Ακραίες θερμοκρασίες φέρνουν προ των ευθυνών τους τις κυβερνήσεις που ομφαλοσκοπούν.
Τις τελευταίες τρεις εβδομάδες ακραίοι καύσωνες, που πλησιάζουν ιστορικά ρεκόρ ζέστης, καταγράφηκαν στη βορειοδυτική Αμερική. Στην περίφημη Κοιλάδα του Θανάτου στην έρημο Μοχάβε στην Καλιφόρνια το θερμόμετρο έδειξε ακόμη και 54 βαθμούς Κελσίου την προηγούμενη Κυριακή. Υψηλές θερμοκρασίες παρατηρήθηκαν και σε Καναδά, Σιβηρία, ακόμη και στον Βόρειο Πόλο.
Την εμφάνισή τους έκαναν και άλλα ανθρωπογενή φαινόμενα όπως το «πύρινο μάτι» που εμφανίστηκε στον Κόλπο του Μεξικού και θύμισε σκηνές από ταινίες φαντασίας. Είναι πλέον φανερό ότι η ανθρώπινη παρέμβαση προκαλεί… δυσανεξία στον πλανήτη και ότι πλέον η κλιματική κρίση δεν είναι κάτι που ανήκει στο απώτατο μέλλον· είναι ήδη εδώ.
Τρανό παράδειγμα ότι η κλιματική κρίση είναι εδώ αποτελεί ο άνευ προηγουμένου καύσωνας που βίωσαν οι βορειοδυτικές περιοχές των ΗΠΑ και του Καναδά. Ο υδράργυρος άγγιξε τους 50οC ενώ σε ορισμένες περιοχές επηρεάστηκε ακόμη και η ποιότητα του αέρα.
Ο καύσωνας ήταν αποτέλεσμα ενός φαινομένου που αποκλήθηκε «θόλος ζέστης». Θόλος αποκαλείται γιατί στην πραγματικότητα είναι μια περιοχή μεγάλης ατμοσφαιρικής πίεσης που σταματάει πάνω από μια μεγάλη έκταση, σαν ένα καπάκι σε μια κατσαρόλα, παγιδεύοντας τη ζέστη. Ερευνες από τη διοίκηση ωκεανών και ατμόσφαιρας του υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ δείχνουν ότι τέτοια φαινόμενα είναι πιθανότερο να συμβούν στα χρόνια του φαινομένου Λα Νίνια, όταν τα νερά στον ανατολικό Ειρηνικό ωκεανό είναι ψυχρά ενώ στον δυτικό θερμά.
Η διαφορά στη θερμοκρασία των ωκεανών δημιουργεί ανέμους που μεταφέρουν πυκνές τροπικές αέρινες μάζες προς ανατολάς. Κατά συνέπεια, αυτές οι αέρινες μάζες καταλήγουν στον αεροχείμαρρο (jet stream) που τις μεταφέρει στη δυτική ακτή της Αμερικής. Τα φαινόμενα του θόλου ζέστης δεν είναι σπάνια στην αμερικανική ήπειρο, ωστόσο αυτήν τη φορά ήταν το πιο ακραίο στην πρόσφατη ιστορία της.
«Είναι απλώς πολύ αργά»
Η εξάλειψη του άνθρακα από την οικονομία πλασάρεται ως το υπέρτατο μέτρο για την αναχαίτιση της κλιματικής κρίσης. Οι κυβερνήσεις των βιομηχανικά αναπτυγμένων χωρών αποφάσισαν τη σταδιακή απαγκίστρωση της οικονομίας από το κάρβουνο μέχρι τα μέσα του αιώνα μας. «Ο στόχος που τέθηκε στην πρόσφατη σύνοδο των G7 για απανθρακοποίηση μέχρι το 2050 είναι προς τη σωστή κατεύθυνση με την έννοια ότι αναγνωρίζουν ότι υπάρχει ένας γκρεμός. Αλλά είναι σαν να προσπαθούν να φρενάρουν το αμάξι αφού έχουμε ήδη πέσει σε αυτόν και βρισκόμαστε στον αέρα» δηλώνει στο Documento ο Αγησίλαος Κουλούρης, εκπαιδευτικός, φωτορεπόρτερ και ακτιβιστής με την περιβαλλοντική οργάνωση Extinction Rebellion Hellas, η οποία κάνει ειρηνικές δράσεις σχετικά με την κλιματική κρίση. «Είναι απλώς πολύ αργά» συμπληρώνει με νόημα και προσθέτει πως «μια καλή αρχή θα ήταν η οικοκτονία να γίνει νόμος και να διώκονται άμεσα οι μεγάλοι ρυπαντές».
Οι θερμοκρασίες-ρεκόρ που καταγράφηκαν στην Αμερική επιδεινώθηκαν ακόμη περισσότερο από την υπερθέρμανση του πλανήτη. Από τη δεκαετία του 1960 οι καύσωνες έχουν γίνει πιο συχνοί ενώ μέχρι το 2050, αν συνεχιστεί αυτή η πορεία, οι επιστήμονες αναμένουν 20 με 30 ημέρες περισσότερης ζέστης τον χρόνο. Η ξηρασία που προκαλείται από τις ολοένα αυξανόμενες θερμοκρασίες είναι άλλος ένας παράγοντας που συντελεί στο φαινόμενο του θόλου. Οταν τα κύματα καύσωνα και η ξηρασία συμβαίνουν ταυτόχρονα δημιουργείται ένας αυτοτροφοδοτούμενος κύκλος κατά τον οποίο και οι δύο καιρικές συνθήκες χειροτερεύουν. Η υγρασία θα λειτουργούσε «καταπραϋντικά» μειώνοντας τη σφοδρότητα της ζέστης, όπως λειτουργεί ο ιδρώτας για το ανθρώπινο σώμα. Ομως με τη δυτική ακτή των ΗΠΑ στεγνή η θερμότητα αντανακλάται πίσω στην ατμόσφαιρα.
Οι κοινωνικές συνέπειες
Οι κίνδυνοι που προκύπτουν από την αυξανόμενη ένταση και συχνότητα ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως ασυνήθιστα έντονες βροχοπτώσεις, παρατεταμένες ξηρασίες, ερήμωση, αύξηση της στάθμης της θάλασσας και κυκλώνες, αναγκάζουν σύμφωνα με την Υπηρεσία Μετανάστευσης του ΟΗΕ πάνω από 20 εκατομμύρια ανθρώπους κατά μέσο όρο να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να μετακινηθούν σε άλλες περιοχές.
«Η κλιματική κρίση πλήττει όλες τις μορφές ζωής στον πλανήτη. Απαιτούμε όμως κλιματική δικαιοσύνη διότι οι επιπτώσεις επιβάλλονται δυσανάλογα» λέει ο κ. Κουλούρης. «Τα άτομα που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή και δέχονται τα μεγαλύτερα πλήγματα είναι συνήθως τα ήδη ευάλωτα και αυτά που εδώ και αιώνες εκμεταλλεύεται ο παγκόσμιος βορράς για να παραγάγει τον πλούτο του μέσω της αποικιοκρατίας είτε των όπλων είτε των πολυεθνικών κολοσσών».
Οι αλλαγές στο κλίμα μιας περιοχής μπορεί να έχουν πολυάριθμες συνέπειες. Περιορισμένοι φυσικοί πόροι όπως το πόσιμο νερό που γίνονται ολοένα και πιο δυσεύρετοι σε μέρη του κόσμου που φιλοξενούν πρόσφυγες. Σοδειές και ζωικό κεφάλαιο παλεύουν να επιβιώσουν σε συνθήκες που έχουν γίνει ή πολύ ξηρές και θερμές ή πολύ κρύες και υγρές, απειλώντας το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων που εξαρτώνται από τη γεωργία και την κτηνοτροφία. «Είναι οι αγρότισσες/ες της Ινδίας που τρέφουν τον πλανήτη, είναι οι ψαράδες της Ινδονησίας στις παράκτιες περιοχές που αφανίζονται, είναι οι πρόσφυγες λόγω της λειψυδρίας και των πολέμων για τα πετρέλαια που θα έπρεπε να μείνουν στο έδαφος, είναι τα μη ανθρώπινα ζώα που βρίσκονται στην έκτη μαζική εξαφάνιση» επισημαίνει ο κ. Κουλούρης.
Με αυτές τις συνθήκες η κλιματική αλλαγή δρα σαν πολλαπλασιαστής των απειλών καθώς επιδεινώνει τις ήδη υπάρχουσες εντάσεις και ανισότητες, αυξάνοντας την πιθανότητα κοινωνικής έκρηξης.