Στις 16 Σεπτεμβρίου 1982 μια από τις πιο σκληρές σφαγές στη Μέση Ανατολή λαμβάνει χώρα στο Λίβανο, κατά τη διάρκεια του ιδιαίτερα σκληρού λιβανικού εμφυλίου. Η Σατίλα, ένα στρατόπεδο για παλαιστίνιους πρόσφυγες και η γειτονική περιοχή της Σάμπρα, νοτιοδυτικά της Βηρυτού, δέχονται επίθεση από ακροδεξιές λιβανέζικες πολιτοφυλακές υπό την αιγίδα του ισραηλινού στρατού. Οι νεκροί Παλαιστίνιοι και Λιβανέζοι πολίτες υπολογίζονται σε 2.000 με 3.500, ενώ ούτε ένας από τους δράστες δεν τιμωρήθηκε.
Refugees of the Sabra and Shatila refugee camps were victims of the 1948 Nakba, fleeing the violent ethnic cleansing of Palestine by Zionist militias as Israel was formed.
🔗: https://t.co/IxtGXrZJ59 pic.twitter.com/RTNbcXGq58
— Al Jazeera English (@AJEnglish) September 16, 2022
Το χρονικό της σφαγής
Τον Ιούνιο του 1982, το Ισραήλ εισέβαλε στον Λίβανο, ενώ στην αραβική χώρα σοβούσε ο εμφύλιος, που κράτησε από το 1975 μέχρι το 1990. Η αφορμή για την εισβολή ήταν η παρουσία της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) στη Βηρυτό, από όπου εξαπέλυε επιθέσεις στο Ισραήλ. Η PLO αποσύρθηκε από τον Λίβανο την 1η Σεπτεμβρίου 1982, ενώ δόθηκαν εγγυήσεις από τις ΗΠΑ και άλλες μεγάλες δυνάμεις ότι όσοι Παλαιστίνιοι θα παρέμεναν στην χώρα θα ήταν ασφαλείς.
Δύο εβδομάδες αργότερα, ο ισραηλινός στρατός πολιορκεί τη Σάμπρα και τη Σατίλα και δίνει προστασία στους συμμάχους της, τα μέλη της ένοπλης πτέρυγας του κόμματος της Φάλαγγας, που ξεκινούν το απόγευμα της 16ης Σεπτεμβρίου το αιματοκύλισμα. Οι σφαγές συνεχίστηκαν για 43 ώρες, μέχρι το μεσημέρι της 18ης Σεπτεμβρίου. Ενώ είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς με ακρίβεια για το πόσους νεκρούς άφησε πίσω της η δολοφονική μανία των δραστών, οι εκτιμήσεις βάζουν το φόρο αίματος στους 2.000-3.500 ανθρώπους. Μαρτυρίες από τις σφαγές κάνουν λόγο για φρικιαστικές σκηνές με εν ψυχρώ δολοφονίες, βιασμούς, ακρωτηριασμούς και μαζικούς τάφους. Οι εικόνες από τις σφαγές που δημοσιεύθηκαν προκάλεσαν παγκόσμια κατακραυγή.
Τι οδήγησε στην σφαγή
Περισσότεροι από 100.000 Παλαιστίνιοι, κυρίως από τις βόρειες περιοχές της ιστορικής Παλαιστίνης, εκδιώχθηκαν και κατέφυγαν στον Λίβανο κατά τη διάρκεια της Νάκμπα του 1948, της καταστροφής της παλαιστινιακής πατρίδας και του εκτοπισμού των Παλαιστινίων. Η PLO, μια ένωση παλαιστινιακών πολιτικών κομμάτων που δημιουργήθηκε το 1964 με στόχο την απελευθέρωση της Παλαιστίνης μέσω του ένοπλου αγώνα, μετέφερε τη βάση των επιχειρήσεων της στη Βηρυτό μετά την απώθησή της από την Ιορδανία το 1970.
Σε μια συμφωνία του 1969 με τη μεσολάβηση της Αιγύπτου μεταξύ της PLO και του λιβανικού στρατού, η Διοίκηση Ένοπλου Αγώνα της PLO ανέλαβε τον έλεγχο των 16 παλαιστινιακών προσφυγικών στρατοπέδων στο Λίβανο, επιτρέποντάς της να πραγματοποιήσει επιχειρήσεις στο Ισραήλ από το νότιο Λίβανο.
Ο εμφύλιος πόλεμος του Λιβάνου ξέσπασε το 1975 κυρίως μεταξύ του Λιβανικού Μετώπου (LF) – ενός συνασπισμού δεξιών χριστιανομαρωνιτικών κομμάτων που υποστηρίζονταν από το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες – και το Λιβανέζικο Εθνικό Κίνημα (LNM), έναν συνασπισμό κοσμικών αριστερών, παναράβων σουνιτών και σιιτών μουσουλμάνων και της PLO. Παράλληλα, εισβάλει και η Συρία.
Οι ισραηλινές δυνάμεις, με επικεφαλής τον τότε υπουργό Άμυνας Αριέλ Σαρόν, εισέβαλαν στον Λίβανο τον Ιούνιο του 1982, πολιόρκησαν τη Βηρυτό και βομβάρδισαν σφοδρά την πόλη, όπου βρίσκεται το αρχηγείο της PLO. Η πολυεθνική δύναμη που έφτασε μετά την αποχώρηση της PLO από τη Βηρυτό την 1η Σεπτεμβρίου υποτίθεται ότι θα παρέμενε για 30 ημέρες. Ωστόσο, αποχώρησε νωρίτερα, στις 10 Σεπτεμβρίου.
Στις 14 Σεπτεμβρίου 1982, ο Μπασίρ Τζεμαγέλ, ο εκλεγμένος πρόεδρος του Λιβάνου και ηγέτης των Λιβανικών Δυνάμεων, δολοφονείται στη Βηρυτό. Το επόμενο πρωί, το Ισραήλ εισβάλει στη δυτική Βηρυτό και εμποδίζει τους πάντες από το να βγουν από τους προσφυγικούς καταυλισμούς. Στη συνέχεια, οι ισραηλινές δυνάμεις επιτρέπουν στη Φάλαγγα, η οποία κατηγόρησε την PLO για το θάνατο του Τζεμαγέλ, να εισέλθει στη Σάμπρα και τη Σατίλα και να πραγματοποιήσει τη σφαγή.
Ατιμωρησία
Κανένας Λιβανέζος ή Ισραηλινός μαχητής ή αξιωματούχος δεν τιμωρήθηκε για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν. Μια ισραηλινή έρευνα ανέφερε ότι η πολιτοφυλακή των Λιβανικών Δυνάμεων ήταν άμεσα υπεύθυνη για τη σφαγή, αλλά θεώρησε επίσης τον Σαρόν «προσωπικά υπεύθυνο για την αγνόηση του κινδύνου αιματοχυσίας και εκδίκησης» και συνέστησε την παραίτησή του. Ο Σαρόν παραιτήθηκε από τη θέση του στις 14 Φεβρουαρίου 1983, αλλά εξελέγη πρωθυπουργός το 2001.
Τον Φεβρουάριο του 1983, η επιτροπή του ΟΗΕ διαπίστωσε ότι «οι ισραηλινές αρχές ή δυνάμεις συμμετείχαν, άμεσα ή έμμεσα στις σφαγές». Επίσης, το 2002, ένα βελγικό δικαστήριο απέρριψε υπόθεση που είχε κατατεθεί από δεκάδες επιζώντες της Σάμπρα και της Σατίλα εναντίον του Σαρόν στη βάση ότι δεν ήταν παρών στο δικαστήριο, παρά το νόμο του 1993 που επέτρεπε στο Βέλγιο να δικάζει αλλοδαπούς για εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν στο εξωτερικό.
Τα δεινά συνεχίζονται και σήμερα
Τα δεινά των Παλαιστινίων προσφύγων στο Λίβανο δεν έχουν τελειώσει ακόμα και σήμερα. Οι Παλαιστίνιοι που βρίσκονται στο Λίβανο αυτή τη στιγμή ανέρχονται πλέον σε 479.000, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Περίπου το 45% από αυτούς ζει στους 12 προσφυγικούς καταυλισμούς της χώρας, οι οποίοι υποφέρουν από συνωστισμό, κακές συνθήκες στέγασης, ανεργία, φτώχεια και έλλειψη πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες και νομική βοήθεια. Στους Παλαιστίνιους στο Λίβανο απαγορεύεται να εργάζονται σε έως και 39 επαγγέλματα, δεν μπορούν να έχουν ιδιοκτησία και αντιμετωπίζουν πολλούς ακόμα περιορισμούς.
