Σαν σήμερα, 7 Ιουλίου 1936, γεννήθηκε στα Ανώγεια της Κρήτης ο Νίκος Ξυλούρης. Σε ηλικία πέντε ετών οι Γερμανοί καίνε το χωριό του σκοτώνοντας πολλούς από τους κατοίκους. Ο Ξυλούρης πηγαίνει με όσους συγγενείς του έχουν απομείνει στο Μυλοπόταμο, όπου μαθαίνει την τέχνη της λύρας παίζοντας και τραγουδώντας στα πανηγύρια. Πολύ σύντομα γίνεται περιζήτητος σε όλη την Κρήτη και όλοι μιλούν για τον νεαρό λυράρη που όταν τραγουδάει κάνει και τους πιο παλιούς να δακρύζουν λέγοντας πως ο «Ψαρονίκος» θα κάνει σπουδαία πράγματα στη ζωή του. Και έκανε, εκτός από την πολύ σπουδαία καριέρα έγινε η φωνή των φοιτητών του Πολυτεχνείου ενάντια στη δικτατορία των συνταγματαρχών ερμηνεύοντας τα τραγούδια του Γιάννη Μαρκόπουλου.
Το καλοκαίρι του 1973 η Τζένη Καρέζη κι ο Κώστας Καζάκος ανεβάζουν την παράσταση «Το Μεγάλο μας Τσίρκο» στο Θέατρο Αθήναιον και του ζητούν να είναι ο κεντρικός τραγουδιστής.
Ο Νίκος Ξυλούρης μέσα από τις αναφορές και τα τραγούδια βρίσκει τρόπο να μιλήσει για τη χούντα και τις πολιτικές διώξεις όσων αντιστέκονται. Ξύλο, εξορία, φυλακή, λογοκρισία, βασανιστήρια, ώσπου φτάνουμε στην κατάληψη του Πολυτεχνείου από τους φοιτητές.
Ο Ξυλούρης βρέθηκε μέσα στο ίδρυμα και τις τρεις ημέρες της κατάληψης. Τραγούδησε τα ριζίτικα, αλλά και την «Ξαστεριά» ξεσηκώνοντας τους συγκεντρωμένους και ενώνοντας τη φωνή του με τους φοιτητές μαζί με την Μαρία Φαραντούρη, τον Αντώνη Καλογιάννη κι άλλους καλλιτέχνες. Η φωτογραφία του στο Πολυτεχνείο έγινε πρωτοσέλιδο στις εφημερίδες της εποχής.
Και γι αυτό στη συνέχεια κυνηγήθηκε από το καθεστώς. «Ο Νίκος Ξυλούρης ήταν χθες στο Πολυτεχνείο» ενημερώνουν, μετατρέποντας τον ήδη φορτισμένο πολιτικά τραγουδιστή, σε «κόκκινο πανί» της μεταλλαγμένης δικτατορικής κυβέρνησης που ακολουθεί.
Με τη φωνή και το ήθος του σημάδεψε τα χρόνια της χούντας, την αντίσταση σε αυτήν, αλλά και τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης. Ο ίδιος δεν έλεγε τίποτα για εκείνες τις ημέρες, όπως λέει η σύζυγος του Ουρανία, είχε ένα παράπονο που έβλεπε κάποιους να προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τον αγώνα των παιδιών. Ανθρώπους που τότε κρύβονταν και στη συνέχεια μιλούσαν σε μπαλκόνια για Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία… «εγώ τους ίδιους ανθρώπους έβλεπα να κανονίζουν επί χούντας, τους ίδιους βλέπω και τώρα».
