Με το που ανέλαβε καθήκοντα η νέα κυβέρνηση της Σλοβακίας υπό τον Ρόμπερτ Φίτσο, πρότεινε μια σειρά από μέτρα τα οποία προκαλούν ανησυχία σε οργανώσεις για την ελευθερία του Τύπου και τα ανθρώπινα δικαιώματα σχετικά με πιθανή υπονόμευση των κανόνων του κράτους δικαίου.
Η οργάνωση Article 19 εκτιμά ότι η νέα νομοθεσία θα καθυστερήσει κι άλλο την έρευνα για τους ενόχους της δολοφονίας του δημοσιογράφου Γιαν Κούτσιακ και της μνηστής του, Μαρτίνα Κουσνίροβα. Παράλληλα, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τον πόλεμο που θέλει να κάνει ο Φίτσο στα επικριτικά Μέσα ενημέρωσης.
Συγχώνευση υπηρεσιών με σκοπό τη συγκάλυψη
Στις 6 Δεκεμβρίου 2023, η κυβέρνηση της Σλοβακίας κατέθεσε πρόταση για την κατάργηση του Γραφείου της Ειδικής Εισαγγελίας, μέσω ταχείας νομοθετικής διαδικασίας, και την υπαγωγή της στο τμήμα της γενικής εισαγγελίας των υπηρεσιών επιβολής του νόμου. Η κίνηση θα μπορούσε να οδηγήσει σε παύση λειτουργίας το συντομότερο στις 15 Ιανουαρίου.
Η Ειδική Εισαγγελία ιδρύθηκε το 2004 για να ασχοληθεί με τα πιο σοβαρά εγκλήματα και ευαίσθητες υποθέσεις διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που συνδέονται με το κόμμα SMER του Φίτσο. Μετά την κατάργησή του, οι υποθέσεις θα περάσουν στον Γενικό Εισαγγελέα, ο οποίος έχει προηγουμένως ακυρώσει έρευνες για αρκετές υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου. Στην έκθεσή της για το κράτος δικαίου του 2023 για τη Σλοβακία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σήμανε τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με καταγγελίες για αποφάσεις με πολιτικά κίνητρα και συνέστησε τον περιορισμό της εξουσίας του Γενικού Εισαγγελέα.
Ο Ειδικός Εισαγγελέας ερευνούσε τη δολοφονία του Κούτσιακ και της μνηστής του – ένα έγκλημα που προκάλεσε σοκ στη Σλοβακία και τελικά ανέτρεψε την προηγούμενη κυβέρνηση Φίτσο το 2018. Αν και οι δράστες έχουν καταδικαστεί με μακροχρόνιες ποινές φυλάκισης, ο φερόμενος εγκέφαλος, Μάριαν Κότσνερ, ένας επιχειρηματίας με στενούς δεσμούς με το κόμμα Smer του Φίτσο, συνεχίζει να κυκλοφορεί ελεύθερος.
Επίθεση στην κοινωνία των πολιτών
Μετά την υπογραφή της συμφωνίας συνασπισμού τον Οκτώβριο, ο Φίτσο δήλωσε την πρόθεσή του να εισαγάγει έναν νέο νόμο που θα ορίζει τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που λαμβάνουν χρηματοδότηση από το εξωτερικό ως «ξένους πράκτορες». Υποστήριξε επίσης ότι η επερχόμενη κυβέρνηση θα σημάνει το τέλος μιας «εποχής όπου η Σλοβακία κυβερνούνταν από μη κυβερνητικές οργανώσεις».
Αν και ο Φίτσο προσπάθησε να κάνει παραλληλισμούς με τον Νόμο καταχώρισης ξένων πρακτόρων των ΗΠΑ του 1938 (FARA), η πρότασή του αντικατοπτρίζει έναν εξαιρετικά αμφιλεγόμενο ρωσικό νόμο που έχει γίνει εδώ και καιρό βασικό μέσο για την καταστολή της κοινωνίας των πολιτών από το Κρεμλίνο. Δεδομένης της φύσης του σλοβακικού αστικού χώρου, με την ξένη χρηματοδότηση να συνεισφέρει καθοριστικά στους προϋπολογισμούς των οργανισμών, η νομοθεσία θα περιόριζε αναπόφευκτα την ικανότητά τους να λειτουργούν ελεύθερα και να συμμετέχουν σε ζητήματα δημοσίου συμφέροντος.
Επίθεση στα Μέσα
Λίγο μετά την ανάληψη της πρωθυπουργικής θέσης, ο Φίτσο έβαλε στο στόχαστρο τέσσερα κορυφαία μέσα ενημέρωσης: Markíza, Denník N, SME και Aktuality.sk (όπου εργαζόταν ο Κούτσιακ πριν από τη δολοφονία του). Ο Φίτσο κήρυξε τα Μέσα «εχθρικά» και τα κατηγόρησε ότι διαδίδουν «μίσος και παραλογισμούς» και «κάνουν πολιτική» χωρίς να αναλαμβάνουν την ευθύνη. Κατέστησε σαφές ότι οι δημοσιογράφοι που συνδέονται με αυτά τα μέσα δεν είναι ευπρόσδεκτοι σε συνεντεύξεις Τύπου ή σε κυβερνητικούς χώρους.
Κατά τη διάρκεια των ετών, ο Φίτσο ήταν επανειλημμένα εχθρικός με τους δημοσιογράφους και συμμετείχε σε εκστρατείες συκοφαντικής δυσφήμισης εναντίον τους. Χαρακτήρισε τους δημοσιογράφους ως «οργανωμένη εγκληματική ομάδα με στόχο να καταργήσει το κράτος της Σλοβακίας» και ενθάρρυνε την αστυνομία να τους ερευνήσει. Ενόψει των γενικών εκλογών του 2023, το κόμμα SMER δημοσίευσε 174 αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που δυσφημούσαν δημοσιογράφους. Οι λεκτικές επιθέσεις, που συχνά τροφοδοτούνται από κακόβουλα σχόλια κορυφαίων πολιτικών, είναι μια κοινή τακτική που εφαρμόζουν οι αρχές. Στη Σλοβακία, αποτελούν πρωταρχική απειλή για τους δημοσιογράφους, καθώς τροφοδοτούν την ατιμωρησία και συμβάλλουν στην αυξανόμενη δυσπιστία του κοινού στα Μέσα ενημέρωσης. Η κυβέρνηση της Σλοβακίας σχεδιάζει επίσης να περικόψει τη χρηματοδότηση του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα RTVS και να χωρίσει τα Μέσα ενημέρωσης σε δύο ξεχωριστές οντότητες.
Διαβάστε επίσης: Σλοβακία: Ο Ρόμπερτ Φίτσο σχηματίζει κυβέρνηση και υπόσχεται διακοπή βοήθειας στην Ουκρανία