Στα δικαστήρια και πιθανόν μες στο καλοκαίρι αναμένεται να κριθεί η τύχη της ρήτρας αναπροσαρμογής, μέσω της οποίας ΔΕΗ και εναλλακτικοί πάροχοι στέλνουν σε εκατομμύρια νοικοκυριά και επιχειρήσεις τον λογαριασμό για τις αυξήσεις στην τιμή χονδρικής του ηλεκτρικού ρεύματος. Αυτές προκύπτουν εν μέρει από την αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου και εν μέρει από τα κερδοσκοπικά παιχνίδια ενός ανεξέλεγκτου καρτέλ παραγωγών.
Η ρήτρα θα κριθεί στα δικαστήρια επειδή, παρότι οι λογαριασμοί ηλεκτρικού ρεύματος έχουν καταστεί πρώτη αιτία καταγγελίας στην ΕΚΠΟΙΖΩ και στον Συνήγορο του Καταναλωτή, το πρόβλημα αναδεικνύεται αλλά δεν επιλύεται. Ακόμη και η τυπικά αρμόδια ΡΑΕ, που επίσης δέχεται χιλιάδες καταγγελιών – ενδεικτικά, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέθεσε πρόσφατα ο πρόεδρος της αρχής Αθανάσιος Δαγούμας, οι καταγγελίες από 847 τον Ιανουάριο αυξήθηκαν σε 3.194 τον Μάρτιο και σύμφωνα με πληροφορίες τον Απρίλιο ξεπερνούν τις 1.000 ανά εβδομάδα και αφορούν πρωτίστως τις χρεώσεις της ρήτρας αναπροσαρμογής–, αδυνατεί να κάνει οτιδήποτε ενάντια στην πολιτική βούληση της κυβέρνησης. Μάλιστα η ΡΑΕ, γνωρίζοντας από το περασμένο καλοκαίρι τι έρχεται, επιχείρησε παρέμβαση στην αγορά τον Ιούλιο του 2021 για να προστατέψει από τις μεγάλες αυξήσεις, την οποία η κυβέρνηση έκοψε επειδή έτσι της είπε ο Γιώργος Στάσσης, που ετοιμαζόταν να βάλει τη ρήτρα αναπροσαρμογής στα τιμολόγια της ΔΕΗ.
Η πρόταση της ΡΑΕ που απέρριψε ο Κυριάκος
Η ΡΑΕ είχε προτείνει τότε τη θέσπιση πολύ συγκεκριμένων μέτρων που οικοδομούσαν μια ισχυρή ζώνη άμυνας για τους καταναλωτές, μεταξύ των οποίων ξεχώριζαν η επιβολή πλαφόν +/-30% στις αυξήσεις της ρήτρας αναπροσαρμογής, η υποχρεωτική εισαγωγή σταθερών τιμολογίων (δηλαδή χωρίς ρήτρα αναπροσαρμογής) από όλες τις εταιρείες και η κατάργηση του πέναλτι για την εγκατάλειψη προμηθευτή. Η κυβέρνηση τείνοντας ευήκοον ους στις εταιρείες προτίμησε να αφήσει την αγορά ανεξέλεγκτη.
Αν είχε περάσει τότε η παρέμβαση της ΡΑΕ, δεν θα είχαμε επί εννέα μήνες αυτό το όργιο κερδοσκοπίας ούτε το τρομακτικό κύμα ακρίβειας που προκάλεσε στην αγορά. Αν είχε περάσει η παρέμβασή της περί επιβολής πλαφόν +/-30% στις αυξήσεις της ρήτρας, η κάθε εταιρεία θα μπορούσε να αυξήσει τη βασική τιμή που διαφημίζει ότι προσφέρει έως 30% αντί για 200% που κάνει σήμερα η ΔΕΗ και 400% που κάνουν οι εναλλακτικοί προμηθευτές, οι οποίοι τηλεφωνούν στους καταναλωτές και ισχυρίζονται ότι προσφέρουν φτηνότερο ρεύμα από τη ΔΕΗ αλλά έχουν την αναφορά στις αυξήσεις της ρήτρας στα ψιλά γράμματα.
Κάπως έτσι, ως μόνη διέξοδος για τους καταναλωτές απέμεινε η προσφυγή στα δικαστήρια. Πρώτος προσέφυγε ιδιοκτήτης ξενοδοχείου στον Εβρο για τον απαγορευτικά να πληρωθεί φουσκωμένο λογαριασμό λόγω της ρήτρας και πήρε μια προσωρινή δικαστική απόφαση που απαγόρευε να του κόψουν το ρεύμα.
ΕΚΠΟΙΖΩ και ΙΝΚΑ αναλαμβάνουν πρωτοβουλία
Περίπου την ίδια περίοδο η καταναλωτική ένωση ΕΚΠΟΙΖΩ κατέθεσε την πρώτη συλλογική αγωγή, προσφεύγοντας κατά της καταχρηστικότητας διάφορων όρων στις συμβάσεις παροχής ρεύματος, μεταξύ των οποίων και η ρήτρα αναπροσαρμογής. Η εκδίκαση καθυστέρησε επειδή η ΕΚΠΟΙΖΩ αποφάσισε να περιμένει μήπως αποδώσουν κάτι θετικό οι διαβουλεύσεις με τη ΡΑΕ. Τελικά δεν απέδωσαν και η υπόθεση θα εκδικαστεί στις 18 Μαΐου.
Στις 10 Μαρτίου ακολούθησε το ΙΝΚΑ – Γενική Ομοσπονδία Καταναλωτών Ελλάδας, που εξήγγειλε πρωτοβουλία για την κατάθεση συλλογικής αγωγής σε βάρος και των 20 εταιρειών παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, με ειδική στόχευση τη ρήτρα αναπροσαρμογής, και κάλεσε τους καταναλωτές να συμμετέχουν. Η πρωτοβουλία είχε εντυπωσιακή ανταπόκριση, καθώς μέχρι στιγμής έχουν εγγραφεί και έχουν καταθέσει και τα απαραίτητα έγγραφα 1.000 καταναλωτές, ενώ άλλες 2.500 συμμετοχές εκκρεμούν για διάφορους διαδικαστικούς λόγους (π.χ. επειδή οι εταιρείες δεν τους παραδίδουν τα συμβόλαια).
Ο δικηγόρος Μ. Μαρινάκος για τη συλλογική αγωγή
Το Documento επικοινώνησε με τον Μάριο Μαρινάκο, έναν από τους πέντε δικηγόρους που θα υποστηρίξουν την αγωγή του ΙΝΚΑ – ήδη χάρη στην υψηλή συμμετοχή έχει καταστεί η μεγαλύτερη συλλογική αγωγή ποτέ στη χώρα–, για να εξηγήσει τι πρέπει να περιμένουμε.
«Η συλλογική αγωγή είναι ένα ειδικό ένδικο βοήθημα που με βάση τον νόμο 2251/95 μπορεί να κατατεθεί από μια ένωση καταναλωτών. Στη συλλογική αγωγή το δικαστήριο δεν κρίνει όπως στην κλασική αγωγή με βάση το τι έγινε στο παρελθόν και παρόν, αλλά βλέπει τα προβλήματα που δημιουργεί ένας καταχρηστικός όρος όπως η ρήτρα αναπροσαρμογής στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Η πρώτη συλλογική αγωγή με το κύμα των πρώτων 1.000 αιτήσεων θα κατατεθεί την ερχόμενη Τρίτη 3 Μαΐου και πιστεύουμε ότι θα έχουμε μια απόφαση ασφαλιστικών μέτρων έξι εβδομάδες μετά. Προσερχόμαστε με μια ευρεία νομική βάση για να αμφισβητήσουμε τη νομιμότητα της ρήτρας αναπροσαρμογής επειδή παραβιάζει και ενωσιακές και εθνικές διατάξεις και πιστεύουμε ότι θα κερδίσουμε την υπόθεση. Εφόσον υπάρξει η πρώτη δικαστική απόφαση υπέρ της καταχρηστικότητας της ρήτρας, θα ανοίξει ο δρόμος ώστε όχι μόνο να καταργηθεί η ρήτρα στο μέλλον αλλά να επιστραφούν χρήματα που έχουν καταβληθεί ή να διαγραφούν οφειλές για όσους δεν την πλήρωσαν ή να γίνει αντιλογισμός και συμψηφισμοί με μελλοντικούς λογαριασμούς. Πάνω στην πρώτη δικαστική απόφαση που θα προκύψει από τη συλλογική αγωγή θα έρθουν να πατήσουν και όλες οι άλλες δικαστικές αποφάσεις» καταλήγει ο Μ. Μαρινάκος.
Ενάντιο και το δικηγορικό σώμα
Με βάση τη συλλογική αγωγή του ΙΝΚΑ και την ευρεία κοινωνική απήχησή της αλλά και την κίνηση σύσσωμου του ελληνικού δικηγορικού σώματος, που με απόφαση της συντονιστικής επιτροπής της Ολομέλειας των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδος λίγο πριν από το Πάσχα σχεδιάζει να ενημερώσει όλους τους δικηγόρους για τα νομικά προβλήματα και να προσφύγει δικαστικά, μπορούμε βάσιμα να προσδοκούμε ότι μέχρι το καλοκαίρι η ρήτρα αναπροσαρμογής θα καταπέσει. Αυτή θα είναι μια πρώτη νίκη για όλον εκείνο τον κόσμο που τόσο καιρό άνοιγε τον λογαριασμό του ρεύματος και πάθαινε εγκεφαλικό. Τι θα ακολουθήσει θα το δούμε.
Κόβουν το ρεύμα σε 5.000 σπίτια κάθε εβδομάδα
Κορυφαία συνδικαλιστικά στελέχη της ΔΕΗ ανακοίνωναν ότι ύστερα από μικρή ανάπαυλα ένεκα των ημερών του Πάσχα τα συνεργεία του ΔΕΔΔΗΕ από την Τετάρτη 27 Απριλίου θα άρχιζαν ξανά τις αποκοπές ρεύματος, που όσο περνάει ο καιρός, όσο συσσωρεύονται οφειλές που οι πολίτες δεν μπορούν να πληρώσουν και όσο χάνονται και οι διακανονισμοί γίνονται όλο και μαζικότερες.
Στην παρούσα φάση, κατά τον πρόεδρο της ΓΕΝΟΠ/ΔΕΗ Γιώργο Αδαμίδη, γίνονται περίπου 5.000 αποκοπές ρεύματος κάθε βδομάδα, εκ των οποίων 1.000 στην Αττική, 1.200 στις περιφέρειες Θεσσαλονίκης, Μακεδονίας και Θράκης, 1.600 σε Πελοπόννησο, Ηπειρο και Ιόνια νησιά και άλλες 1.000 στην Κρήτη.
Για όσους έχουν τη δυνατότητα να πληρώνουν και απορούν πώς δεν βρίσκουν μια λύση τόσοι καταναλωτές αρκεί να πούμε ότι, όπως επισημαίνει ο Γ. Αδαμίδης, πλέον είναι πολύ εύκολο να κοπεί το ρεύμα: αρκεί να μην πληρώσεις δύο φορές τον λογαριασμό ή να χάσεις ένα διακανονισμό. Οι καταναλωτές βεβαίως προσπαθούν να το αποφύγουν, γι’ αυτό και οι διακανονισμοί αυξάνονται με ρυθμό 10% μηνιαίως κατά τους τελευταίους έξι μήνες, φτάνοντας σε τριπλάσια επίπεδα απ’ ό,τι ένα χρόνο πριν, αλλά είναι δύσκολο να εξυπηρετηθούν δεδομένου ότι οι τιμές του ρεύματος συνεχίζουν να αυξάνονται κάθε μήνα. Επομένως, λαμβάνοντας τον επόμενο ακόμη πιο φουσκωμένο λογαριασμό είναι αδύνατο σε πολλούς με διακανονισμό να πληρώσουν και τη ρύθμιση και τον νέο φουσκωμένο λογαριασμό.
Βέβαια, στην πλέον ευάλωτη θέση, εξηγεί ο πρόεδρος της ΓΕΝΟΠ/ΔΕΗ στο Documento, βρίσκονται οι καταναλωτές που έχουν ήδη χάσει τον πρώτο διακανονισμό και τους έχει κοπεί το ρεύμα μία φορά: «Αν χάσεις ένα διακανονισμό, οι περισσότερες εταιρείες δεν σε λογαριάζουν πια ως πελάτη αλλά υποχρεώνονται να σου ξαναδώσουν ρεύμα ύστερα από λίγες μέρες ως προμηθευτές τελευταίου καταφυγίου –έτσι λέει ο νόμος– για ακόμη ένα χρόνο και σε πολύ υψηλότερη τιμή. Πολλοί πλέον έχουν μπει στον προμηθευτή τελευταίου καταφυγίου που έχει αυξημένες τιμές, έχουν και τη ρήτρα αναπροσαρμογής που τριπλασιάζει την τιμή, έχουν και μια παλιά οφειλή. Αν αυτή η κατηγορία καταναλωτών δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τον νέο φουσκωμένο λογαριασμό και “διπλώσει” η οφειλή, βρίσκεται με δύο οφειλές, μία παλιά και μία νέα, και θα πρέπει να πληρώσουν ολόκληρη την παλιά οφειλή για να πάρουν διακανονισμό από τον προμηθευτή τελευταίου καταφυγίου. Αν δεν μπορούν να το κάνουν αυτό, απλώς τους κόβουν το ρεύμα».
Δημήτριος Λυρίτσης: «Συντονισμένη ένδικη διεκδίκηση της ακυρότητας των εξουθενωτικών χρεώσεων»
Δικηγόρος, σύμβουλος του ΔΣ του ΔΣΑ
Η δραματική αύξηση των λογαριασμών ηλεκτρικής ενέργειας λόγω της ρήτρας αναπροσαρμογής απασχολεί πλέον μεγάλη μερίδα των καταναλωτών, που το τελευταίο διάστημα έρχονται αντιμέτωποι με συνεχείς ανατιμήσεις βασικών αγαθών και υπηρεσιών και συχνά με τον κίνδυνο στέρησης απολύτως αναγκαίων για τη διαβίωσή τους παροχών και άρα με τη διακινδύνευση της ίδιας της διαβίωσής τους.
Η ρήτρα αναπροσαρμογής, όπως εξηγεί η ΔΕΗ, είναι ένας μηχανισμός αναπροσαρμογής των χρεώσεων προμήθειας και αντικατοπτρίζει τις διακυμάνσεις του κόστους προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας, βασίζεται δε στην τιμή που έχει η χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και οδηγεί σε σύνδεση των τιμολογίων με την εξέλιξη της αγοράς του Χρηματιστηρίου Ενέργειας. Η εισαγωγή αυτού του τρόπου τιμολόγησης της ηλεκτρικής ενέργειας οδηγεί σε πολλαπλασιασμό της επιβάρυνσης οικιακών καταναλωτών και επαγγελματιών μικρομεσαίων επιχειρήσεων παρά τη μη αύξηση της κατανάλωσης, οξύνοντας το βιοποριστικό πρόβλημα που ήδη αντιμετωπίζει πλήθος νοικοκυριών και πλήττοντας τη βιωσιμότητα μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Οι σχετικές χρεώσεις ως παράνομες και καταχρηστικές λόγω αφενός της αντίθεσης της ρήτρας αναπροσαρμογής με τους γενικούς όρους συναλλαγών σε διάφορες κατηγορίες συμβολαίων παροχής ηλεκτρικής ενέργειας και αφετέρου της μονομερούς τροποποίησης των όρων συμβάσεων εκ μέρους των παρόχων χωρίς προηγούμενη ενημέρωση των καταναλωτών τυγχάνουν ακυρωτέες.
Η Ολομέλεια των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδος αποφάσισε να προσφύγει δικαστικά κατά της ρήτρας αναπροσαρμογής και να διοργανώσει εκδήλωση πανελλαδικής εμβέλειας, με τη συμμετοχή ειδικών νομικών επιστημόνων, προκειμένου να αναδειχθούν τα νομικά ζητήματα και η συμβατότητα ή μη της άνω ρήτρας αναπροσαρμογής με τους γενικούς όρους συναλλαγών.
Το δικηγορικό σώμα ερχόμενο συνεχώς αντιμέτωπο με τα σύγχρονα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας δεν θα μπορούσε να μείνει απαθές και να μην αναλάβει τη συντονισμένη ένδικη διεκδίκηση της ακυρότητας των εξουθενωτικών χρεώσεων προς την κατεύθυνση της επιδίωξης αποτελεσματικής λόγω κατάρτισης ανακούφισης μεγάλης μερίδας του κοινωνικού συνόλου χωρίς οικονομική επιβάρυνση που θα επέτεινε το ήδη υπάρχον σοβαρό οικονομικό αδιέξοδο ή θα απέτρεπε πολλούς από την επίδοση στη σχετική προσπάθεια.
Σε μια εποχή που η αλληλεγγύη είναι κομβική για την αντιμετώπιση των δυσκολιών μιας δυστοπικής πραγματικότητας, το δικηγορικό σώμα έμπρακτα ανταποκρίνεται στη σχετική αναγκαιότητα, αποδεικνύοντας τη σύνδεση της λειτουργίας του με τα επίμαχα κοινωνικά ζητήματα.
