Η Αφαγνή Σονίτα Αλιζαντέχ μιλά σε αποκλειστική συνέντευξη στην Αφροδίτη Ερμίδη και το Docville περιγράφοντας μια δύσκολη ζωή που ξεκίνησε από το Αφγανιστάν και κατέληξε στην Αμερική, αλλάζοντας η ίδια με αγώνα τη μοίρα της
Η Σονίτα (Sonita Alizadeh) γεννήθηκε στο Αφγανιστάν το 1996 κάτω από το καθεστώς των Ταλιμπάν. Στα δέκα της χρόνια έγινε η πρώτη απόπειρα να την παντρέψουν. Ομως τελικά η οικογένειά της αποφάσισε να διαφύγει στο Ιράν. Η ίδια μεγάλωσε σε προσφυγικό καταυλισμό στην Τεχεράνη. Για να υποστηρίξει οικονομικά την οικογένειά της καθάριζε γραφεία και τουαλέτες. Ούσα χωρίς χαρτιά δεν μπορούσε να πάει στο σχολείο αλλά μια μη κυβερνητική οργάνωση για πρόσφυγες της παρείχε τη βασική εκπαίδευση. Ενόσω ζούσε εκεί άρχισε να πειραματίζεται με τη μουσική και έγραψε το τραγούδι «Νύφες προς πώληση», το οποίο άλλαξε τη ζωή της. Τα υπόλοιπα μας τα λέει η ίδια.
Σονίτα, μπορείς να μας εξηγήσεις πώς λειτουργεί ο θεσμός του παιδικού γάμου;
Κάθε χρόνο δεκαπέντε εκατομμύρια κορίτσια σε ολόκληρο τον κόσμο παντρεύονται πριν από τα 18α γενέθλιά τους. Έτσι και στη δική μου χώρα, το Αφγανιστάν. Πρόκειται για παράδοση της κοινωνίας. Η οικογένεια χρησιμοποιεί τα χρήματα από τον γάμο έναντι αμοιβής ενός κοριτσιού για να ξεπληρώσει κάποιο χρέος της, να φέρει επιπλέον χρήματα στο σπίτι ή να αγοράσει σύζυγο για κάποιο από τα αγόρια της.
Τι προβλήματα προκύπτουν από αυτή την παράδοση;
Δεν αποτελεί μόνο κάθετη παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, αλλά επιπλέον εκθέτει τα κορίτσια σε κινδύνους της αναπαραγωγικής τους υγείας, στην πρόωρη εγκυμοσύνη καθώς και στη βία και την εκμετάλλευση. Διατηρεί οικογένειες, κοινότητες αλλά και ολόκληρες χώρες στη φτώχεια. Αυτή η βίαιη πρακτική διαιωνίζεται από τις πολιτιστικές παραδόσεις, την έλλειψη σχετικής πολιτικής και εκπαίδευσης. Και μερικές φορές από την ψευδή πεποίθηση ότι είναι η ασφαλέστερη λύση για τα κορίτσια! Ολες μου οι φίλες που παντρεύτηκαν σε πολύ νεαρή ηλικία έκαναν παιδιά, ενώ ήταν οι ίδιες παιδιά. Φροντίζουν το σπίτι και δεν πηγαίνουν πλέον στο σχολείο. Βιώνουν βία από τους συζύγους τους, αισθάνονται φόβο ζώντας σε ένα νέο και άγνωστο μέρος, υποφέρουν από κατάθλιψη και νιώθουν ότι δεν έχουν καμία ελπίδα για το μέλλον.
Τι σου έδωσε δύναμη να εκφραστείς δημόσια, ενώ ζούσες κάτω από τόσο δύσκολες συνθήκες και περιορισμούς στο Ιράν;
Στα 14 μου στο Ιράν, όπου μεγάλωσα ως πρόσφυγας, όταν άκουσα τον Ιρανό ράπερ Γιας και τον Εμινεμ στο ραδιόφωνο, ο γρήγορος ρυθμός και ο αφηγηματικός λόγος της ραπ ένιωσα ότι μου δίνουν τα μέσα που χρειαζόμουν για να εκφραστώ. Πάντα παρατηρούσα τις αδικίες στην κοινωνία και αισθανόμουν την ανάγκη να μιλήσω γι’ αυτές. Οι φίλες μου (14-16 χρόνων) έρχονταν στο σχολείο με μώλωπες γιατί ζητούσαν από τους γονείς τους να μην τις πουλήσουν σε γάμο, πολλές φορές σε ηλικιωμένους άντρες. Αυτή ήταν η πραγματικότητα της καθημερινής μας ζωής και ήταν καταστροφική. Ράπαρα γι’ αυτό που βιώναμε όλοι κι αυτό έφτιαχνε λίγο τη διάθεσή μας. Στο Ιράν δεν επιτρέπεται στις γυναίκες να τραγουδούν.
Κουβαλούσα τους στίχους μου στο σακίδιό μου περπατώντας στους δρόμους της Τεχεράνης, κρατώντας το σφιχτά επάνω μου. Η ιρανική αστυνομία στοχεύει ανθρώπους σαν εμένα. Εάν με έψαχναν θα ανακάλυπταν δύο πράγματα: ότι ήμουν υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών και ράπερ. Ηταν σαν να μεταφέρω ναρκωτικά! Αλλά δεν παραιτήθηκα. Στα 16 μου το 2014, με τη βοήθεια της Ιρανής σκηνοθέτιδας Γκαέμ Μαγκαμί, ανέβασα στο ΥouTube το τραγούδι μου «Νύφες προς πώληση» για να ακούσει η οικογένειά μου πώς πραγματικά αισθάνθηκα όταν μου είπαν –για δεύτερη φορά– ότι ετοίμαζαν τον γάμο μου.
Πώς βρέθηκες στην Αμερική και πώς είναι η ζωή σου εκεί;
Οταν το βίντεό μου έγινε viral, με προσέγγισε η μη κυβερνητική οργάνωση Strongheart Group και μου πρόσφερε μαθητική βίζα ώστε να μεταβώ στις ΗΠΑ, στη Γιούτα. Τότε με τη βοήθεια της σκηνοθέτιδας Γκαέμ Μαγκαμί γύρισα στο Αφγανιστάν και –κρυφά από την οικογένειά μου– έφυγα για την Αμερική. Τον Ιανουάριο του 2015 ήταν η πρώτη φορά που μπήκα σε πραγματικό σχολείο. Προτού έρθω εδώ δεν είχα λάβει καμία επίσημη εκπαίδευση. Σήμερα είμαι 21 χρόνων, πηγαίνω στο λύκειο και θα αποφοιτήσω τον Μάιο. Η ζωή στις ΗΠΑ είναι θαυμάσια, μου αρέσει να ζω εδώ αν και μερικές φορές είναι δύσκολα γιατί μου λείπει η οικογένειά μου. Ξέρω όμως ότι η απόκτηση εκπαίδευσης και η δυνατότητα να δουλέψω για λογαριασμό πολλών κοριτσιών που αναγκάζονται να παντρευτούν είναι μέρος του ονείρου μου.
Τώρα είσαι ακτιβίστρια κατά του παιδικού γάμου. Ποιες είναι οι ενέργειες στις οποίες συμμετέχεις;
Οταν ήρθα για πρώτη φορά στις ΗΠΑ αυτό που πραγματικά με εξέπληξε ήταν ότι πολλοί άνθρωποι –ειδικά οι μαθητές– δεν πίστευαν ότι η ιστορία μου ήταν πραγματική! Δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι ο γάμος των παιδιών συμβαίνει σήμερα. Τώρα πια μιλάω μπροστά σε κάθε είδος ακροατηρίου, από φοιτητές μέχρι παγκόσμιους ηγέτες. Συνεργάζομαι με οργανώσεις που εργάζονται για τον τερματισμό του παιδικού γάμου. Μπορεί να συνομιλώ με τους ηγέτες του κόσμου, αλλά θεωρώ ότι ο ακτιβισμός των νέων είναι ο πιο ελπιδοφόρος για το μέλλον μας. Εάν βλέπετε κάτι στον κόσμο που σας ενοχλεί και ενεργείτε να το αλλάξετε, είστε ακτιβιστής. Δεν έχει σημασία πόσο μικρή είναι η δράση. Ολα μετράνε. Εγώ ξεκίνησα με το να ραπάρω με τους φίλους μου και τώρα είμαι κάπου που πριν απλώς ονειρευόμουν.
Πώς αντιδρά η οικογένειά σου σε όλη αυτή την αλλαγή στη ζωή σου;
Αυτό συχνά προκαλεί έκπληξη στον κόσμο, αλλά η οικογένειά μου είναι η μεγαλύτερη οπαδός μου. Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι δεν έχω καλές σχέσεις με την οικογένειά μου επειδή ήθελαν να με πουλήσουν. Αυτό όμως δεν είναι αλήθεια. Τους αγαπώ πολύ. Δυστυχώς ο γάμος των παιδιών αποτελεί παράδοση στη χώρα μου. Η μητέρα μου παντρεύτηκε σε ηλικία δεκατριών χρόνων. Ετσι ήθελε να κάνει αυτό που νόμιζε καλύτερο για εμένα. Οταν εξετάζω τη ρίζα του προβλήματος και βλέπω ότι προέρχεται από την έλλειψη κατανόησης και όχι από έλλειψη αγάπης, μπορώ να προχωρήσω στη λύση του με συμπόνια αντί για θυμό.
Θέλεις να επιστρέψεις στη χώρα σου;
Ναι, μου λείπουν η οικογένεια και οι φίλοι μου. Η κατάσταση ασφαλείας στο Αφγανιστάν με ανησυχεί για όλους τους δικούς μου ανθρώπους. Θέλω όμως να επιστρέψω κάποια στιγμή επειδή εκεί είναι το σπίτι μου.
Ποιο είναι το μήνυμά σου προς τα νεαρά κορίτσια και τις γυναίκες που δεν τους επιτρέπεται να ακολουθήσουν τα όνειρά τους;
Η μεγαλύτερη ελπίδα μου είναι ότι θα αρχίσουν να πιστεύουν στον εαυτό τους και ότι μπορούν να γίνουν κάτι σπουδαίο. Αυτό με εμπνέει να δημιουργώ την τέχνη και τη μουσική μου. «Εχετε τη δύναμη να δημιουργείτε μεγάλα πράγματα. Εμένα ο δρόμος μου ήταν μέσω της ραπ. Για εσάς μπορεί να είναι κάτι άλλο: η ζωγραφική, το γράψιμο, η φωτογραφία, ο λόγος».
*Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Documento στις 4/2/2019
Ο φωτορεπόρτερ Muhammed Muheisen με τα δύο βραβεία Πούλιτζερ μιλάει στο Docville