Μια συζήτηση με τον καλλιτέχνη λίγες μέρες προτού εγκαινιαστεί η νέα του έκθεση «Der Blaue Reiter» στον χώρο τέχνης G.E. Kapopoulos
Όσοι κυκλοφορούν στο κέντρο της Αθήνας σίγουρα έχουν συναντηθεί µε την τέχνη του Sonke: τις γυναικείες φιγούρες µε τον µακρύ λαιµό και τα µακριά µαλλιά, τα ψιλόλιγνα ζευγάρια. Ο Sonke ασχολείται µε την εικαστική παρέµβαση στον δηµόσιο χώρο από το 1998 και οι θεµατικές που τον απασχολούν είναι οι ανθρώπινες σχέσεις, η ελευθερία της έκφρασης, η χειραφέτηση της γυναίκας, ο καταναλωτισµός και ο ρόλος του θεάµατος στη διαµόρφωση της καθηµερινότητας. Ο ίδιος αναφέρει χαρακτηριστικά ότι ο καλλιτέχνης είναι ένας άνθρωπος που όταν οι άλλοι σιωπούν έχει την υποχρέωση να φωνάξει, διαταράσσοντας µε αυτό τον τρόπο τις συνειδήσεις και αναζωογονώντας το πνεύµα.
Στις 19 Οκτωβρίου εγκαινιάζεται η πρώτη του θεµατική έκθεση µε τίτλο «Der Blaue Reiter» (Ο γαλάζιος καβαλάρης), η οποία έχει κεντρικό στοιχείο το καρουσέλ και αποτελεί αναφορά στο καλλιτεχνικό κίνηµα που ίδρυσαν το 1911 ο Βασίλι Καντίνσκι και ο Φραντς Μαρκ, µοιραζόµενοι ένα κοινό ενδιαφέρον για την αφαιρετική φόρµα στη ζωγραφική, την ξυλογραφία και το πρισµατικό χρώµα, στο οποίο απέδιδαν πνευµατικές αξίες. Ο καλλιτέχνης µε την ποπ αρτ αισθητική ανασύρει τις παιδικές του µνήµες από το λούνα παρκ και χρησιµοποιεί τη µορφή του αλόγου ως όχηµα απόδρασης προς την ελευθερία.
Πώς προέκυψε σύνδεση των έργων σου µε το Der Blaue Reiter;
Η πρώτη σκέψη ήταν η έκθεση να λέγεται «Καρουσέλ». Ωστόσο όταν η κριτικός τέχνης Ίρις Κρητικού είδε τα έργα έκανε αµέσως τη σύνδεση µε τον Γαλάζιο Καβαλάρη. Ετσι συναποφασίσαµε να δώσουµε αυτό τον τίτλο.
Μέχρι τώρα δηµιουργούσες κυρίως σε λευκό, µαύρο και κόκκινο. Εδώ χρησιµοποιείς σε µεγάλο βαθµό το µπλε.
Χρησιµοποιώ τα βασικά χρώµατα: κίτρινο, κόκκινο, µπλε. Ναι, ισχύει ότι παλιότερα έκανα µόνο µαύρο, άσπρο και κόκκινο, στα οποία θα επιστρέψω εν καιρώ.
Φαντάζοµαι ότι τα καρουσέλ είναι αναφορά στην παιδική ηλικία. Με την τρέχουσα κατάσταση µπορούµε να κρατήσουµε ζωντανό το παιδί µέσα µας;
Είναι πολύ δύσκολο να το πετύχουµε αυτό – προσωπικά το έχω καταφέρει µέσω της ενασχόλησης µε τη ζωγραφική. Τα πράγµατα στην Ελλάδα είναι δύσκολα. Αν δεν έχεις λυµένο το βιοποριστικό, πώς µπορείς να διατηρήσεις την παιδικότητα και να µην καταλήξεις θλιµµένος; Πάντως µε αυτά τα παιδικά έργα έρχοµαι πιο κοντά στο παιδί µέσα µου.
Πώς προέκυψαν τα γκραφίτι µε τις γυναικείες µορφές µε τα µακριά µαλλιά;
Ζωγράφισα ένα τέτοιο κορίτσι όταν πρωτοπήγα στη Γαλλία. Όταν βρίσκεσαι για πρώτη φορά στο Παρίσι νιώθεις ότι είσαι στο κέντρο της ευρωπαϊκής τέχνης και της αισθητικής. Εκεί, λόγω του τοπίου, µου βγήκε µια πιο ροµαντική και λίγο µπαρόκ πλευρά και έπειτα συνέχισα να ζωγραφίζω έτσι στην Αθήνα. Ήταν µια περίοδος που το street art βρισκόταν στην αρχή της άνθησής του ενώ παράλληλα εξελισσόταν η οικονοµική κρίση.
Ποια χρονιά δηλαδή;
Το 2009.
Κάποιοι αποκαλούν τις µορφές αυτές «πριγκίπισσες του Sonke».
Μοιάζουν µε πριγκίπισσες αλλά δεν είναι.
Τι είναι;
Ας πούµε ότι είναι πλάσµατα της φαντασίας µου· δεν ξέρω καν αν µπορούν να θεωρηθούν ανθρώπινα.
Τι διαφορά έχει να δηµιουργείς σε έναν τοίχο από το να εκθέτεις σε γκαλερί;
Υπάρχει µια τεράστια αντίφαση εδώ. Όταν ζωγραφίζεις στον δρόµο οι άνθρωποι γκρινιάζουν, σε διώχνουν, σε βρίζουν, σβήνουν την επόµενη µέρα το γκραφίτι ή µπορεί ακόµη και να σε τραµπουκίσουν ή να σε συλλάβει η αστυνοµία. Από την άλλη, στις γκαλερί πηγαίνει κόσµος φορώντας τα καλά του, πίνουν κρασί και εκθειάζουν τα έργα σου, σου δίνουν συγχαρητήρια, σου δίνουν λεφτά για να τα αγοράσουν. Αυτή είναι η µεγάλη αντίφαση που βιώνω: οι άνθρωποι που θα µε έδιωχναν από έναν τοίχο που ζωγραφίζω θα µπορούσαν κάλλιστα να θαυµάσουν το ίδιο έργο αν ήταν στην γκαλερί, σε άλλο πλαίσιο δηλαδή. Εµένα και τα δυο µού είναι εξίσου ευχάριστα – να ζωγραφίζω δηλαδή σε καµβά στο σπίτι ή έξω στον δρόµο µε την αδρεναλίνη του παράνοµου.
Έχεις συλληφθεί ποτέ για κάποιο γκραφίτι;
Ναι, πολλές φορές.
Και πώς είναι η αίσθηση αυτή για έναν καλλιτέχνη που η δουλειά του έχει αναγνωριστεί διεθνώς;
Είναι αυτή η φοβερή αντίφαση που σου έλεγα πριν. Με έχουν συλλάβει πολλές φορές στην Ελλάδα, όµως ποτέ δεν µου έχουν κάνει µήνυση. Οταν δεν κατατίθεται µήνυση από τον ιδιοκτήτη του κτιρίου συνήθως σε αφήνουν, γιατί δεν θεωρείται αυτεπάγγελτο αδίκηµα. Στη Γαλλία έχω φάκελο και δύο µηνύσεις µε τις οποίες πλέον έχω ξεµπερδέψει. Η χειρότερη εµπειρία ήταν στη Γερµανία, όπου µου έχουν απαγορεύσει την είσοδο εφ’ όρου ζωής επειδή έκανα γκραφίτι σε δηµόσιο τοίχο.
Με ποιο κριτήριο επιλέγεις τον τοίχο που θα ζωγραφίσεις;
Θα ακουστεί κάπως κλισέ αλλά ισχύει. Όταν κάποιος κάνει µια ζωγραφιά στον δρόµο βλέπει το τοπίο σαν καµβά και φτιάχνει µια ζωγραφιά σε σχέση µε την αρχιτεκτονική και άλλα στοιχεία που υπάρχουν στο περιβάλλον. Ωστόσο δεν έχεις πάντα την πολυτέλεια να το κάνεις αυτό. Άλλες φορές βρίσκω σηµεία όπου η ζωγραφιά δένει µε το τοπίο, άλλες πάλι την κάνω απλώς σε ένα σηµείο απ’ όπου µπορεί να περνάει πολύς κόσµος. Η ουσία του γκραφίτι, από εκεί που ξεκινάνε όλα, είναι να το κάνεις σε πολλά σηµεία στην πόλη.
Ωστόσο κυρίως ζωγραφίζεις στο κέντρο. Θα ζωγράφιζες σε µια περιοχή όπως η Εκάλη;
Ζωγραφίζω στο κέντρο γιατί εκεί τα κτίρια έχουν πολύ περισσότερο ενδιαφέρον επειδή είναι παλιά. Στην Εκάλη ή την Κηφισιά τα κτίρια είναι καινούργια. Επίσης, ακόµη κι αν θέλει κάποιος είναι δύσκολο να κάνει γκραφίτι εκτός κέντρου, γιατί οι κάτοικοι των προαστίων δεν είναι τόσο συνηθισµένοι στο γκραφίτι όσο εκείνοι του κέντρου.
Η τέχνη είναι πολιτική πράξη;
Ναι, η πραγµατική τέχνη είναι από µόνη της πολιτική πράξη.
Πώς ορίζεις την πραγµατική τέχνη;
Ίσως ακούγεται ελιτίστικο, αλλά αφού το είπα θα σου εξηγήσω τι πιστεύω. Ας πούµε ότι για µένα πραγµατική τέχνη υπάρχει όταν δηµιουργείς κάτι µε ανιδιοτέλεια, για να περάσεις καλά εκείνη την ώρα, χωρίς πολλή τεχνική και σκέψη. Επίσης είναι κάτι που συµφωνεί µε απλούς κανόνες περί ωραίου. Ξαναλέω, ίσως αυτή είναι ελιτίστικη προσέγγιση. Πιο απλά θα έλεγα ότι είναι µια ανιδιοτελής προσπάθεια για το ωραίο.
Πριν από λίγες ηµέρες καταδικάστηκε η Χρυσή Αυγή ως εγκληµατική οργάνωση. Τι σκέφτηκες όταν το έµαθες;
Ήμουν εκεί, στη γωνία Λουκάρεως µε Αλεξάνδρας, όταν ανακοινώθηκε η απόφαση. Ένιωσα συγκίνηση. ∆εν περίµενα να καταδικαστούν. Από τότε που θυµάµαι τον εαυτό µου ξέρω ότι η Χρυσή Αυγή είναι ναζιστική οργάνωση που µαχαιρώνει µετανάστες στον δρόµο. Και όχι µόνο. Χάρηκα πολύ εκείνη την ώρα µε τον κόσµο. Στη συνέχεια σκέφτηκα κάτι που είχε πει ο Πάγκαλος, ότι αν υπάρχει αυτοδύναµη κυβέρνηση δεν υπάρχει ∆ικαιοσύνη, δηλαδή ότι η κυβέρνηση ελέγχει τη ∆ικαιοσύνη και παίρνει τις αποφάσεις. Παρ’ όλα αυτά ήταν δίκαιη η απόφαση και χάρηκα πάρα πολύ που είδα τόσο κόσµο στον δρόµο. Είχε καιρό να συµβεί κάτι τέτοιο.
Η Χρυσή Αυγή καταδικάστηκε επισήµως. Με τον φασισµό έχουµε τελειώσει;
Ένα µέρος της Χρυσής Αυγής θα µπει στη φυλακή για διεύθυνση εγκληµατικής οργάνωσης. Ωστόσο είναι πάρα πολλά τα µέλη που δεν θα φυλακιστούν. Με τον φασισµό δεν έχουµε τελειώσει. Εκτός από τα µέλη της Χρυσής Αυγής υπάρχει και ένα µεγάλο µέρος του κόσµου που έχει εκφασιστεί, όπως συµβαίνει στις οικονοµικές κρίσεις λόγω των συνθηκών, δηλαδή της φτώχειας και της εξαθλίωσης. Η Ιστορία δείχνει ότι ο κόσµος εκφασίζεται κάτω από τέτοιες συνθήκες. Σε όλη την Ευρώπη και την Αµερική ο φασισµός είναι σε άνοδο. Από µια οικονοµική κρίση αναδείχτηκε και ο Χίτλερ, οπότε ο φασισµός και ο ναζισµός δεν τελειώνουν µε τη φυλάκιση των πρώην βουλευτών της Χρυσής Αυγής. Στην αστυνοµία το 54% ψήφισε Χρυσή Αυγή, ένα ναζιστικό κόµµα, ενώ έχουµε κυβέρνηση µε στελέχη νοσταλγούς της χούντας. Ζούµε σε περίεργη στιγµή της Ιστορίας και φοβάµαι γιατί ο ελληνικός λαός δεν έχει δείξει καλά σηµάδια αντιφασιστικών ανακλαστικών.
Στο έργο σου συχνά ασκείς κριτική στο θέαµα. Σε τι βαθµό αυτό καθορίζει την αισθητική του σήµερα άρα και την ηθική του αύριο;
Η αισθητική είναι ηθική. Το θέαµα καθορίζει την αισθητική και την ηθική στο τώρα. Αλλά ας τα αφήσουµε αυτά, είναι λίγο διανοουµενίστικα. Έχω προσπαθήσει να διαβάσω Γκι Ντεµπόρ αλλά τα βιβλία του µου φαίνονται ακαταλαβίστικα.
Θα ήθελα να κλείσουµε την κουβέντα µε την Αθήνα. Τι σκέψεις κάνεις για την πόλη όταν περπατάς στους δρόµους της;
Είναι από τις πιο άσχηµες πόλεις της Ευρώπης αλλά είµαι συναισθηµατικά δεµένος µαζί της.
————————————————————————————
Διασχίζοντας τη νεραϊδοχώρα του νου
Η κριτικός τέχνης Ίρις Κρητικού σημειώνει στον κατάλογο της έκθεσης: «Κινούμενος –έναν αιώνα μετά– ανάμεσα στην urban art και την αστείρευτη δυνατότητα του στροβιλιστικού αρχαιοελληνικού σχεδίου αλλά και του στιλπνού ονειρικού γοτθικού χρώματος, ισορροπώντας ανάμεσα στη ρυθμική ασπρόμαυρη καμπύλη επανάληψη της γραμμής και την κύκλια αφήγηση του νυχτερινού μπλε τοπίου, αιωρούμενος ανάμεσα στους έφιππους ακροβάτες του Σαγκάλ και σε παιδικές μονοκονδυλιές που ακουμπούν σε φτερά πηγαίας και ανεξάντλητης φαντασίας, προτείνοντας απεικονιστικά αφηγήματα που ανατρέπουν το συμβατό και διασχίζοντας με θάρρος και χιούμορ τη νεραϊδοχώρα του νου, ο Sonke στη νέα του έκθεση σχεδιάζει ένα μαγικό και περιστρεφόμενο έφιππο συγκινησιακό σύμπαν με ανεξερεύνητα βάθη και καλλιγραφικά περιγράμματα».
INFΟ
Η έκθεση «Der Blaue Reiter» θα πραγματοποιηθεί στον χώρο τέχνης G.E. Kapopoulos (Νορμανού 3, Μοναστηράκι) από τις 19/10 έως την 1/11.Την επιμέλεια έχει η Νίκη Καποπούλου
