Ο διεθνολόγος και πανεπιστημιακός εξηγεί γιατί ο βομβαρδισμός διυλιστηρίου στη Σαουδική Αραβία δεν σηματοδοτεί ανεξέλεγκτη πολεμική κλιμάκωση στη Μέση Ανατολή
Ένας νέος κύκλος εντάσεων άρχισε την περασμένη εβδομάδα στη Μέση Ανατολή με αφορμή τον βομβαρδισμό με μη επανδρωμένο αεροπλάνο (drone) του Αμπκάικ, του μεγαλύτερου διυλιστηρίου αργού πετρελαίου στον κόσμο, στη Σαουδική Αραβία.
Το Documento μίλησε με τον διεθνολόγο Σωτήρη Λίβα, ειδικό σε θέματα Μέσης Ανατολής και αναπληρωτή καθηγητή στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, ο οποίος είναι… ψύχραιμος. Συνιστά να κρατάμε απόσταση ασφαλείας από τις κραυγές που εξαπολύουν οι δρώντες της περιοχής και αποφεύγει την –επικίνδυνη– ερμηνεία διά της υπεραπλουστεύσεως της κατάστασης σε μια «περιοχή που από τη φύση της είναι ασταθής», όπου κανείς δεν επιθυμεί πραγματικά την ανάφλεξη ούτε καν «την επιδείνωση της ήδη περίπλοκης κατάστασης».
Η πρόσφατη επίθεση στο Αμπκάικ στη Σαουδική Αραβία εκτόξευσε την τιμή του πετρελαίου. Οι αναλυτές μιλούν για επικίνδυνη αποσταθεροποίηση μιας ήδη ασταθούς περιοχής. Δεν είναι, όμως, πολλά τα λεφτά για να εμπλακούν οι δυνάμεις της περιοχής σε πόλεμο;
Οι διακυμάνσεις στην τιμή του πετρελαίου σπάνια σχετίζονται με την πραγματική κατάσταση των αποθεμάτων πετρελαίου, τόσο των διεθνών όσο και αυτών μιας συγκεκριμένης χώρας, π.χ. της Σαουδικής Αραβίας.
Η απότομη αύξηση της τιμής του πετρελαίου στις διεθνείς χρηματαγορές θα πρέπει να αποδεσμευτεί από οποιαδήποτε ανησυχία –πραγματική ή μη– σε σχέση με τη δυνατότητα των εγκαταστάσεων του Αμπκάικ να συνεχίσουν να τροφοδοτούν με πετρέλαιο την παγκόσμια αγορά. Αντιθέτως, θα πρέπει πρωτίστως να αποδοθεί σε κερδοσκοπικά και πολιτικά παιχνίδια στα οποία η επίθεση χρησιμοποιήθηκε καθαρά και μόνο ως πρόσχημα.
Το δεύτερο στοιχείο που θα πρέπει συνεχώς να έχουμε στον νου μας είναι ότι η περιοχή της Μέσης Ανατολής είναι εγγενώς ασταθής και ότι ειδικά μετά την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ βρίσκεται εγκλωβισμένη σε μια σειρά συγκρούσεων, εμφύλιων συρράξεων, επαναστάσεων και πολέμων δι’ αντιπροσώπων (war by proxies). Θα πρέπει όμως συγχρόνως να γίνει κατανοητό πρωτίστως ότι αυτή η κατάσταση της αστάθειας, στην οποία όλες οι εμπλεκόμενες δυνάμεις (και κυρίως το Ιράν και η Σαουδική Αραβία) βρίσκονται περίπου στο ίδιο επίπεδο ισχύος και όπου καμία δεν μπορεί να είναι απολύτως σίγουρη για την πίστη των συμμάχων της, εξασφαλίζει την «ειρήνη», δηλαδή τη συνέχιση των πολλών μικρών πολέμων (στην Υεμένη, τη Συρία κ.λπ.) που δεν θα κλιμακωθούν σε κάτι ακόμη μεγαλύτερο.
Συνεπώς δεν είναι, κατά τη γνώμη μου, η οικονομική παράμετρος μιας πολεμικής κλιμάκωσης ο κύριος παράγοντας ανάσχεσης ενός ανοιχτού πολέμου μεγάλης κλίμακας, αλλά το γεγονός ότι όλοι οι δρώντες στην περιοχή βρίσκονται σε μια σχεδόν αδιέξοδη κατάσταση ισορροπίας τρόμου.
Το ίδιο, βεβαίως, συμβαίνει και με τις μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις και τη στάση τους στην περιοχή. Ούτε οι ΗΠΑ ούτε η Ρωσία (ούτε, βεβαίως, για άλλους λόγους η Κίνα) δεν θα επιθυμούσαν ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή ούτε επιδείνωση της ήδη περίπλοκης κατάστασης. Την ίδια στιγμή, το Ισραήλ βρίσκεται στη δίνη μιας μεγάλης εσωτερικής πολιτικής κρίσης που φαίνεται να σηματοδοτεί το τέλος της εποχής Νετανιάχου.
Οι αντάρτες Χούθι ανέλαβαν την ευθύνη. Οι Αμερικανοί κατηγορούν το Ιράν. Το Ιράν αρνείται ότι ενεπλάκη, ωστόσο είναι δεδομένο ότι εξοπλίζει τους αντάρτες Χούθι. Είναι η πρόσφατη επίθεση σύμπτωμα της «μέγιστης πίεσης» των ΗΠΑ στην Τεχεράνη;
Το γεγονός ότι η κυβέρνηση του Ιράν στηρίζει, βοηθά και εξοπλίζει τους αντάρτες Χούθι της Υεμένης δεν συνεπάγεται από την άλλη πλευρά ότι μπορεί και να τους καθοδηγεί κατά τις επιθυμίες της.
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι κανένα από τα δυο αντιμαχόμενα μέτωπα στη Μέση Ανατολή (το «σαουδαραβικό» και το «ιρανικό» ή, όπως αλλιώς αποκαλείται από κάποιους αναλυτές, ο άξονας της αντίστασης) δεν είναι απολύτως αρραγές και ενιαίο και καμία από τις δυο αυτές περιφερειακές δυνάμεις (Σαουδική Αραβία και Ιράν) δεν μπορεί να ασκήσει απόλυτο έλεγχο σε όσους, αμέσως ή εμμέσως, επηρεάζει.
Η ηγετική ομάδα του επαναστατικού κινήματος των ανταρτών Χούθι μπορεί να απαρτίζεται από σιίτες, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι είναι όλοι ενεργούμενα της Τεχεράνης. Πρώτα απ’ όλα, οι Χούθι ανήκουν σε άλλον κλάδο του σιισμού από τους Ιρανούς δωδεκαϊστές: ανήκουν σε μια υποαίρεση των εφταϊστών σιιτών, τους Ζαΐντι.
Σε κάθε περίπτωση όμως η υποστήριξη του Ιράν δεν μπορεί από μόνη της να εξηγήσει τις τεράστιες στρατιωτικές και πολιτικές επιτυχίες των επαναστατών κατά τα τελευταία έτη ούτε το γεγονός ότι στην ουσία έχουν καταλάβει σχεδόν όλη τη χώρα, συσπειρώνοντας γύρω τους πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού.
Η επίθεση δεν μπορεί, λοιπόν, κατά τη γνώμη μου, να αποδοθεί εξ ολοκλήρου σε μια οφειλόμενη στην πίεση των ΗΠΑ παρότρυνση των Ιρανών και αυτό αναγνωρίστηκε τόσο από τη Γαλλία όσο και από τη Γερμανία, που ήδη δήλωσαν ότι επιθυμούν να συνεχίσουν τις προσπάθειες διάσωσης της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
Πώς διαμορφώνονται οι συμμαχίες στη Μέση Ανατολή μετά την επίθεση στη Σαουδική Αραβία;
Οι συσχετισμοί αναδιαμορφώνονται συνεχώς. Είναι δεδομένο ότι τίποτε δεν μπορεί να παραμείνει παγιωμένο ή στάσιμο στην περιοχή της Μέσης Ανατολής για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Επίσης σίγουρο είναι ότι για να καταλάβουμε τι ακριβώς συμβαίνει θα πρέπει να σκάψουμε κάτω από τις φανερές αντιδράσεις και τις κραυγές, επιλέγοντας μια σημειολογική ανάγνωση της πολιτικής καθημερινότητας της περιοχής.
Συγχρόνως, όμως, το γεγονός της επίθεσης δεν είναι ικανό από μόνο του να οδηγήσει σε σημαντικές αναδιατάξεις των συμμαχιών (οι περισσότερες από τις οποίες είναι λυκοφιλίες: π.χ. η σχέση Σαουδικής Αραβίας – Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων ή το ζεύγος Τουρκία – Ιράν), ειδικά σε μια εποχή όπου, επαναλαμβάνω, καμία από τις δυνάμεις της περιοχής δεν αισθάνεται απολύτως σίγουρη για τον εαυτό της και όλες είναι αναγκασμένες να κινούνται σε πολλά πεδία, προσέχοντας συγχρόνως τα νώτα τους.
Το σίγουρο είναι ότι η Σαουδική Αραβία θα συνεχίσει την επέμβαση στην Υεμένη, χρησιμοποιώντας ως όπλο τον λιμό και καταδικάζοντας εκατομμύρια κατοίκων της χώρας σε βέβαιο θάνατο.
Ο Πούτιν ωφελείται από τις εξελίξεις;
Το κύριο μέλημα της Ρωσίας στην περιοχή είναι η εμπέδωση της κυριαρχίας του Ασαντ στη Συρία και η πλήρης κατάπνιξη της επανάστασης, μια κατεύθυνση που υποστηριζόταν έντονα από τη Σαουδική Αραβία (και όχι μόνο). Συνεπώς, ο πόλεμος της Υεμένης (και η επίθεση των Χούθι στο Αμπκάικ) ενδιαφέρει τη Ρωσία κυρίως σε σχέση με την εκ μέρους της Σαουδικής Αραβίας κατασπατάληση δυνάμεων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στη Συρία. Η Ρωσία φαίνεται προσώρας να κερδίζει τη συγκεκριμένη παρτίδα, το παιχνίδι όμως σίγουρα δεν έχει τελειώσει.
«Η αύξηση της τιμής του πετρελαίου θα πρέπει πρωτίστως να αποδοθεί σε κερδοσκοπικά και πολιτικά παιχνίδια στα οποία η επίθεση χρησιμοποιήθηκε καθαρά και μόνο ως πρόσχημα»
