Σεπτέμβριος του 2014. Ο βραχνάς της οικονομικής κρίσης βαραίνει το στέρνο της χώρας. Αόρατος και τότε ο εχθρός των spreads αλλά δεν απαιτούσε χρήση μάσκας. Δύο μνημόνια και άλλα τόσα μεσοπρόθεσμα έδεσαν 10 εκατομμύρια πολίτες πισθάγκωνα ενώ χαρτογιακάδες των Βρυξελλών και του επάρατου Ταμείου έσερναν τον χορό της φωτιάς σαν τους κανίβαλους γύρω από τη λεία. Η μεταπολιτευτική συνθήκη κλονιζόταν. Ζωές και περιουσίες βυθίζονταν, αλλά οι προνομιούχοι (με συνταγματική κατοχύρωση) εφοπλιστές πάθαιναν ναυτία στην ιδέα ότι θα βάλουν το χέρι στην τσέπη έστω και για τις πενταροδεκάρες που θα μετακυλίονταν στις εταιρείες τους από την επιβολή τελών στους νηογνώμονες.
Στο υπουργείο Ναυτιλίας προΐστατο ο Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης και σαν απελπισμένος μαρκόνης έστειλε σήμα κυβερνητικού κινδύνου για τη δυσθυμία των πλοιοκτητών. Με φόντο τη θέα του λιμανιού από τον πέμπτο όροφο του υπουργείου, αντιλαμβάνεται ότι ο χρόνος μετρά αντίστροφα και αποφασίζει να γράψει. Δεν επρόκειτο για ημερολόγιο καταστρώματος αλλά για επιστολή προς τον Χρήστο Σταϊκούρα προκειμένου να ξηλωθεί η κοινή υπουργική απόφαση (ΚΥΑ) που προκάλεσε «έντονες αντιδράσεις από μεγάλη μερίδα πλοιοκτητών/διαχειριστών πλοίων υπό ελληνική σημαία». Επειτα από λίγες εβδομάδες, η επιθυμία των εφοπλιστών έγινε διαταγή που εκτελέστηκε. Τέτοιες εκκρεμότητες δεν μπορούσαν να αφεθούν στην τύχη τους πριν από τις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015.
Το χρονικό
Στις 21 Ιουνίου 2013 δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (αρ. 1553 τεύχος Β΄) ΚΥΑ (αρ. 4113.305/01/13) του τότε υπουργού Ναυτιλίας και του αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών η οποία ορίζει ότι «για την επιθεώρηση προς έκδοση ή ανανέωση ή θεώρηση Πιστοποιητικού Ναυτικής Εργασίας» οι πλοιοκτήτες ή οι νηογνώμονες θα έπρεπε να καταβάλουν τα ανάλογα τέλη. Στην περίπτωση που η ναυτιλιακή εταιρεία επέλεγε να λάβει το πιστοποιητικό από την αρμόδια αρχή (Διεύθυνση Επιθεώρησης Πλοίων), θα έπρεπε να καταβάλει 300 ευρώ για πλοία μέχρι 1.000 κ.ο.χ. (κόροι ολικής χωρητικότητας) ενώ για πλοία από 1.000 έως 10.000 κ.ο.χ. ή από 10.000 κ.ο.χ. και άνω θα έπρεπε να πληρώσει 500 και 800 ευρώ αντίστοιχα. Αν η εταιρεία επέλεγε να απευθυνθεί σε νηογνώμονα, τότε η υποχρέωση αφορούσε αποκλειστικά και μόνο τον αναγνωρισμένο οργανισμό επιθεώρησης αντί 60, 100 ή 160 ευρώ ανάλογα με τις κατηγορίες πλοίων που προαναφέρθηκαν. Επιπλέον, στην ΚΥΑ προβλεπόταν ότι «για κάθε πιστοποιητικό που εκδίδεται καταβάλλεται παράβολο χαρτοσήμου Δημοσίου 30 ευρώ, Μετοχικού Ταμείου Ναυτικού 30 ευρώ και Ειδικού Κλάδου Οικονομικής Ενίσχυσης Μερισματούχων Ναυτικών 30 ευρώ». Ητοι 90 ευρώ.
Με νέα υπουργική απόφαση (ΥΑ), πέντε μήνες αργότερα, ο Μιλτ. Βαρβιτσιώτης, ο οποίος πήρε τη σκυτάλη από τον Κωνσταντίνο Μουσουρούλη στο υπουργείο Ναυτιλίας, θεσπίζει επιπλέον τέλη στους νηογνώμονες για τα πιστοποιητικά που εκδίδουν βάσει των διεθνών κωδίκων για την ασφάλεια των πλοίων. Το… δυσθεώρητο ποσό που υποχρεούνταν να καταβάλλουν οι νηογνώμονες και θα κατέληγε στους πλοιοκτήτες ανερχόταν στα 120 ευρώ. «Για κάθε πιστοποιητικό ή βεβαίωση που εκδίδεται ή θεωρείται από τον Αναγνωρισμένο Οργανισμό (σ.σ. νηογνώμονα) σε πλοίο ή εταιρεία στο πλαίσιο των οριζομένων από τη Συμφωνία, καταβάλλεται από αυτόν ως τέλος υπέρ του δημοσίου και στον ΚΑΕ 1259 ποσό 60 ευρώ καθώς και παράβολο ποσού 30 ευρώ υπέρ Μετοχικού Ταμείου Ναυτικού και 30 ευρώ υπέρ Ειδικού Κλάδου Οικονομικής Ενίσχυσης Μερισματούχων Ναυτικού» σημειώνεται στην ΥΑ με αριθμό 4113.311/01/2013.
Η πρώτη ελάφρυνση
Η γκρίνια των εφοπλιστών άρχισε να εντείνεται φτάνοντας στα αυτιά του υπουργού. Δύο απανωτές ρυθμίσεις άμεσης και έμμεσης επιβάρυνσης φάνταζαν αδιανόητες για εκείνους που δεκαετίες απολαμβάνουν περισσότερες από 50 φοροαπαλλαγές. Ο Μιλτ. Βαρβιτσιώτης συνειδητοποιεί ότι ο μόνος τρόπος για να μην εγκαταλείψει πρόωρα την υπουργική του καρέκλα είναι να ελαφρύνει τη φουρτουνιασμένη ελληνική ναυτιλία, καταργώντας την ΥΑ που είχε συντάξει με τα χεράκια του. Ετσι, με το ΦΕΚ 1348 που δημοσιεύτηκε στις 28 Μαΐου 2014 καταργήθηκαν τα τέλη ύψους 120 ευρώ στους νηογνώμονες, δίνοντας μία ανάσα ανακούφισης στους ψυχολογικά φορτισμένους εφοπλιστές. Η δουλειά του υπουργού όμως δεν είχε τελειώσει. Επρεπε να συνετίσει τον αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών που του έκανε νερά.
Η άρνηση Σταϊκούρα
Προτού ακόμη πετάξει στη θάλασσα του Πειραιά την υπουργική του απόφαση, ο υπουργός Ναυτιλίας είχε ξεκινήσει τις διαδικασίες για την κατάργηση της ΚΥΑ που είχε συνυπογράψει με τον αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών. Στις 19 Μαΐου 2014 η Διεύθυνση Κανονισμών & Εποπτείας Οργανισμών του ΥΠΕΝ αποστέλλει στο υπουργείο Οικονομικών σχέδιο τροποποίησης της ΚΥΑ που προέβλεπε την απάλειψη των τελών σε πλοιοκτήτες και νηογνώμονες. Για μήνες ο Χρ. Σταϊκούρας τηρεί σιγή ασυρμάτου. Στις 14 Αυγούστου 2014 η Διεύθυνση Κανονισμών & Εποπτείας Οργανισμών μεταφέρει στον Μιλτ. Βαρβιτσιώτη τα κακά μαντάτα. «Μέχρι σήμερα δεν έχει επιστραφεί στην Υπηρεσία μας το υπόψη σχέδιο τροποποίησης της ΚΥΑ από το συναρμόδιο Υπουργείο (ΥΠΟΙΚ), σε γενόμενη τηλεφωνική επικοινωνία του υπογράφοντος (Δ. Σούλος, τότε επικεφαλής της διεύθυνσης) με την αρμόδια εισηγήτρια του τμήματος (κ. Χαραλαμπάκη), μας γνωστοποιήθηκε η διαφωνία ως προς τη συνυπογραφή του εν λόγω σχεδίου τροποποίησης της ΚΥΑ 4113.305/01/2013 (Β΄ 1553), με το σκεπτικό της απώλειας εσόδων του Δημοσίου και της μη πρόβλεψης σχετικής αντισταθμιστικής διάταξης» αναφέρεται στο ενημερωτικό σημείωμα (αρ. πρωτ. 4121.22/05/2014) με αποδέκτη τον υπουργό.
Η επιστολή της… απελπισίας
Ο Μιλτ. Βαρβιτσιώτης δεν το βάζει κάτω και επανέρχεται σαν τσέτουλας που γυρεύει βερεσέ υπογραφή από τον αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών. Το δημόσιο δεν έχει εισπράξει σεντς του ευρώ από τα τέλη, αλλά ο υπουργός Ναυτιλίας συντάσσει επιστολή προς τον Χρ. Σταϊκούρα για να του εξηγήσει ότι η απροθυμία του μοιάζει με δίκοπο μαχαίρι που απειλεί και τους δύο. «Αγαπητέ Χρήστο» σημειώνει εισαγωγικά και παρακαλεί να εξεταστεί η εισήγησή του «σχετικά με την κατάργηση τελών», προχωρώντας ανενδοίαστα σε παραδοχές.
«Τα προβλεπόμενα στις εν λόγω παραγράφους τέλη ουδέποτε εισπράχθησαν και εν γένει παρουσιάζεται ουσιαστική δυσχέρεια για την είσπραξη των τελών αυτών από ιδιώτες, ήτοι εξουσιοδοτημένους από το Υπουργείο μας Οργανισμούς» ομολογεί ο υπουργός Ναυτιλίας και αποκαλύπτει: «Οι σχετικές διατάξεις προβλέπουν την καταβολή τελών από τους εξουσιοδοτημένους οργανισμούς, ωστόσο,
προκλήθηκαν έντονες αντιδράσεις από μεγάλη μερίδα πλοιοκτητών / διαχειριστών πλοίων υπό ελληνική σημαία, με αναφορές σε ενεργοποίηση, με τις διατάξεις αυτές, διαδικασίας επιβολής έμμεσης φορολογίας, επί τη βάσει πρακτικής μετακύλισης του κόστους που θα προέκυπτε από την καταβολή των εν λόγω τελών από τους εξουσιοδοτημένους οργανισμούς προς τους ίδιους». Εκτός από το γεγονός ότι τα λόγια του μοιάζουν με κραυγή αγωνίας, εντύπωση προκαλεί ότι χρησιμοποιεί παρελθόντα χρόνο για μια διάταξη που βρίσκεται σε ισχύ.
Προσπαθώντας να κάμψει τις αντιστάσεις του αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών για την τρύπα που θα δημιουργηθεί στον προϋπολογισμό, ο Μιλτ. Βαρβιτσιώτης επικαλείται την ισχύουσα νομοθεσία που «προβλέπει ρητώς με σχετικές διατάξεις την καταβολή συγκεκριμένων τελών, η εφαρμογή των οποίων δεν επηρεάζεται σε περίπτωση κατάργησης των προβλεπόμενων στον Κανονισμό 6 της αριθμ. 4113.305/01/2013 (Β΄ 1553) ΚΥΑ και τα οποία θα εισπράττονται κανονικώς». Το κλείσιμο της επιστολής είναι ένας από τους πιο εύσχημους τρόπους διατύπωσης της δύσκολης θέσης στην οποία βρίσκεται ένας υπουργός που έχει λάβει τελεσίγραφο από τους καραβοκύρηδες αυτού του τόπου. «Ελπίζω τα ανωτέρω να είναι αρκούντως διευκρινιστικά αναφορικά με το πρίσμα, υπό το οποίο εξετάσθηκε και διαμορφώθηκε η σχετική εισήγηση κατάργησης των συγκεκριμένων διατάξεων» καταλήγει ο υπουργός Ναυτιλίας.
Κατόπιν τούτου, ο Χρ. Σταϊκούρας πήρε το μήνυμα και στο ΦΕΚ 3405 που δημοσιεύτηκε λίγες μέρες πριν από τις εκλογές, και συγκεκριμένα στις 18 Δεκεμβρίου 2014, συνυπογράφει με τον Μιλτ. Βαρβιτσιώτη την κατάργηση των τελών. Υπό το πρίσμα όσων αποκαλύπτει το Documento, μόνο ως πρόκληση μπορούν να εκληφθούν όσα ανέφερε λίγες μέρες πριν από τις πρώτες εκλογές του 2015 από το βήμα του 5ου ναυτιλιακού συνεδρίου της «Ναυτεμπορικής» ο τότε υπουργός Ναυτιλίας. Επαίνεσε τους εφοπλιστές για την εθελοντική συμμετοχή τους στα φορολογικά βάρη τη στιγμή που μισθοί και συντάξεις είχαν πετσοκοφτεί. Διευκρίνισε δε ότι η συνεισφορά των πλοιοκτητών συντελέστηκε «χωρίς να διαταράξουμε το συνταγματικό καθεστώς για το αφορολόγητο της ναυτιλίας και το ειδικό φορολογικό καθεστώς», λες και είχε κανείς αμφιβολία για το αντίθετο. «Η ελληνική ναυτιλία είναι το όπλο μας, που μας αποφέρει όχι μόνο σημαντικά οφέλη για το σύνολο της οικονομίας, αλλά μας γεμίζει και με υπερηφάνεια» κατέληξε ο υπουργός που παρακαλούσε συνάδελφό του για να μην ταραχτεί το υπερήφανο θυμικό των εφοπλιστών.
Ερώτηση στη Βουλή
Στις 2 Ιουλίου 2021 η αξιωματική αντιπολίτευση επανέφερε το θέμα καθορισμού τελών στους οργανισμούς επιθεώρησης και πιστοποίησης πλοίων υπό ελληνική σημαία. Ειδικότερα, ο Νεκτάριος Σαντο ρινιός κατέθεσε ερώτηση στους υπουργούς Ναυτιλίας και Οικονομικών, ζητώντας απάντηση για το αν η κυβέρνηση εξετάζει την επιβολή αντιτίμου υπέρ του δημοσίου από τους νηογνώμονες. «Εάν εξετάζει το ανωτέρω ενδεχόμενο, σε ποιο στάδιο βρίσκονται οι σχετικές διαδικασίες επιβολής του;» είναι το δεύτερο ερώτημα που θέτει ο τομεάρχης ναυτιλίας του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ στους Γιάννη Πλακιωτάκη και Χρ. Σταϊκούρα.
Ασυλία φορολόγησης
Κανένα κόμμα που ανέλαβε την εξουσία δεν θέλησε να συγκρουστεί με το εφοπλιστικό κεφάλαιο τροποποιώντας το προνομιακό φορολογικό καθεστώς. Με τον νόμο του ΕΝΦΙΑ, η κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου αποπειράθηκε να διπλασιάσει τον φόρο επί του τονάζ. Κι αυτό το εγχείρημα δεν άντεξε στον χρόνο ή καλύτερα στις εφοπλιστικές πιέσεις. Επειτα από λίγους μήνες η διάταξη αντικαταστάθηκε με την εθελοντική εισφορά των πλοιοκτητών για καταβολή 140 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση. Ωστόσο, κατά τα στοιχεία που παρουσίασε στη Βουλή το 2016 ο τότε αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Τρύφωνας Αλεξιάδης, ο εθελοντισμός των πλοιοκτητών δεν άγγιξε ούτε το 50% του συνολικού ποσού που είχαν υποσχεθεί.
Ούτε η προηγούμενη κυβέρνηση κατόρθωσε να τους φορολογήσει. Παρά τις ξεκάθαρες δεσμεύσεις πριν από το 2015, ούτε ο Αλέξης Τσίπρας επανέφερε τα τέλη στους νηογνώμονες και υιοθέτησε τη συνταγή Σαμαρά. Εδωσε τα χέρια με την Ενωση Ελλήνων Εφοπλιστών τον Φεβρουάριο του 2019 για θέσπιση μόνιμης συμφωνίας εθελοντικού χαρακτήρα, πράττοντας όσα είχε στηλιτεύσει. Ως προς τη συνταγματική αναθεώρηση, καμία πολιτική δύναμη (πλην του ΚΚΕ που ζητούσε κατάργηση του επίμαχου άρθρου 107) δεν θέλησε να ανοίξει μέτωπο με τους εφοπλιστές. Τούτων δοθέντων, δεν είναι παράλογο χορηγοί της πρωθυπουργικής οικογένειας με εφοπλιστική δραστηριότητα να δηλώνουν φόρα παρτίδα ότι αν θέλουν, μπορούν και να αφοδεύσουν τον πρωθυπουργό.
