Σε οποιοδήποτε πανεπιστήμιο της Ευρώπης και του δυτικού κόσμου, μία καταγγελία για λογοκλοπή αντιμετωπίζεται άμεσα ως πράξη ανήθικη και πειθαρχικά ελεγχόμενη. Από την άλλη, στα ελληνικά πανεπιστήμια επικρατεί συχνά μία ιδιότυπη «ομερτά», σε βαθμό που σήμερα να θεωρείται κανονικότητα η συγκάλυψη ανάλογων περιπτώσεων. Ειδικά όταν πρόκειται για την ακαδημαϊκή κοινότητα. Όταν δε στην υπόθεση μεσολαβούν πολιτικές παρεμβάσεις, τότε οι εμπλεκόμενοι επιβραβεύονται, σε βάρος πάντα των υπολοίπων.
*Του Μηνά Κωνσταντίνου
«Η λογοκλοπή, η ιδιοποίηση πνευματικής ιδιοκτησίας άλλων, είναι πράξη ηθικά ανεπίτρεπτη και παράνομη στις σύγχρονες πολιτισμένες και ευνομούμενες κοινωνίες. Η αντιμετώπιση όμως των καταγγελιών από τα αρμόδια όργανα των ΑΕΙ δεν είναι η ενδεδειγμένη. Σπάνια επιβάλλονται οι προβλεπόμενες κυρώσεις στους παραβάτες, τόσο για την πράξη αυτή καθαυτή όσο και για την ιδιοποίηση ξένου επιστημονικού έργου με σκοπό την προσωπική πανεπιστημιακή ανέλιξη».
Τα παραπάνω αποτελούν μέρος της κοινής διακήρυξης κατά της λογοκλοπής, που υπέγραψαν τον Ιανουάριο του 2011 περισσότερα από 300 μέλη πανεπιστημιακών και ερευνητικών κέντρων της Ελλάδας και του Εξωτερικού, μεταξύ των οποίων επιστήμονες, ερευνητές και καθηγητές όλων των βαθμίδων. Έκτοτε, πολύ λίγα πράγματα έχουν αλλάξει, κάτι που εξηγείται από το γεγονός ότι από τους -τότε- 70 πρυτάνεις και αντιπρυτάνεις των ελληνικών πανεπιστημίων, μόλις 6 υπέγραψαν τη συγκεκριμένη διακήρυξη. Ο δε Τύπος της εποχής, χαρακτήρισε την αντίδραση της ομοσπονδίας πανεπιστημιακών (ΠΟΣΔΕΠ) στην συγκεκριμένη πρωτοβουλία ως «οξύτατη».
Η καταγγελία που δημοσιεύει σήμερα το TPP, αποδεικνύει πως οκτώ χρόνια μετά, η αντιμετώπιση του ζητήματος της λογοκλοπής στα ελληνικά πανεπιστήμια, όχι μόνο δεν έχει αλλάξει, αλλά παραμένει εξόχως προκλητική. Πριν από λίγες ημέρες, στο περιοδικό «Νέο Πλανόδιον» δημοσιεύτηκε μία καταγγελία που ακόμα και χωρίς τις πολιτικές προεκτάσεις που φαίνεται να έχει, κρίνεται εντυπωσιακή και ενδεικτική της κατάστασης που επικρατεί σε αρκετά αντίστοιχα τμήματα των ελληνικών πανεπιστημίων.
Υποψήφιος Επίκουρος Καθηγητής έλαβε την έγκριση της Εισηγητικής Επιτροπής για την εκλογή του, καταφέρνοντας να πρωτεύσει ανάμεσα σε 38 συνυποψήφιους, παρότι σύμφωνα με τεκμηριωμένη καταγγελία που ήταν σε γνώση των αρμόδιων καθηγητών, του Εκλεκτορικού Σώματος και του αρμόδιου τμήματος, η διδακτορική του διατριβή αποτελεί προϊόν λογοκλοπής από αρκετές διαφορετικές πηγές.
«Κάπως έτσι υπέπεσε στην αντίληψή μας, εντελώς ενδεικτικά, η διδακτορική διατριβή του κ. Γεράσιμου Κ. Ρεντίφη “Η έννοια της θεραπείας στο πλατωνικό έργο” (2012), υπό την επίβλεψη του καθηγητή Παναγιώτη Πανταζάκου στο ΦΠΨ του Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστημίου Αθηνών: η διατριβή αποτελεί εν πολλοίς προϊόν λογοκλοπής και δη κατά λέξη αντιγραφής. Βρίθει ολόκληρων σελίδων copy-paste από ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς: από παλαιότερες διδακτορικές διατριβές με παρόμοιο θέμα, από μονογραφίες εν ενεργεία Ελλήνων πανεπιστημιακών, από μεταπτυχιακές εργασίες φοιτητών, ακόμα και από λυσάρι φροντιστηρίου για τη Γ’ Λυκείου… Δέκα ενδεικτικές περιπτώσεις εμφανούς λογοκλοπής παρουσιάζονται εδώ», αναφέρεται μεταξύ άλλων στην καταγγελία που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο λογοτεχνικό περιοδικό.
Σύμφωνα με την ίδια καταγγελία, «παρά το γεγονός ότι τα παραπάνω καταγγέλθηκαν λεπτομερώς και με τεκμήρια στο Εκλεκτορικό Σώμα της θέσης Επίκουρου Καθηγητή “Ιστορίας της Φιλοσοφίας” στο ΦΠΨ του ΕΚΠΑ, για την οποία ο λογοκλόπος είναι υποψήφιος, η εισηγητική έκθεση των καθηγητών Σιάσου και Πέτσιου (σ.σ. κ. Λάμπρο Σιάσο και κ. Κωνσταντίνο Θ. Πέτσιο) δεν θεώρησε την καταγγελθείσα λογοκλοπή κώλυμα για να προτάξει τον κ. Ρεντίφη για την κάλυψη της θέσης, ανάμεσα σε 39 υποψηφίους! Δηλαδή, μετά από την τεκμηριωμένη καταγγελία της λογοκλοπής, η εισηγητική επιτροπή εν γνώσει της επιβραβεύει τον λογοκλόπο με την πρώτη θέση εν όψει της εκλογής πανεπιστημιακού καθηγητή».
Ερευνώντας τα στοιχεία που παρατίθενται στην καταγγελία, εκτός της βαριάς σκιάς που δημιουργεί σε πολλές κατευθύνσεις το περιεχόμενό τους, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως ο τρίτος εκ των καθηγητών που συντάσουν την εισηγητική έκθεση που εγκρίνει τον κ. Ρεντίφη, τελικά δεν υπογράφει την έκθεση. Αντιθέτως, ο κ. Παναγιώτης Θανασάς επιλέγει να συντάξει ξεχωριστή εισηγητική έκθεση, κατά την οποία απορρίπτει τον εν λόγω υποψήφιο και διαφοροποιείται πλήρως από τα συμπεράσματα των συναδέλφων του.
Συγκεκριμένα, ο κ. Π. Θανασάς σημειώνει στην αναλυτική εισηγητική του έκθεση πως ο εν λόγω υποψήφιος δεν πληροί άλλα τυπικά προσόντα, συμπληρώνοντας ωστόσο πως αν ήθελε κριθεί ότι τα καλύπτει, «το εκλεκτορικό σώμα θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να εξετάσει ζητήματα που φαίνεται να προκύπτουν ως προς την τήρηση των θεμελιωδών ακαδημαϊκών κανόνων και της επιστημονικής δεοντολογίας κατά την εκπόνηση της διδακτορικής του διατριβής».
Ανατρέχοντας στον Γενικό Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας των ΑΕΙ που από τον Νοέμβριο του 2008 έχει δημοσιευτεί στο Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβέρνησης, σημειώνεται πως για τα μέλη του Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού αποτελεί πειθαρχικό παράπτωμα η «συνειδητή αποσιώπηση της άμεσης ή έμμεσης συνεισφοράς άλλων προσώπων στο αντικείμενο της επιστημονικής τους έρευνας και διδασκαλίας» (άρθρο 23, σ. 7). Στο ίδιο μήκος κύματος και ο «Κώδικας Δεοντολογίας και Καλής Πρακτικής» του ίδιου του ΕΚΠΑ, που δημοσιεύτηκε μόλις τον Δεκέμβριο του 2017. «Η λογοκλοπή, ή η με οιονδήποτε τρόπο ιδιοποίηση ξένης πνευματικής ιδιοκτησίας, όπως και η παραποίηση αποτελεσμάτων είναι ανεπίτρεπτες και πρέπει να υπόκεινται σε κυρώσεις στο πλαίσιο του κανονισμού δεοντολογίας του ΕΚΠΑ» αναφέρεται συγκεκριμένα.
Σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες του TPP, η επώνυμη καταγγελία είχε πράγματι κοινοποιηθεί ως «ανώνυμη» αρκετές ημέρες πριν ο υποψήφιος καθηγητής λάβει την έγκριση των δύο εκ των τριών καθηγητών της εισηγητικής επιτροπής, χωρίς ωστόσο η καταγγελία να επηρεάσει τους δύο καθηγητές, που χωρίς την παραμικρή «δεύτερη σκέψη» στην έκθεσή τους προκρίνουν τον συγκεκριμένο υποψήφιο.
Από τα παραπάνω, εύλογα προκύπτουν επίμονα ερωτήματα για το γεγονός πως ο υποψήφιος Επίκουρος Καθηγητής επελέγη τελικά έναντι 38 άλλων υποψηφίων για τη συγκεκριμένη θέση. Ερωτήματα που γίνονται πιο επίμονα από τις πληροφορίες του TPP πως η επώνυμη καταγγελία της 1ης Μαΐου είχε κοινοποιηθεί στην εισηγητική επιτροπή, το εκλεκτορικό σώμα και το αρμόδιο τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών πολύ πριν από την υπογραφή της εισηγητικής έκθεσης. Άλλωστε, τα παραπάνω επιβεβαιώνει και το γεγονός πως η πρόεδρος του τμήματος, Μαρία Φουντοπούλου, φέρεται να έχει ήδη καλέσει τον κ. Ρεντίφη να δώσει εξηγήσεις επί της καταγγελίας, σε συνεδρίαση που θα λάβει χώρα μετά τις πρυτανικές εκλογές της επόμενης εβδομάδας.
Αόρατο γαλάζιο χέρι;
Όπως προαναφέρθηκε, η υπόθεση μέχρι εδώ αρκεί για να περιγράψει μία ζοφερή κατάσταση που επικρατεί εδώ και πολλά χρόνια σε πολλά αντίστοιχα τμήματα ελληνικών πανεπιστημίων, γεγονός που επιβεβαιώνει πλήθος ακαδημαϊκών που έχουν συναντήσει παρόμοιες καταστάσεις. Ωστόσο, κατά τη διερεύνηση της συγκεκριμένης υπόθεσης προέκυψαν σημαντικές επιπλέον πληροφορίες, που εν πολλοίς μοιάζουν να δίνουν ακόμα πιο ενδιαφέρουσα διάσταση στη ροή της υπόθεσης.
Σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες από διαφορετικές και αξιόπιστες πηγές του TPP, «τα νήματα για την εκλογή του συγκεκριμένου υποψήφιου και όχι μόνο κινεί “κύκλωμα” της Ιατρικής Σχολής Αθήνας με σημαντικές πολιτικές διασυνδέσεις».
Οι πληροφορίες αυτές συγκλίνουν σε ένα πρόσωπο, αυτό του αναπληρωτή καθηγητή καρδιολογίας και συμβούλου του προέδρου της Νέας Δημοκρατίας σε θέματα Γ’ θμιας εκπαίδευσης, Γεράσιμου Σιάσου. Ο κ. Γ. Σιάσος φέρεται να είναι εξάδελφος του κ. Γ. Ρεντίφη, ενώ ακόμα μεγαλύτερη έκπληξη προκαλεί η πληροφορία πως ο ένας εκ των καθηγητών που υπέγραψαν την εισηγητική έκθεση, ο συνεπώνυμος κ. Λ. Σιάσος φέρεται επίσης συγγενής με τον κ. Γ. Σιάσο.
Ο κ. Γ. Σιάσος παρουσιάζεται από πλήθος δημοσιευμάτων ως ένα πρόσωπο με διαχρονικούς και στενούς δεσμούς με την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας. Επί θητείας Αντώνη Σαμαρά εμφανίζεται ως Γραμματέας των Πανεπιστημιακών της Νέας Δημοκρατίας και μέλος του Συμβουλίου Ανωτάτης Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης. Σήμερα, εμφανίζεται ως σύμβουλος του Κυριάκου Μητσοτάκη για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, και μέλος της βασικής ομάδας που συνέγγραψε το πολυδιαφημισμένο νομοσχέδιο της Νέας Δημοκρατίας για τη λειτουργία των ΑΕΙ και ΤΕΙ, μαζί με τον αντιπρόεδρο του κόμματος, Κωστή Χατζηδάκη, τον γραμματέα προγράμματος της ΝΔ, Γιώργο Στεργίου, και την τομεάρχη Παιδείας και βουλευτή Επικρατείας, Νίκη Κεραμέως. Επίσης, μόλις τον περασμένο Μάρτιο εξελέγη αντιπρόεδρος της ΠΟΣΔΕΠ, της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Διδακτικού & Ερευνητικού Προσωπικού.
Όπως σχολιάζουν συνομιλητές του TPP από όλες τις βαθμίδες της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, υποθέσεις όπως η συγκεκριμένη αποτελούν πλέον κάτι παραπάνω από σύνηθες φαινόμενο. Το ίδιο μπορεί να επιβεβαιώσει το πλήθος πτυχιούχων, μεταπτυχιακών και διδακτόρων που μπροστά σε αυτή την κατάφωρη νόθευση του υγιούς ανταγωνισμού, είτε εγκαταλείπουν την Ελλάδα είτε εγκαταλείπουν τα όνειρα τους για αξιοκρατική σταδιοδρομία, ζαλισμένοι από τη δυσωδία τέτοιου είδους «αριστείας».
«Η κατάσταση αυτή συναντάται σε παραπάνω από το 50% των αντίστοιχων τμημάτων, σε όλα τα ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας. Με βάση την προσωπική μου εμπειρία, με ανάλογο τρόπο κινούνται οι διαδικασίες σε ποσοστό 95% των περιπτώσεων, αλλά διάολε, θα υπάρχουν και άνθρωποι που κάνουν τη δουλειά τους με ήθος και σεβασμό στο έργο τους» σχολίαζε ένας από αυτούς σχετικά με την κατάσταση που επικρατεί.
Αυτό το τελευταίο μένει να αποδειχτεί. Τόσο από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, από το υπουργείο Παιδείας και από τη Νέα Δημοκρατία, όσο και από το πλήθος μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας, που αποδέχεται και επικροτεί διά της σιωπής την κατάργηση της αξιοκρατίας στο πιο δημιουργικό πεδίο της χώρας.