«Κάθε υποδούλωση των ανθρώπων, είναι ταυτόχρονα περιορισμός της δικής μου ελευθερίας»
Γεννημένος στις 30 Μαΐου 1814 στο Πριαμούκινο της επαρχίας Τβερ, βορειοδυτικά της Μόσχας ο Μιχαήλ Μπακούνιν υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους στοχαστές του αναρχισμού και ιδεολογικός αντίπαλος του Καρλ Μαρξ στην ηγεσία της Πρώτης Διεθνούς.
Υποστηρικτής του κολεκτιβισμού και του αναρχικού σοσιαλισμού θα έρθει σε σύγκρουση με τον Μαρξ εμπνέοντας γενιές και γενιές στην ταξική πάλη. Ο Ρώσος συγγραφέας και κύριος εκπρόσωπος του αγροτικού λαϊκισμού Αλεξάντερ Χέρτσεν είναι ο άνθρωπος που τον βοηθάει να πάρει άδεια για να σπουδάσει στη Γερμανία. Αργότερα θα πει για τον Μπακούνιν πως «Ήταν ένας Κολόμβος χωρίς Αμερική και μάλιστα χωρίς κανένα πλοίο».
Στη Γερμανία ο Μπακούνιν προσχωρεί στο κίνημα της εγελιανής αριστεράς. Η συνάντηση του με τον Πιέρ Ζοζέφ Προυντόν θα τον καθορίσει σε τέτοιο βαθμό που το 1848 θα πάρει μέρος στην Φεβρουαριανή Επανάσταση του Παρισιού και στη συνέχεια στο Σλαβικό συνέδριο της Πράγας. Ήταν η ίδια εποχή που εκδίδει το πρώτο του μανιφέστο με τίτλο «Έκκληση προς τους Σλάβους», στο οποίο καταγγέλλει την αστική τάξη και δηλώνει την συμπαράσταση του στους αγρότες. Φυλακίζεται και καταδικάζεται σε θάνατο που μετατρέπεται σε ισόβια. Η επιστροφή του στη Ρωσία τον βρίσκει σε υποχρεωτικό εγκλεισμό για 6 χρόνια. Καταφέρνει να δραπετεύσει και να πάει στην Ευρώπη όπου δημοσιεύει ένα από τα πιο γνωστά του δοκίμια το περίφημο «Συναγερμό της Επανάστασης».
Η σχέση του με τον αναρχισμό είναι μοιραία. Σε αντίθεση με τον Προυντόν ο Μπακούνιν έλκεται από τον ακραίο αναρχισμό που δεν συγχωρεί και δεν μπαίνει σε κανένα καλούπι. Προτείνει κοινωνική επανάσταση και αναδιανομή του πλούτου με όποιο τίμημα. Διαχωρίζει ξεκάθαρα τα θέση του από το μοντέλο της ειρηνικής ανατροπής. Γράφει χαρακτηριστικά: «Ο άνθρωπος δεν μπορεί να αισθάνεται και να ξέρει ότι είναι ελεύθερος – και επομένως δεν μπορεί να εκφράσει την ελευθερία που αισθάνεται – παρά μόνο ανάμεσα στους ανθρώπους. Για να είμαι ελεύθερος, έχω ανάγκη να βλέπω ότι με περιβάλλουν και με θεωρούν ως ελεύθερο, ελεύθεροι άνθρωποι. Η ελευθερία όλων δεν είναι ένα όριο για εμένα, όπως ισχυρίζονται οι ατομικιστές, αντίθετα, είναι η επιβεβαίωση, η απόδειξη και η ατελείωτη επέκταση».
Η Α’ Διεθνής Ένωση Εργατών
Το 1868 η Α’ Διεθνής Ένωση διασπάστηκε από την σκληρή σύγκρουση ανάμεσα στον Μιχαήλ Μπακούνιν και τον Καρλ Μαρξ. Ο πρώτος εκπροσωπούσε το ελευθεριακό, αντιεξουσιαστικό, αναρχικό ρεύμα, ενώ ο δεύτερος τον εξουσιαστικό επιστημονικό σοσιαλισμό και τον κρατικό κομμουνισμό. Ο Μπακούνιν άσκησε αυστηρή κριτική στον κρατικό συγκεντρωτισμό μιλώντας προφητικά και κάνοντας λόγο για μετάλλαξη επαναστατών που θα οδηγούσε σε νέα τάξη στυγνών καταπιεστών χαρακτηρίζοντας τις ιδέες του Μαρξ συγκεντρωτικές και προέβλεψε πως αν ένα μαρξιστικό κόμμα ερχόταν στην εξουσία, οι ηγέτες του απλά θα αντικαθιστούσαν την άρχουσα τάξη εναντίον της οποίας έδωσαν μάχη. Για τον Μπακούνιν επαναστάτες είναι όλοι όσοι αποτελούν κατάλοιπα μιας φεουδαρχικής εποχής που δεν υπηρετούν το κράτος, αλλά επιθυμούν την απόλυτη ελευθερία.
Το 1870 πρωτοστάτησε σε μια αποτυχημένη εξέγερση στη Λυών, πάνω σε αρχές που εφαρμόστηκαν στην πράξη αργότερα από την Παρισινή Κομμούνα παρακινώντας τον λαό σε γενική εξέγερση επιδιώκοντας την αλλαγή ατζέντας και την αντιπαράθεση των δυνάμεων κυριαρχίας. Αποτέλεσμα αυτής της δράσης ήταν η Διακήρυξη της Αναρχικής Επανάστασης που ανέφερε χαρακτηριστικά «Καταργούνται η κυβερνητική εξουσία του κράτους και η διοικητική μηχανή, επειδή κατέληξαν να είναι άχρηστες και αναστέλλεται η λειτουργία των ποινικών και πολιτικών δικαστηρίων και τις αρμοδιότητές τους επωμίζεται η Λαϊκή Δικαιοσύνη».
Το χρονικό διάστημα 1870 έως 1876 έγραψε το «Κρατισμός και Αναρχία» και το «Θεός και Κράτος», δύο από τα αντιπροσωπευτικότερα έργα της αναρχικής κοσμοθεωρίας του.
Τα τελευταία χρόνια του τα πέρασε πάμφτωχος στην Ελβετία κυκλοφορώντας πολλές προκηρύξεις και σχεδιάζοντας πάντα μυστικές επαναστατικές οργανώσεις. Η υγεία του επιδεινωνόταν μέρα με τη μέρα και την 1η Ιουλίου 1876 πέθανε στο νοσοκομείο της Βέρνης αφήνοντας πανίσχυρη παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές.
