Ο αναπληρωτής διευθυντής του International Press Institute μιλάει αποκλειστικά στο Documento και περιγράφει το νέο μιντιακό τοπίο
Μηνύσεις, συλλήψεις, λογοκρισία, λεκτικές ή φυσικές απειλές… Περισσότερα από 330 περιστατικά περιορισμού της ελευθερίας του Τύπου έχει καταγράψει από τις αρχές Φεβρουαρίου έως και σήμερα το International Press Institute (IPI) σε μια απόπειρα χαρτογράφησης των συνεπειών που προκαλεί η πανδημία Covid-19 στο παγκόσμιο μιντιακό πεδίο μέσω του ειδικού μηχανισμού Tracker on Press Freedom Violations Linked to Covid-19 Coverage. Οπως αποκαλύπτει σε αποκλειστική συνέντευξή του στο Documento ο αναπληρωτής διευθυντής του IPI Σκοτ Γκρίφεν, βασική πηγή αυτών των περιορισμών αποτελούν οι κατά τόπους κυβερνήσεις οι οποίες χρησιμοποιούν την πανδημία ως δικαιολογία για να φιμώσουν –με κάθε έμμεσο ή άμεσο τρόπο– τα Μέσα που στέκονται κριτικά απέναντί τους.
«Σε γενικές γραμμές έχουμε καταγράψει δύο είδη περιορισμών της ελευθερίας του Τύπου. Το ένα αφορά τα μέτρα που λαμβάνονται με στόχο φαινομενικά την προστασία της δημόσιας υγείας. Για παράδειγμα, διάφορες κυβερνήσεις αποφάσισαν να καταργήσουν την παρουσία δημοσιογράφων στις συνεντεύξεις Τύπου με πρόσχημα την προστασία τους. Παρ’ όλα αυτά σε αρκετές περιπτώσεις διαπιστώσαμε ότι εντέχνως απέφυγαν να δημιουργήσουν εναλλακτικούς τρόπους ενημέρωσης ή, όταν το έκαναν, απέκλεισαν αυθαίρετα ορισμένα Μέσα, που συνήθως ήταν και τα πιο επικριτικά» εξηγεί.
Σύμφωνα με τον ίδιο, το δεύτερο είδος των περιορισμών που κατέγραψαν είναι και το πιο ανησυχητικό. «Παρατηρούμε λοιπόν πως ορισμένες κυβερνήσεις εκμεταλλεύονται την πανδημία για να εισαγάγουν σκόπιμα νέους περιορισμούς στην ανεξάρτητη δημοσιογραφία. Αυτό συμβαίνει είτε επειδή θέλουν να αποφύγουν μια δημόσια συζήτηση σχετικά με τη στρατηγική που ακολούθησαν απέναντι στην πανδημία είτε επειδή η πανδημία τούς προσφέρει μια ιδιαίτερα βολική ευκαιρία για να θέσουν σε εφαρμογή περιορισμούς με διάρκεια πολύ μεγαλύτερη από αυτή την παρούσας κρίσης» συμπληρώνει.
Πρόσχημα τα fake news
Ενα από τα πιο ενδεικτικά παραδείγματα, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι η Ουγγαρία όπου η κυβέρνηση του Ορμπάν εκμεταλλεύτηκε την πανδημία προκειμένου να εντείνει την κυριαρχία της έναντι της ελεύθερης ροής των πληροφοριών. Σε άλλες χώρες επίσης παρατηρήθηκε το φαινόμενο της κατάχρησης της νομοθεσίας για τα fake news, με στόχο όχι την καταπολέμηση των ψευδών ειδήσεων αλλά τον έλεγχο των ειδήσεων. Το αποτέλεσμα είναι πολλοί δημοσιογράφοι να καταδικαστούν σε ποινές φυλάκισης έως και πέντε ετών με την κατηγορία της διάδοσης ψευδών ειδήσεων.
«Επίσης πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η πιο βασική πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι σχετίζεται με τα οικονομικά. Εκτός από όλα τα άλλα, η πανδημία έχει δημιουργήσει μια τεράστια οικονομική κρίση για τα μέσα ενημέρωσης. Κατά ειρωνικό τρόπο, σε μια εποχή που οι άνθρωποι χρειάζονται περισσότερες πληροφορίες από ποτέ, τα μέσα ενημέρωσης αντιμετωπίζουν τεράστια πτώση στη διαφήμιση. Σε πολλές χώρες απειλείται σοβαρά η επιβίωση των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης» ανέφερε χαρακτηριστικά. «Ο συνδυασμός αυτού του επισφαλούς οικονομικού περιβάλλοντος για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης με νέα νομικά εργαλεία για τη φίμωση των ανεξάρτητων Μέσων δημιουργεί μια τέλεια καταιγίδα η οποία έχει αποτέλεσμα την αυτολογοκρισία» σημειώνει ο ίδιος.
Απάντηση στην εξουσία
Αναφερόμενος στη σημασία του ανεξάρτητου Τύπου ο Σκοτ Γκρίφεν υπογραμμίζει πως η έλλειψή του μπορεί να αποβεί μοιραία για τη δημόσια υγεία. «Αν και δεν έχουμε ακόμη πλήρη εικόνα, είναι ασφαλές να πούμε ότι η απουσία ελευθερίας του Τύπου στην Κίνα κατέστησε ακόμη πιο δύσκολη την προετοιμασία του κόσμου για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Η ελευθερία του Τύπου δεν αποτελεί πολυτέλεια, είναι ένα εργαλείο κρίσιμο για την προστασία της δημόσιας υγείας και τη διάσωση ζωών. Χρειαζόμαστε τη διαφάνεια που μπορούν να παρέχουν μόνο τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και χρειαζόμαστε μια συνεχή ανταλλαγή αξιόπιστων πληροφοριών εντός και εκτός συνόρων» υπογραμμίζει ο ίδιος.
Τέλος, αναφορικά με τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, ο Σκοτ Γκρίφεν τονίζει ότι «χρειαζόμαστε μια πολύ πιο ισχυρή απάντηση από τους πολιτικούς ηγέτες απέναντι στις προσπάθειες υπονόμευσης της ελευθερίας του Τύπου. Η σιωπή της Ευρωπαϊκής Ενωσης ιδίως όσον αφορά τις προσπάθειες του Ορμπάν να υπονομεύσει περαιτέρω την ελευθερία του Τύπου και τη δημοκρατία είναι εκκωφαντική και ανησυχητική. Αυτή η στάση χρησιμεύει μόνο για την ενδυνάμωση των δυνάμει μοναρχών παντού: εάν ένα κράτος-μέλος της ΕΕ μπορεί να ξεφύγει, τότε ποιος δεν μπορεί; Αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια πολύ ισχυρότερη δήλωση από τους ηγέτες σχετικά με το γιατί τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης έχουν σημασία τώρα και πιστεύουμε ότι θα πρέπει επίσης να εξεταστούν επείγουσες αντιδράσεις στην οικονομική πίεση του Τύπου, όπως για παράδειγμα η δημιουργία (ανεξάρτητων και υπεύθυνων) ταμείων έκτακτης υποστήριξης» καταλήγει.
