Το κουτί της Πανδώρας για τη σταθερότητα της κυβέρνησης άνοιξε ο Σοσιαλδημοκράτης Στέφαν Λεβέν που κυβερνά τη Σουηδία από το 2014. Σε μια προσπάθεια να τροποποιήσει το πεδίο της αγοράς ενοικίων, η εύθραυστη κυβέρνηση μειοψηφίας του απώλεσε προσωρινά τη στήριξη της Βουλής.
Το Αριστερό Κόμμα, που στήριζε παθητικά τη δικομματική κυβέρνηση Σοσιαλδημοκρατών – Πρασίνων, με αφορμή την ενδεχόμενη μεταρρύθμιση ένωσε τις δυνάμεις του με συντηρητικές φωνές, καταθέτοντας πρόταση μομφής. Ο Λεβέν «ηττήθηκε» στη διαδικασία, αναγκάστηκε να παραιτηθεί αλλά ανανέωσε τη δεδηλωμένη λίγες ημέρες αργότερα. Ετσι, υπό τον φόβο της ακυβερνησίας, πρόωρων εκλογών ή να διολισθήσει η χώρα δεξιότερα, το θέμα φαίνεται ότι μπήκε στο συρτάρι. «Η Σουηδία είχε κυβέρνηση μειοψηφίας που αποτελείτο από τους Σοσιαλδημοκράτες και τους Πράσινους, με την υποστήριξη των Φιλελευθέρων και του Κεντρώου Κόμματος. Αυτός ο συνασπισμός έκανε μια συμφωνία που περιείχε 73 πολιτικές μεταρρυθμίσεις, εκ των οποίων η μία αφορούσε την πολιτική των ενοικίων. Ούτε στους Σοσιαλδημοκράτες ούτε στους Πράσινους άρεσε αυτή η πρόταση – δεν μας άρεσε καθόλου–, αλλά για να βρεθεί λύση συμφωνήσαμε σε μια δύσκολη πολιτική κατάσταση» λέει στο Documento η Εμα Χουλτ, βουλευτής και εκπρόσωπος των Πράσινων για θέματα στέγασης.
«Τα τέσσερα κόμματα δεν έχουν την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, αλλά ήταν ο μεγαλύτερος συνασπισμός που βασίστηκε επίσης στην παθητική υποστήριξη του Αριστερού Κόμματος. Ωστόσο, το Αριστερό Κόμμα αποφάσισε να καταψηφίσει τον Στέφαν Λεβέν μαζί με τα εθνικιστικά και συντηρητικά κόμματα» υποστηρίζει.
Η ρήξη
«Η κυβέρνηση ανέλαβε καθήκοντα το 2019 με τη βοήθεια των Φιλελευθέρων και του Κεντρώου Κόμματος. Σε αντάλλαγμα, υπήρξε συμφωνία για ορισμένες φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις που θα εφαρμόζονταν κατά τη διάρκεια της θητείας» προσθέτει από την πλευρά του ο διευθύνων σύμβουλος, σε τέσσερις περιοχές, της Σουηδικής Ομοσπονδίας Ιδιοκτησίας Fastighetsägarna Ρίκαρντ Λιούγκρεν.
«Ενα από αυτά τα σημεία ήταν η μεταρρύθμιση της αγοράς ενοικίασης. Αφορούσε μεταξύ άλλων ότι θα διερευνηθεί η δωρεάν ενοικίαση σε νέες κατασκευές. Το Αριστερό Κόμμα, η υποστήριξη του οποίου ήταν επίσης απαραίτητη για να αναλάβει η κυβέρνηση, είπε ταυτόχρονα ότι εάν εισαχθούν “ενοίκια αγοράς”, θα καταθέσουν πρόταση δυσπιστίας κατά του πρωθυπουργού» σημειώνει με νόημα.
«Ο πρωθυπουργός δεν ήθελε να εφαρμόσει την πολιτική, αλλά έπρεπε να διαπραγματευτεί με άλλα κόμματα για να έχει την υποστήριξη του κοινοβουλίου. Η κυβέρνηση ξεκίνησε επαφές σχετικά με τις δυνατότητες μεταρρύθμισης για τις νέες κατοικίες – μόνο τα νεόδμητα σπίτια. Οι προτάσεις που τέθηκαν υπό συζήτηση δεν είχαν ακόμη μπει υπό διαπραγμάτευση όταν το Αριστερό Κόμμα αποφάσισε να αποσύρει την υποστήριξή του προς την κυβέρνηση. Εάν οι προτάσεις που υποβλήθηκαν είχαν τεθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, η θέση μας στους Πράσινους θα ήταν να προστατεύσουμε τους μισθωτές και να διασφαλίσουμε ότι οποιεσδήποτε αλλαγές στο τρέχον σύστημα θα έχουν όσο το δυνατόν λιγότερες επιπτώσεις στους ενοικιαστές» υπογραμμίζει η Εμα Χουλτ.
Μίσθωση-δαίδαλος
Το πώς λειτουργεί το… δαιδαλώδες σουηδικό σύστημα εξηγεί ο κ. Λιούγκρεν: «Το ενοίκιο αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ του ιδιοκτήτη και της Εθνικής Ενωσης Μισθωτών και όταν γίνεται διαπραγμάτευση του ενοικίου θεωρείται ότι αντιστοιχεί στην “αξία χρησιμότητας”. Εάν κάποιο μέρος είναι δυσαρεστημένο με το ενοίκιο ή δεν καταλήξει σε συμφωνία, μπορεί να προσφύγει σε δικαστήριο. Το δικαστήριο αποφασίζει έπειτα εάν το ενοίκιο είναι σωστό, κάτι που συμβαίνει εάν υπάρχουν άλλα ενοίκια υπό διαπραγμάτευση σε συγκρίσιμα διαμερίσματα. Το σουηδικό σύστημα ρύθμισης των ενοικίων είναι επομένως κυκλικό, το αντίτιμο μπορεί να συγκριθεί μόνο με άλλα μισθωμένα με διαπραγμάτευση και το ίδιο το σύστημα είναι πολύ αδιαφανές».
«Αναμονή 10-20 χρόνια»
«Για όσους δεν έχουν στέγη γίνεται όλο και πιο δύσκολο να βρεθεί οίκημα· επί παραδείγματι για νέους που θέλουν να φύγουν από το σπίτι τους, μετανάστες, όσους βρήκαν νέα δουλειά σε άλλη πόλη ή εκείνους που θα πάρουν διαζύγιο. Το κοινωνικοοικονομικό κόστος της σουηδικής ρύθμισης ενοικίου εκτιμάται σε περίπου 2 δισ. ευρώ ετησίως» σημειώνει.
«Δεν υπάρχει επίσημο ανώτατο όριο. Ιδιαίτερα σε κεντρικά, ελκυστικά διαμερίσματα, όπου τα ενοίκια είναι τόσο χαμηλά, ενώ υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι που αναζητούν κάθε κενό οίκημα εκεί, και ο χρόνος αναμονής στην κεντρική Στοκχόλμη ή στο Γκέτεμποργκ μπορεί να φτάσει τα δέκα με είκοσι χρόνια, ίσως και περισσότερο. Δεν συμβαδίζουν με άλλες οικονομικές εξελίξεις στη Σουηδία, γεγονός που σημαίνει ότι η αναμονή για στέγη αυξήθηκε δραματικά» λέει.
Εκτός οι πιο φτωχοί
«Ολόκληρη η σουηδική αγορά κατοικίας πρέπει να μεταρρυθμιστεί διεξοδικά. Ειδικότερα η αγορά ενοικίασης. Ο κανονισμός ενοικίασης είναι ένας άσχημος τρόπος για να παρέχεις πρόσβαση σε στέγαση σε λιγότερο εύπορους ανθρώπους. Βλέπουμε ότι αποκλείει αποτελεσματικά αυτούς που χρειάζονται περισσότερο φτηνά διαμερίσματα. Πρέπει να κοστολογηθεί ανάλογα με την προθυμία πληρωμής για διαφορετικές τοποθεσίες. Απαιτείται κοινωνική πολιτική στέγασης που να χρηματοδοτεί με διαφανή τρόπο όσους δεν έχουν την ευκαιρία να αποκτήσουν κατοικία στην αγορά. Η Φινλανδία αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα» υπογραμμίζει.
Κινούμενη άμμος… διαρκείας
«Πρόκειται για εντελώς μη αμφισβητούμενη μεταρρύθμιση, αλλά λόγω της πολιτικής ρητορικής και των μεγάλων ανακριβειών στη συζήτηση προκάλεσε κυβερνητική κρίση. Δυστυχώς, θα περάσει λίγο διάστημα προτού κάποιος θέσει το ζήτημα. Εκείνοι που επλήγησαν είναι και πάλι οι νέοι μας και οι μετανάστες» καταλήγει ο κ. Λιούγκρεν.