Ετήσια έκθεση της πλατφόρμας του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Με τα πλέον μελανά χρώματα περιγράφει την κατάσταση της δημοσιογραφίας για το 2020 η ετήσια έκθεση της πλατφόρμας του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προώθηση της προστασίας της δημοσιογραφίας και την ασφάλεια των δημοσιογράφων με τίτλο «Αναζητείται! Πραγματική δράση για την ελευθερία των ΜΜΕ στην Ευρώπη». Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, «κατά το 2020 η ελεύθερη και ανεξάρτητη δημοσιογραφία δέχτηκε πολλά ισχυρά πλήγματα».
Ρεκόρ επιθέσεων
Ενδεικτικό είναι ότι μέσα στο 2020 κατέγραψε ρεκόρ περιστατικών που σχετίζονται με επιθέσεις εναντίον της σωματικής ακεραιότητας των δημοσιογράφων αλλά και παρενοχλήσεις και εκφοβισμούς. Συνολικά υποβλήθηκαν 201 αναφορές – ο υψηλότερος ετήσιος αριθμός στην πλατφόρμα από το 2015 που άρχισε να λειτουργεί και αυξημένος κατά 40% σε σχέση με το 2019. Οι 52 αναφορές εξ αυτών αφορούσαν φυσικές επιθέσεις και οι 70 παρενόχληση και εκφοβισμό.
Επιπλέον, κατέγραψε δύο θανάτους δημοσιογράφων που κατά πάσα πιθανότητα σχετίζονταν άμεσα με την εργασία τους. Στις 2 Οκτωβρίου η αρχισυντάκτρια ενός ρωσικού ιστότοπου Ιρίνα Σλαβίνα (Irina Slavina) αυτοπυρπολήθηκε έξω από αστυνομικό τμήμα στο Νίζνι Νόβγκοροντ. Είχε διωχθεί επανειλημμένως και της είχε επιβληθεί πρόστιμο για τις δραστηριότητές της. Παράλληλα, τον Ιανουάριο του 2020 ο Καστριότ Ρέτσι (Kastriot Reçi), ιδιοκτήτης του Media Plus TV στην Αλβανία, έχασε τη ζωή του υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες όταν δέχτηκε τα πυρά αγνώστου.
Τα περισσότερα περιστατικά επιθέσεων εναντίον της φυσικής ακεραιότητας δημοσιογράφων καταγράφηκαν σε Ρωσία, Ιταλία και Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ η Γαλλία, η Πολωνία, η Τουρκία και η Ουκρανία σημείωσαν μεγάλο αριθμό περιπτώσεων εκφοβισμού και παρενόχλησης δημοσιογράφων.
Ακόμη καταγράφηκαν αρκετά περιστατικά επιθέσεων και παρενοχλήσεων εναντίον δημοσιογράφων κατά τη διάρκεια συγκεντρώσεων και διαδηλώσεων στη Γαλλία, την Ελλάδα, την Ιταλία, την Πολωνία, τη Ρωσία, τη Σερβία, την Ισπανία, την Τουρκία και στο Ηνωμένο Βασίλειο. «Οι αναφορές που κατατέθηκαν στην πλατφόρμα δείχνουν επίσης μεγάλη συχνότητα λεκτικών επιθέσεων σε βάρος δημοσιογράφων από εκπροσώπους δημόσιων αρχών, όπως υπουργούς και αρχηγούς κυβερνήσεων» σημειώνεται στην έκθεση.
Κουλτούρα ατιμωρησίας
Εδώ και έξι χρόνια από τη λειτουργία της πλατφόρμας έχουν καταγραφεί συνολικά 30 θάνατοι δημοσιογράφων. «Η έλλειψη προόδου αναφορικά με την απονομή δικαιοσύνης και τη σύλληψη των ηθικών αυτουργών ή των δραστών είναι ιδιαίτερα ανησυχητική. Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους η κουλτούρα της ατιμωρησίας εντάθηκε σε πολλά μέρη της Ευρώπης.
Στη Μάλτα πέρασε ακόμη ένας χρόνος, ο τρίτος κατά σειρά, χωρίς να καταφέρουν οι αρχές να διώξουν και να καταδικάσουν τους υπεύθυνους για τη δολοφονία της Δάφνης Καρουάνα Γκαλιζία τον Οκτώβριο του 2017. Ακόμη στη Σλοβακία τρία άτομα καταδικάστηκαν σε φυλάκιση για τον ρόλο τους στη δολοφονία του ερευνητή δημοσιογράφου Γιαν Κούτσιακ και της αρραβωνιαστικιάς του το 2018, ωστόσο οι ηθικοί αυτουργοί παραμένουν ατιμώρητοι» αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έκθεση.
Covid-19 και δημοσιογραφία
Άλλο ιδιαίτερα ανησυχητικό συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι πλήθος κυβερνήσεων χρησιμοποίησε την πανδημία ως πρόσχημα προκειμένου να περάσει νόμους και κανονισμούς έκτακτης ανάγκης οι οποίοι επέβαλαν έκτακτους περιορισμούς στις δραστηριότητες των δημοσιογράφων. «Καταγράφηκαν σοβαρές καταπατήσεις της ελευθερίας του Τύπου από νόμους που τιμωρούν τη διάδοση ψευδών πληροφοριών καθώς και από τη συστηματική άρνηση πρόσβασης σε δημόσιες πληροφορίες σχετικά με την πανδημία» σημειώνεται στην ετήσια έκθεση.
Μεταξύ άλλων επισημαίνεται ότι αυτά και άλλα μέτρα –είτε εφαρμόζονται εσκεμμένα είτε από αμέλεια για τον κρίσιμο ρόλο των ΜΜΕ σε περιόδους κρίσης– αντιπροσωπεύουν αυθαίρετες παρεμβολές.
Μάλιστα, τον Ιούλιο του 2020 η γενική γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης απευθύνθηκε στα κράτη-μέλη λέγοντας ότι η πανδημική κρίση δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως πρόσχημα για τον περιορισμό της πρόσβασης του κοινού σε πληροφορίες ούτε τα κράτη να θεσπίσουν περιορισμούς.
Ειδική αναφορά στο Documento
Ειδική μνεία στο Documento κάνει η έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης. «Τα ελληνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης που επικρίνουν την κυβέρνηση, για παράδειγμα, εξαιρέθηκαν από ένα πρόγραμμα οικονομικής στήριξης ύψους 20 εκατ. ευρώ.
Πολλά ΜΜΕ που θεωρούνταν “αντιπολιτευτικά” έλαβαν δυσανάλογα χαμηλότερα ποσά από την εκστρατεία ευαισθητοποίησης για τη δημόσια υγεία σε σύγκριση με πιο φιλικά προς την κυβέρνηση μέσα ενημέρωσης, παρόλο που πολλά εξ αυτών είχαν μεγαλύτερη κυκλοφορία και αναγνωσιμότητα.
Το δε Documento, μια εβδομαδιαία ερευνητική εφημερίδα, αποκλείστηκε εξ ολοκλήρου από την κρατική χρηματοδότηση. Ο εκδότης της υποστήριξε ότι η εξαίρεση αυτή αποτέλεσε σαφές αντίποινο για το κριτικό περιεχόμενο του Μέσου και τις πρόσφατες έρευνές του» αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Η έκθεση καταλήγει με κάλεσμα προς το Συμβούλιο της Ευρώπης προκειμένου να θέσει ως ύψιστη προτεραιότητα τη συστηματική προώθηση της εφαρμογής των διατάξεων για την αντιμετώπιση της βίας και των απειλών εναντίον της ζωής, της ευημερίας και της ελευθερίας των δημοσιογράφων και άλλων επαγγελματιών των μέσων ενημέρωσης.
«Τα κράτη-μέλη πρέπει να μοιραστούν και να υιοθετήσουν καλές πρακτικές, συμπεριλαμβανομένων δομημένων διαβουλεύσεων και ανεξάρτητων μηχανισμών εποπτείας για την πρόληψη των εντάσεων μεταξύ αστυνομίας και μελών των μέσων μαζικής ενημέρωσης στην αστυνόμευση δημόσιων εκδηλώσεων και για την αποτροπή της βίας, εάν συμβεί κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων.
Τα κράτη-μέλη θα πρέπει να επιβάλλουν νομικές και διοικητικές κυρώσεις για την παρεμπόδιση των δραστηριοτήτων των εργαζομένων στα μέσα ενημέρωσης, να επιβάλλουν επιβαρυντικές κυρώσεις για την αυθαίρετη ή υπερβολική χρήση βίας και να βελτιώσουν την ποινική και/ ή πειθαρχική δίωξη για φερόμενη αθέμιτη πρακτική στην αστυνόμευση δημόσιων εκδηλώσεων» αναφέρεται μεταξύ άλλων.
