Στις 10 Μαΐου ο παραιτηθείς πρωθυπουργός Μαχίντα Ρατζαπάκσα φυγαδεύεται σε μια ναυτική βάση στα βόρεια της Σρι Λάνκα με ελικόπτερο των ένοπλων δυνάμεων. Τα εκτεταμένα επεισόδια στους δρόμους της χώρας, με την οργή των πολιτών να κατευθύνεται προς την πολιτική δυναστεία των Ρατζαπάκσα, δεν άφησαν περιθώριο περαιτέρω ελιγμών.
Η Σρι Λάνκα βρίσκεται στη δίνη του κυκλώνα αλλεπάλληλων κρίσεων. Την προηγούμενη εβδομάδα η χώρα χρεοκόπησε για πρώτη φορά στην ιστορία της, από την ανεξαρτησία της το 1948, οδηγώντας στην κορύφωση το δράμα που ζει ο λαός της. Η χώρα φημίζεται για το «βεβαρυμένο ιστορικό» στο πεδίο των δημόσιων οικονομικών.
Το υπέρογκο χρέος της σε συνδυασμό με τις αλλεπάλληλες κρίσεις έριξαν στο χάος τη μικρή νησιωτική χώρα που βιώνει τις τελευταίες εβδομάδες αιματηρές συγκρούσεις στους δρόμους. Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με ανησυχία τις εξελίξεις καθώς οι συνθήκες που οδήγησαν στην κρίση υπάρχουν, στον ένα ή τον άλλο βαθμό, και σε πολλές ακόμη αναπτυσσόμενες χώρες.
Οικονομική κατάρρευση
Η Σρι Λάνκα πέρασε για πρώτη φορά το κατώφλι της χρεοκοπίας την προηγούμενη εβδομάδα, καθώς έληξε η περίοδος χάριτος για την πληρωμή δόσης προς εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους. Ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση προληπτικής στάσης πληρωμών καθώς τα συναλλαγματικά αποθεματικά έχουν στερέψει.
Η κυβέρνηση έχει αποταθεί ήδη από τον Απρίλιο στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για ένα πακέτο βοήθειας. Στην τελευταία ενημέρωση από το ΔΝΤ ο εκπρόσωπος Τύπου Τζέρι Ράις επιβεβαίωσε ότι υπάρχουν συνεννοήσεις σε τεχνικό επίπεδο με τις αρχές της Σρι Λάνκα. Εάν ευοδωθούν οι συνομιλίες, θα είναι η 17η φορά που η χώρα θα έχει συνάψει συμφωνία με το Ταμείο. Να σημειωθεί ότι η Σρι Λάνκα ήδη χρωστάει στο ΔΝΤ περισσότερα από 660 εκατ. δολάρια, ενώ το συνολικό της χρέος προς τους διεθνείς πιστωτές της ξεπερνάει τα 50 δισ. δολάρια.
Το εξωτερικό χρέος έχει υπερδιπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία, με τις ολοένα και μεγαλύτερες δόσεις εξυπηρέτησης να απορροφούν όλο και περισσότερους πόρους από τον προϋπολογισμό της. Ετσι η κοινωνία υποφέρει, καθώς η απομύζηση αυτή στερεί πόρους από την παροχή βασικών υπηρεσιών και αγαθών.
Παράλληλα, η κυβέρνηση έκανε μερικές άκαιρες και αμφισβητούμενες πολιτικές επιλογές που δεν βοήθησαν να ισοσκελιστεί ο προϋπολογισμός. Τέτοια ήταν η μείωση φόρων το 2019, η οποία είχε στόχο την επιστροφή στην ανάπτυξη. Ομως η κίνηση αυτή οδήγησε στην υποβάθμιση του αξιόχρεου της χώρας, με αποτέλεσμα να καταστεί δυσχερής ο περαιτέρω δανεισμός της από το εξωτερικό. Επίσης, η φορολογική βάση μειώθηκε δραστικά ενώ τα συναλλαγματικά αποθέματα συρρικνώθηκαν κατά σχεδόν 75%.
Κρίσεις και πληθωρισμός
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες ήρθε και το διπλό χτύπημα της πανδημίας και του πολέμου. Η πανδημία ήρθε και ανέκοψε τα σημαντικά εμβάσματα από το εξωτερικό, ενώ μείωσε δραματικά τα έσοδα από τον τουρισμό, από 475 εκατ. δολάρια το 2018 σε μόλις μισό εκατομμύριο δολάρια το 2020. Παράλληλα, τα διαδοχικά lockdowns ανέκοψαν την οικονομική δραστηριότητα με τέτοιο τρόπο που τα αποτελέσματα από τις εκτεταμένες μειώσεις φόρων δεν ήρθαν ποτέ, με αποτέλεσμα να στερέψουν οι πηγές εσόδων για το κράτος.
Επόμενο ήταν να υπάρξουν ελλείψεις σε βασικά αγαθά όπως τρόφιμα, φάρμακα καθώς και σε καύσιμα, ενώ το κερασάκι στην τούρτα ήταν ο πληθωρισμός ως απότοκο του πολέμου και της ακρίβειας στα καύσιμα. Επίσημα, ο πληθωρισμός έχει ξεπεράσει το 30% ενώ οι αρχές κάνουν εκτιμήσεις ότι στο κοντινό μέλλον μπορεί να φτάσει ακόμη και το 40%. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς κάνουν λόγο για πραγματικό πληθωρισμό πάνω από 120%! Παρ’ όλα αυτά η κυβέρνηση αύξησε την εβδομάδα που πέρασε τις τιμές στα καύσιμα, σε μια προσπάθεια να συγκεντρώσει φορολογικά έσοδα, όμως στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία απλώς επιδεινώνει τον πληθωρισμό. Οπως είναι εύκολα κατανοητό, τα χαμηλότερα στρώματα πλήττονται ακόμα περισσότερο, εξού και οι εικόνες με πολίτες να καίνε αυτοκίνητα στην πρωτεύουσα Κολόμπο και να κάνουν εφόδους στις οικίες μελών της οικογένειας Ρατζαπάκσα.
Κληρονομική… διαφθορά
Η οικογένεια Ρατζαπάκσα αποτελεί μια πραγματική δυναστεία σε ένα σχεδόν κλειστό σύστημα διακυβέρνησης. Και σε κάθε κλειστό σύστημα τείνει να ανθεί η διαφθορά. Ετσι, με τις αποκαλύψεις των Pandora Papers από διεθνές κονσόρτσιουμ ερευνητών-δημοσιογράφων το περασμένο έτος έγινε γνωστό ότι η ανιψιά του προέδρου Γκοταμπάγια Ρατζαπάκσα, Νιρουπάμα, μαζί με τον σύζυγό της, χρησιμοποιούσε εταιρείες-κελύφη σε φορολογικούς παραδείσους, ώστε να καλύψουν περιουσιακά στοιχεία 18 εκατ. δολαρίων.
Ετερα μέλη της οικογένειας Ρατζαπάκσα έχουν βρεθεί υπό διερεύνηση για νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Ο ίδιος ο πρόεδρος Γκοταμπάγια έχει κατηγορηθεί για διαφθορά όταν ήταν υπουργός Αμυνας, αλλά έμεινε στο απυρόβλητο λόγω της προεδρικής ασυλίας.
Η Διεθνής Διαφάνεια, σε ανακοίνωση για την κατάσταση στη χώρα, κάλεσε –μεταξύ άλλων– να αξιοποιηθούν τα ευρήματα ερευνών που αποδεικνύουν κατάχρηση δημόσιου χρήματος, ώστε να ανακτηθούν τα κλεμμένα περιουσιακά στοιχεία και να τιμωρηθούν όλοι όσοι βοήθησαν στην κατάχρηση αυτή.
