισπανίας» (S.A. McGraw-Hill/ Interamericana de Espaňa, 2001) η κυρία Μαρουγάν ανέλυε την πολιτική πραγματικότητα της χώρας της υπό το πρίσμα της πορείας της στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Στα χρόνια που μεσολάβησαν από την έκδοσή του, όμως, η Ευρώπη άλλαξε πρόσωπο και η Αριστερά εκλήθη να δώσει άμεσες απαντήσεις σε επιτακτικά ερωτήματα, όπως ο «μονόδρομος» των πολιτικών λιτότητας και η αθέατη διακυβέρνηση κρατών από τους τραπεζίτες και τους κεφαλαιούχους του παγκόσμιου οικονομισμού.
«Η Ευρώπη των λαών, η Ευρώπη των πολιτών είναι, πρέπει να γίνει πλέον, το υπ’ αριθμόν ένα ζητούμενο για την Αριστερά, όχι μόνο στην Ισπανία αλλά σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο» τονίζει η Παλόμα Ρομάν Μαρουγάν.
Και καταλήγει: «Όμως ο διχασμός, ο αποπροσανατολισμός που σοβεί στους κόλπους της, δεν την αφήνει να υψώσει τη φωνή της, ούτε στους θεσμούς της ΕΕ αλλά ούτε και στο εσωτερικό κάθε κράτους-μέλους. Δεν τρέφω καμιά συγκεκριμένη ελπίδα. Δεν ξέρω αν τα αριστερά κόμματα της Ευρώπης έχουν συνειδητοποιήσει τη σημερινή κατάσταση. Ούτε και πιστεύω ότι γνωρίζουν ακριβώς τι πρέπει να κάνουν».