Tρεις γυναίκες µουσικοί από την Ελλάδα συναντήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη όπου η καθεµιά ξεχωριστά επέλεξε να ζήσει, να εργαστεί και να µελετήσει τη µουσική παράδοση της Τουρκίας. Την Ασινέθ-Φωτεινή Κοκκάλα (κανονάκι), τη Μαρίνα Λιόντου-Mohamed (ούτι) και την Eλενα Μουδίρη Χασιώτου (φωνή και κρουστά) τις ενώνουν το κοινό ενδιαφέρον τόσο για την κλασική οθωµανική µουσική όσο και για τα καπηλειά της Πόλης και αποτελούν το µουσικό σχήµα Sinafi Trio. Ενα δραστήριο µουσικό σχήµα γένους θηλυκού και καταγωγής ελληνικής, το οποίο έχει ήδη ξεχωρίσει στη σύγχρονη µουσική σκηνή της Κωνσταντινούπολης.
Στις αρχές του νέου έτους θα κυκλοφορήσει από την τουρκική δισκογραφική εταιρεία Kalan Müzik ο πρώτος τους δίσκος µε τίτλο «Echo». Εχει θέµα τη γυναίκα και τους διάφορους ρόλους της µέσα από τις ιστορίες τις οποίες έµαθαν στην Πόλη την τελευταία τετραετία µελετώντας το ρεπερτόριο, τα ύφη και τις γλώσσες που αναδεικνύουν τον µουσικό πλούτο της ευρύτερης περιοχής της Ανατολίας και των αστικών περιοχών στις οποίες αναπτύχθηκαν τα καφέ αµάν και οι µεϊχανέδες.
Τρεις γυναίκες µουσικοί στην Κωνσταντινούπολη. Πώς αντιµετωπίζεται ένα τέτοιο σχήµα σήµερα εκεί;
Έλενα: Το ότι είµαστε Ελληνίδες καταρχάς σηµαίνει γι’ αυτούς ότι θα έρθουν να ακούσουν συρτάκι και να σπάσουν πιάτα. Πολύ σύντοµα όµως άρχισαν να έρχονται για να ακούσουν το Sinafi Trio και όχι τρεις Ελληνίδες που παίζουν ελληνική µουσική.
Φωτεινή: «Πιο χαρεκετλί δεν έχετε;» µας έλεγαν στην αρχή. Χορευτικά, δηλαδή. Αµα δεν ακούσει το εννιάρι (σ.σ.: ο µουσικός ρυθµός 9/8) η κυρία, δεν σηκώνεται να χορέψει. Και αυτό ήταν για µας µια πολύ καλή αφορµή προκειµένου να µελετήσουµε το ρεπερτόριο του µεϊχανέ (σ.σ.: καπηλειό) και να προσαρµοστούµε στα δεδοµένα του µε τη δική µας αισθητική.
Πώς προέκυψε η ιδέα να έχει θέµα ο δίσκος σας τη γυναίκα;
Φ.: Με παρότρυνση του παραγωγού µας στην Τουρκία, αλλά ενώνει τραγούδια της Ανατολίας που υµνούν τη γυναίκα και µας αρέσουν. Ας ακούγεται στερεοτυπικό, ήταν καθαρή επιλογή µας.
Μαρίνα: Ακόµη και αν η δισκογραφική εταιρεία ήθελε να χρησιµοποιήσει αυτή την ιδέα ως κλισέ που θα έχει απήχηση, εµείς το αγκαλιάσαµε. Για εµένα ακούω συχνά να λένε: «Να η γυναίκα που παίζει ούτι!». Σαν οργανοπαίκτριες στην Τουρκία αλλά και στην Ελλάδα, είτε βαφτούµε είτε δεν βαφτούµε είτε βγούµε στη σκηνή ντυµένες σαν γυναίκες είτε σαν αγόρια, τη γυναίκα βλέπουν. Ε, ας µιλήσουµε λοιπόν για τις γυναίκες. Και όπως εξελίσσονται σήµερα τα πράγµατα στην Τουρκία, ειδικά σε σχέση µε τις γυναίκες, στηρίζουµε απόλυτα την ιδέα να µιλάµε και να τραγουδάµε για τις γυναίκες αυτών των περιοχών.
Τι περιλαµβάνει το ρεπερτόριο των εµφανίσεών σας;
Eλ.: Λέµε ιστορίες από τα καφέ αµάν και τους µεϊχανέδες της Κωνσταντινούπολης, ιστορίες ξενιτιάς, χωρισµού, αγάπης και γλεντιού από την ευρύτερη περιοχή της Ανατολίας, του Αιγαίου και της Ελλάδας. Πλέον δεν παίζουµε πολλά ελληνικά τραγούδια, παίζουµε περισσότερα τουρκικά, αρµενικά, αζερικά, ασσυριακά, κάποια σεφαραδίτικα καθώς και δικές µας συνθέσεις. Και παρουσιάζουµε τα τραγούδια του δίσκου µας που θα κυκλοφορήσει στις αρχές του νέου έτους.
Υπάρχουν πολλές γυναίκες µουσικοί που παίζουν ούτι, κανονάκι, ταραµπούκα όπως εσείς; Ή θεωρούνται κυρίως αντρικά µουσικά όργανα;
Μ.: ∆εν είναι αντρικό όργανο το ούτι. Πάρα πολλές γυναίκες παίζουν ανέκαθεν στην Τυνησία, σε όλη τη Μέση Ανατολή, στο Ιράν, στη Συρία και την Τουρκία και στο Σουδάν. Και στην Ελλάδα πλέον έχουν αρχίσει πολλές γυναίκες να παίζουν ούτι.
Φ.: Η πρώτη µου δασκάλα στο κανονάκι ήταν γυναίκα. Μάλιστα κάποιοι το θεωρούν γυναικείο όργανο. Στις γενιές των µουσικών µετά τα µουσικά σχολεία στην Ελλάδα οι γυναίκες σε αυτά τα όργανα είναι πολλές και µε γνώσεις υψηλού επιπέδου. Και το κλαρίνο και η γκάιντα είναι όργανα που θεωρούνται πολύ «αντρικά» αλλά και αυτό το στερεότυπο σπάει σιγά σιγά.
Μ.: Η κριτική που παίρνει µια γυναίκα µουσικός για όργανα τα οποία κάποιοι θεωρούν αντρικά είναι πολύ αυστηρή. Για να πείσεις αυτόν που προκατειληµµένα λέει ότι «παίζεις σαν γυναίκα» πρέπει να καταβάλεις πολύ µεγαλύτερη προσπάθεια απ’ ό,τι αν ήσουν άντρας. Στην Τουρκία το ακούµε πολλές φορές.
Φ.: Εγώ και στην Ελλάδα το έχω ακούσει – και καλά σαν κοµπλιµέντο: «Μπράβο, παίζεις σαν άντρας!». Είναι ανυπόστατοι αυτοί οι διαχωρισµοί. Η µουσική είναι µουσική. Τα όργανα δεν έχουν γένος.
Μ.: Πρέπει να απολογηθούµε γιατί παίζουµε ούτι ή ταραµπούκα ή γιατί είµαστε γυναικείο σχήµα; Ακου τον ήχο µου και µην κοιτάς ποια είµαι. Εχει ρωτήσει κανείς ποτέ τους άντρες γιατί κάνουν αντρικά σχήµατα;
Πώς είναι η ζωή σας στην Τουρκία σήµερα;
Μ.: Μέχρι τον Νοέµβριο δεν µπορούσα να µπω στη χώρα. ∆εν θέλω να εικάζω τους λόγους, δεν βγάζω συµπέρασµα. Εχουν αλλάξει πολύ τα πράγµατα αφού άλλαξε το καθεστώς. Αν δεν είσαι υπήκοος σήµερα στην Τουρκία ή δεν προσφέρεις στο κράτος µε τον τρόπο που ορίζει το σύστηµα, σε διώχνουν. Είδα ανθρώπους µε χαρτοφύλακες, όχι τίποτε παρτάλια, να απορρίπτουν τις αιτήσεις τους για άδεια παραµονής. Οπως συνέβη και σ’ εµένα. Ακόµη κι αν είσαι περαστικός από την Τουρκία και λες ότι αυτή η νέα κατάσταση δεν θα σε επηρεάσει, κάποια στιγµή φτάνει και σ’ εσένα. Φέτος ζω στην Αθήνα και µπαινοβγαίνω στην Τουρκία χρησιµοποιώντας τουριστική βίζα.
Ελ.: Αλλάζουν πολύ γρήγορα τα πράγµατα σε αυτήν τη χώρα. Αν και έχω άδεια παραµονής στην Τουρκία αποφάσισα να φύγω λόγω των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών. Τους τελευταίους µήνες ζω στη Θεσσαλονίκη και πηγαίνω τακτικά γιατί η βάση του συγκροτήµατός µας είναι στην Κωνσταντινούπολη. Πέρα από όλα τα άλλα, µε εµπνέει και µε συγκινεί αυτή η χώρα όταν παίζουµε στον τόπο τους αυτά τα τραγούδια. Είναι µια σύνδεση που δεν θέλω να χάσω αλλά δεν θέλω να είµαι πολίτης αυτού του κράτους τώρα.
Φ.: Εγώ έχω άδεια εργασίας και ζω µόνιµα στην Πόλη. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια ήταν πολύ εύκολο να µπαινοβγαίνεις στην Τουρκία. Τώρα στένεψαν πολύ τα πράγµατα και µε τις τουριστικές βίζες και για να µείνεις στη χώρα πρέπει ή να έχεις άδεια εργασίας ή να παντρευτείς ή να αγοράσεις σπίτι. Με ενοχλούν πολλά πράγµατα αλλά ακόµη βρίσκω λόγους να είµαι εκεί. Ζω διδάσκοντας και παίζοντας µουσική.
Δραστηριοποιείστε κυρίως στην Τουρκία αλλά τελευταία σας ακούμε συχνά και στην Ελλάδα.
Ελ.: Από όταν εγώ και η Μαρίνα γυρίσαμε στην Ελλάδα ξεκινήσαμε να κάνουμε πολλές συναυλίες κυρίως στη Θεσσαλονίκη και τη βόρεια Ελλάδα αλλά και την Αθήνα. Στις 30/12 επιστρέφουμε από μια περιοδεία στην Κύπρο όπου έχουμε οργανώσει εργαστήριο με θέμα τη μουσική της Ανατολίας στη Λευκωσία, στη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου.
Μ.: Μετά παίζουμε στην Τουρκία, στο Ντιγιάρμπακιρ στις 11/1 και στην Κωνσταντινούπολη στις 12/1 στον μεϊχανέ Makina Lokal στο Μπέγιογλου, το Πέραν δηλαδή.