Αφορμή η διαφωνία ΗΠΑ – Ρωσίας για την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική «ασφάλειας». Η Ουάσινγκτον αρνείται στη Μόσχα κρίσιμες νομικές εγγυήσεις: τη μη επέκταση του ΝΑΤΟ και την επιστροφή των δυνάμεών του στα επίπεδα-εδάφη της 27ης/05/1997.
Στα ανταγωνιστικά διεθνή συστήματα η σύνθεση των συμμαχιών, οι ζώνες ανάπτυξής τους, το μέγεθος των δυνάμεών τους και οι ικανότητές τους είναι κρίσιμο θέμα. Ο λόγος είναι η πρωτοκαθεδρία της εξαναγκαστικής πολιτικής, απόρροια των αντιπαραθέσεων που θρέφει η προώθηση ανταγωνιστικών συμφερόντων από τους δρώντες.
Η επιτυχία των τελευταίων συνδέεται με τη θέση τους στη διεθνή κατανομή ισχύος. Εκεί η στρατιωτική ισχύς είναι κρίσιμη συνιστώσα. Η διεθνής τάξη (κυρίαρχες αντιλήψεις/συμπεριφορές) και τα όργανά της (δίκαιο, θεσμοί) είναι προϊόν αυτής της κατανομής. Η επίδρασή τους στις διεθνείς σχέσεις οριοθετείται απ’ αυτήν.
Το ιμπεριαλιστικό σύστημα χαρακτηρίζεται από ανταγωνισμούς. Αυτοί προκαλούνται από την εγγενή τάση της άρχουσας κεφαλαιοκρατικής τάξης κάθε χώρας να μεγαλώσει τα μερίδιά της στις διεθνείς αγορές κυριαρχώντας στο εσωτερικό. Σε αυτό το έδαφος η απουσία ανώτατης πλανητικής αρχής ενισχύει την τάση για ανταγωνισμό.
Σε αυτό το πλαίσιο προκύπτει η σημασία των σφαιρών επιρροής. Αυτές παρέχουν στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις αγορές, εργαζόμενους, πόρους, οδεύσεις και στρατηγικά σημεία, αποκλείοντας ανταγωνιστές. Ενισχύουν την καπιταλιστική τους ανάπτυξη, τις ευνοούν στην κατανομή ισχύος. Συνακόλουθα, ανταγωνίζονται γι’ αυτές.
Αυτό αφορά η διαφωνία ΗΠΑ – Ρωσίας για την ευρωπαϊκή «ασφάλεια». Τελευταία αλλαγή στις σφαίρες επιρροής στην Ευρώπη συντελέστηκε το 2014-15. Η Ουκρανία περνά στις ΗΠΑ και το Ντονμπάς στη Ρωσία, η οποία ενσωματώνει την Κριμαία. Ομως συμφωνία δεν υπάρχει. Αργότερα η αδιάκοπη άνοδος της Κίνας αναθερμαίνει το μέτωπο.
Οι ΗΠΑ επείγονται για την ανάσχεση της Κίνας στον Ινδοειρηνικό. Εξυπηρετούνται από μια εσωστρεφή ή προσδεμένη στο άρμα τους Ρωσία, υποχωρητική στην Ευρώπη και σε απόσταση από την Κίνα. Εμπόδιο είναι η ρωσική σφαίρα επιρροής στον μετασοβιετικό χώρο. Ετσι, δρουν για τη διάλυσή της, αποφεύγοντας κοστοβόρες ενέργειες. Στηρίζουν τη λευκορωσική αντιπολίτευση. Θρέφουν τις νατοϊκές φιλοδοξίες του Κιέβου, την αμφισβήτηση των συμφωνιών του Μινσκ και την επιθετικότητά του στο Ντονμπάς. Αναπτύσσουν τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ σε αν. Ευρώπη – Εύξεινο Πόντο.
Σε μια εποχή ρωσικής διείσδυσης σε Μέση Ανατολή – Αφρική, ενώ ο Nord Stream 2 και η ενεργειακή κατανάλωση ωθούν τις Βρυξέλλες προς τη Ρωσία, η Μόσχα (ξανα) εγκλωβίζεται σε συγκρούσεις στη γειτονιά της. Αυτές την αποκόπτουν από την ΕΕ δίχως να επιβάλουν στις ΗΠΑ ουσιαστικό κόστος.
Εφόσον οι ΗΠΑ επιτυγχάνουν, η Μόσχα θα περικυκλώνεται/απομονώνεται στην Ευρώπη, όντας οικονομικά ανίσχυρη, εσωτερικά τρωτή, πληθυσμιακά μειούμενη και αντιμέτωπη με τη συντήρηση της στρατιωτικής/πυρηνικής της ισχύος. Η δράση της θα εξαντλείται στο εγγύς εξωτερικό και στη διαχείριση εσωτερικών κρίσεων.
Εναλλακτική, η παραίτηση από σφαίρες επιρροής, η πρόσδεσή της σε Δύση ή Κίνα, η διασφάλιση διεθνούς ρόλου ως γεωπολιτικό τους «εξάρτημα». Προς τη Δύση την ωθούν οι εξαγωγές υδρογονανθράκων (υ/α) στην ΕΕ και οι σινορωσικές αντιθέσεις στην Ασία. Επίσης ο «διάλογος στρατηγικής σταθερότητας» με τις ΗΠΑ και η προηγούμενη άρση των κυρώσεών τους στον Nord Stream 2 στις 19/05 – υποψία ανταλλαγμάτων.
Ομως η Ρωσία επιδιώκει αναβάθμιση ως μεγάλη δύναμη. Πιέζει τις ΗΠΑ να δεχτούν τη σφαίρα επιρροής της. Ετσι αξιοποιεί τις αντιθέσεις στο ΝΑΤΟ και τη σινορωσική συνεργασία. Εταίρους ρυμουλκούν οι συντελεστές της – πόροι, υποδομές, πολεμική βιομηχανία, στρατιωτική ισχύς, κυβερνοϊσχύ, έκταση (Ατλαντικός – Ειρηνικός). Την ΕΕ έλκει η μεσοπρόθεσμη εξάρτησή της από τους ρωσικούς υ/α.
Τα συμφέροντα ΗΠΑ – Ρωσίας στην αν. Ευρώπη δύσκολα συμβιβάζονται. Ωστόσο μια «θερμή» σύγκρουση υπονομεύει τις πλανητικές τους επιδιώξεις και ελλοχεύει πυρηνικό όλεθρο. Πιθανή μια «ψυχρή» αντιπαράθεση και διά αντιπροσώπων. Αυτή γρήγορα μπορεί να θερμανθεί εξαιτίας της «ευαισθησίας» τους για την εξέλιξη του status quo.
Η Ελλάδα, ορμητήριο των ΗΠΑ –Αλεξανδρούπολη, Σούδα–, μετέχει στις αντιρωσικές νατοϊκές ενέργειες. Η Μόσχα εμμέσως πλην σαφώς προειδοποίησε ήδη την Αθήνα. Μια κλιμάκωση στην αν. Ευρώπη θα της επιφέρει κόστος.
Ο Γιάννης Χουβαρδάς είναι PhD (c) διεθνολόγος – πολιτικός επιστήμονας