Έντονες αντιδράσεις έχει προκαλέσει η πρόθεση του Υπουργείου Πολιτισμού να υποβιβάσει το Μουσείο Ζυγομαλά σε παράρτημα του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού θέτοντας σε κίνδυνο τα εκθέματα και τη λειτουργία του.
Το υπουργείο Πολιτισμού με το προωθούμενο νομοσχέδιο που ψηφίζεται αύριο Πέμπτη αντί να συντρέξει με τεχνογνωσία και κονδύλια το Μουσείο Ζυγομαλά, προβαίνει στην απορρόφησή του από μια κεντρική δομή, το Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού (ΜΝΕΠ), χωρίς μάλιστα να έχει τη σύμφωνη γνώμη της τοπικής κοινωνίας η οποία ζητάει να διασφαλιστεί η παραμονή του μουσείου στην εποπτεία του υπουργείου χωρίς να απορροφηθεί από το ΜΝΕΠ. Ο Αυλώνας έτσι θα στερηθεί ένα σημαντικό πολιτιστικό αγαθό ενώ ταυτόγχρονα αλλοιώνεται ριζικά ο χαρακτήρας του Ιδρύματος Ζυγομαλά ενάντια στη θέληση της ιδρύτριάς του, Λουκίας Ζυγομαλά.
Τα σημαντικής εικαστικής αξίας εκθέματα και το νομοσχέδιο
Το Μουσείο Ζυγομαλά ιδρύθηκε το 1937 από τη Λουκία Ζυγομαλά ενώ μετά τον θάνατό της περιήλθε στην κυριότητα του ελληνικού κράτους σύμφωνα με τη διαθήκη της. Η πλήρης επαναλειτουργία του μουσείου έγινε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 με τη διεύθυνση του μουσείου να αναλαμβάνεται από επιτροπή σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού. Ανάμεσα στα εκθέματα του περιλαμβάνονται πλήθος χειροποίητων παραδοσιακών κεντημάτων, παραδοσιακές φορεσιές, παλαιές οικοσκευές και έπιπλα, καθώς και πληροφορίες για τα εργαλεία και τρόπους παραγωγής των αντικειμένων που εκτίθενται. Η συλλογή κεντημάτων που διαθέτει θεωρείται ιδιαίτερης αξίας καθώς αποτελεί ένα σημαντικό δείγμα της κεντητικής παράδοσης της Αττικής και της Βοιωτίας. Βραβεύτηκε μάλιστα στη 13η Διεθνή Έκθεση του Παρισιού το 1925 με 2 χρυσά βραβεία και αποτελεί σημαντικό δείγμα της ελληνικής κεντητικής του 20ου αιώνα. Αξίζει να σημειωθεί πως η Μαρέβα Γκραμπόφσκι Μητσοτάκη (ιδρυτικό μέλος της ZEUS + DIONE) επισκέφθηκε το 2018 το Μουσείο και θαύμασε από κοντά τα σημαντικής αξίας κεντήματά του.
Αύριο Πέμπτη ψηφίζεται στη Βουλή το Σχέδιο Νόμου του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού για την Αναδιοργάνωση του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων και μετονομασία του σε Οργανισμό Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων, ίδρυση ν.π.ι.δ. με την επωνυμία «Μουσείο-Ελαιοτριβείο Βρανά» στον Δήμο Λέσβου, προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς στο εξωτερικό, ρυθμίσεις για το ιστορικό μουσείο Κρήτης και το μουσείο «Φοίβος Ανωγειανάκης» και άλλες διατάξεις του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Όπως αναφέρεται στο Άρθρο 57 ( «Προγραμματική σύμβαση μεταξύ του Μουσείου Ζυγομαλά και του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού»), το ΜΝΕΠ μπορεί να αναλαμβάνει τη διαχείριση και την ευθύνη λειτουργίας του Μουσείου Ζυγομαλά που περιλαμβάνει ιδίως την καταγραφή, τεκμηρίωση, φύλαξη, συντήρηση, έκθεση και προβολή των εκθεμάτων και των κτιρίων του Μουσείου Ζυγομαλά. Ορίζεται επισης κοινή Επιτροπή Παρακολούθησης με τη συμμετοχή εκπροσώπων του ΜΝΕΠ και της Διοικούσας Επιτροπής του Μουσείου Ζυγομαλά. Η επιτροπή θα αποφασίζει για κάθε θέμα σχετικό με τη λειτουργία του μουσείου: μπορεί ιδίως να αποφασίζει το ωράριο λειτουργίας του Μουσείου Ζυγομαλά τη διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων στον χώρο του Μουσείου, τον δανεισμό και την παραχώρηση των αντικειμένων της συλλογής του Μουσείου.
Στη διαθήκη Ζυγομαλά ωστόσο απαγορεύεται έστω και η μετακίνηση των εκθεμάτων του Μουσείου από τις θέσεις που τα τοποθέτησε η δωρήτρια πολλώ δε μάλλον η μετακίνηση τους εκτός μουσείου.
Τα εκθέματα που…εξαφανίζονται
Μελανό σημείο για το Μουσείο αποτελεί το γεγονός ότι μέσα στα χρόνια, ο αριθμός των εκθεμάτων που είχε συντάξει στον κατάλογό της η κ. Ζυγομαλά έχει μειωθεί αισθητά, χωρίς κανείς να γνωρίζει τι έχουν απογίνει. Όπως αναφέρουν πολίτες που γνωρίζουν καλά την πορεία του Μουσείου, σε εκθέσεις που έγιναν στο παρελθόν πραγματοποιήθηκε –παράνομη- μεταφορά αντικειμένων εκτός του Μουσείου και κανείς δεν γνωρίζει ποια επεστράφησαν τελικά στο Μουσείο και μόνο το εποπτεύον Υπουργείο Πολιτισμού μπορεί να γνωρίζει τι έχει απομείνει απο το μουσειακό υλικό. Καταστροφική δε υπήρξε η αυθαίρετη και κατά παράβασιν της διαθήκης Ζυγομαλά, επανέκθεση του 1990 οπότε πολλά εκθέματα βγήκαν απο τις θέσεις τους με ενέργειες του υπουργείου πολιτισμού και παρέμειναν 20 και πλέον σε αποθήκη. Μάλιστα ο Σπυρίδων Στεργίου στη διδακτορική διατριβή του που εκπόνησε το 2008 στην Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ, με τίτλο «Τα κεντήματα του Μουσείου Ζηγομαλά-Μια εικαστική παρέμβαση» αναφέρει ότι ενώ το 1947 υπήρχαν καταγεγραμμένα 763 κεντήματα, ο ίδιος κατάφερε να βρει και να καταγράψει μονάχα 365 ενώ οι αρμόδιοι του Μουσείου τον ενημέρωσαν ότι δεν υπάρχουν άλλα σε άλλους χώρους.
Αντιδράσεις από την τοπική κοινωνία
Ο βουλευτής του ΖΥΡΙΖΑ, Πάνος Σκουρολιάκος στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής ανέφερε: «ως βουλευτής της περιοχή είμαι αποδέκτης αντιδράσεων των κατοίκων της περιοχής για το ότι η συγκεκριμένη προγραμματική σύμβασή είναι κατά της Τοπικής Κοινωνίας και της ανάδειξης του Μουσείου Ζυγομαλά ως κύτταρο της πολιτιστικής παράδοσης της περιοχής. Χωρίς καμία διαβούλευση με την τοπική κοινωνία και παραβιάζοντας τους όρους της διαθήκης Ζυγομαλά. Επίσης τονίζουμε πως το Υπουργείο με την συγκεκριμένη διάταξη ουσιαστικά αναγνωρίζει πως δεν έχει την δυνατότητα να στηρίξει το Μουσείο Ζυγομαλά που αποτελεί εποπτευόμενο φορέα του Υπουργείου με χρήματα και προσωπικό και έρχεται με μία προγραμματική σύμβαση με άλλο φορέα και αφαιρώντας την διοίκηση από την τοπική κοινωνία.
Ο Δήμος Ωρωπού με ανακοίνωσή του ζητά την άμεση απόσυρση του άρθρου του νομοσχεδίου του Υπουργείου Πολιτισμού που αφορά την Προγραμματική Σύμβαση μεταξύ του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού και του Μουσείου Ζυγομαλά σημειώνοντας ότι το θέμα του Μουσείου ναι μεν άπτεται της πολιτικής του Υπουργείου Πολιτισμού αλλά πρωτίστως αφορά, την ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά των δημοτών. “Την κληρονομιά αυτή βεβαίως, ως δημοτική αρχή θα υπερασπιστούμε, αν οποιαδήποτε κυβερνητική απόφαση στρέφεται εναντίον των συμφερόντων της. Για τον λόγο αυτό, ήδη έχουμε αποστείλει προς την Υπουργό Πολιτισμού κ. Λίνα Μενδώνη και προς όλους τους Βουλευτές της περιοχής μας, αίτημα αναβολής της συζήτησης του θέματος στη Βουλή, ώστε να προηγηθεί διαβούλευση με την τοπική κοινωνία, τους Πολιτιστικούς Συλλόγους και φορείς του Αυλώνα”