Η έκθεση «Απόηχοι της Ιστορίας, σκιές της προόδου» του Σάμι Μπαλότζι καταγράφει τα εγκλήματα των Βέλγων αποικιοκρατών εναντίον του λαού του Κονγκό
Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, εν αναμονή της ομαδικής έκθεσης «Why Look at Animals: A Case for the Rights of Non-Human Lives» που θα πραγματοποιηθεί στις 15 Μαΐου, εγκαινίασε την Πέμπτη 3 Απριλίου δύο ατομικές εκθέσεις και δύο μεγάλης κλίμακας νέες αναθέσεις των διεθνώς αναγνωρισμένων καλλιτεχνών Σάμι Μπαλότζι, Τζάνι Ράφα, Κάσπερ Μπόσμανς και Εμα Τάλμποτ. Και οι τέσσερις εκθέσεις θέτουν ερωτήματα για τη συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση και την επιρροή της αλόγιστης εκμετάλλευσης των οικοσυστημάτων της.
Αν επισκεφτεί κανείς το Βέλγιο, θα δει αγάλματα του Λεοπόλδου Β΄ βαμμένα με κόκκινο χρώμα ή με ακρωτηριασμένα χέρια. Αυτοί οι βανδαλισμοί μόνο τυχαίοι δεν είναι, μιας και ο «οικοδόμος βασιλιάς», όπως τον αποκαλούν οι Βέλγοι, ευθύνεται για τον θάνατο πάνω από 10 εκατομμυρίων ανθρώπων και τους φρικτούς βασανισμούς των μη αποδοτικών σκλάβων στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.
Μπορεί ο δυτικός κόσμος να καυχιέται για την τεχνολογία που χρησιμοποιεί μέσα από συσκευές όπως τα smartphones, τα τάμπλετ, τα λάπτοπ και ό,τι άλλο μπορεί να απαιτεί ο σύγχρονος τρόπος ζωής, στο Κονγκό όμως η εξόρυξη κοβαλτίου είναι συνώνυμη με τη δουλεία και την εξαθλίωση μικρών παιδιών που εργάζονται ασταμάτητα για πάνω από δώδεκα ώρες στα ορυχεία του Κολουέζι και του Μπαντουντού για ένα πιάτο φαΐ.
Η μανία για κυριαρχία
Ο φωτογράφος και γλύπτης Σάμι Μπαλότζι καταγράφει αυτή τη βίαιη πραγματικότητα και την αποτυπώνει στην έκθεσή του «Απόηχοι της Ιστορίας, σκιές της προόδου», η οποία περιλαμβάνει βίντεο, εγκαταστάσεις και σειρές φωτογραφιών που έχει συγκεντρώσει τα τελευταία δεκατρία χρόνια.
Εχοντας στραμμένο το βλέμμα στη σύσταση του κράτους του Κονγκό, όταν η Δύση οικειοποιήθηκε την Αφρική μοιράζοντάς τη στις μεγάλες δυνάμεις, ο καλλιτέχνης καταγγέλλει τις τρέχουσες μορφές εξόρυξης πόρων στην επαρχία της Κατάνγκα, όπου η Ιστορία επαναλαμβάνεται.
Οπως ο ίδιος αναφέρει, μπορεί τα πρόσωπα να άλλαξαν, όχι όμως και η μανία του ανθρώπου για κυριαρχία: «Οσο οι κοινωνίες αναπτύσσονται μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα, ουσιαστικά ανέχονται την εκμετάλλευση των αδύναμων πληθυσμών. Οι ιδιωτικές εταιρείες της Δύσης είναι οι κύριοι μέτοχοι των συνεργείων που εξαναγκάζουν τα παιδιά να σκάβουν στα ορυχεία του Κονγκό. Αγνοούμενα παιδιά στις επαρχίες της πατρίδας μου βρίσκονται θαμμένα μέσα στα λαγούμια. Τα χρόνια της βελγικής αποικιοκρατίας ο βασιλιάς Λεοπόλδος είχε μετατρέψει το Κονγκό σε μια ζώνη ελεύθερης αγοράς. Η Ιστορία επαναλαμβάνεται στην Κατάνγκα, με τις εταιρείες να ακολουθούν τις ίδιες τακτικές εξόρυξης και εκμετάλλευσης».
Πρόσωπα που χάθηκαν
Το πρώτο πράγμα που βλέπει ο επισκέπτης στην έκθεση είναι δώδεκα επιτοίχιες κορνιζαρισμένες εκτυπώσεις που αποτυπώνουν τον φυλετικό διαχωρισμό του πληθυσμού στο Λουμπουμπάσι κατά την αποικιοκρατική περίοδο, όταν οι χωροταξικές διαιρέσεις επιβλήθηκαν με πρόσχημα τη δημόσια υγεία. Στην ουσία οι αεροφωτογραφίες μαρτυρούν τον διαχωρισμό του ευρωπαϊκού και του ντόπιου πληθυσμού σε μια νεκρή ζώνη 500 μέτρων όπου οι λευκοί θα προστατεύονταν από τους μαύρους. Τα 500 μέτρα αντιστοιχούν στη μέγιστη εμβέλεια πτήσης ενός κουνουπιού-φορέα ελονοσίας που, σύμφωνα με τους αποικιοκράτες, «προτιμά» τους εργάτες, εννοώντας τους σκλάβους.
Για τον καλλιτέχνη έχει σημασία ο κόσμος να μάθει τι συνέβη τότε, γιατί όλο αυτό δεν αφορά μόνο την πατρίδα του: «Είναι πολύ σημαντικό να ειπωθεί η ιστορία του Κονγκό, ωστόσο πρέπει να καταλάβουμε πως δεν αφορά μόνο μία χώρα. Αφορά την ταυτότητά μας και πώς την αντιλαμβάνονται οι άλλοι. Το Κονγκό δεν είναι ένα κράτος που ιδρύθηκε με τον συνήθη τρόπο. Είναι συνδεδεμένο με τους αποικιοκράτες του 1885. Το αποτέλεσμα αυτής της βίαιης συνύπαρξης δημιούργησε διάφορους γεωπολιτικούς συσχετισμούς που μέχρι και σήμερα έχουν επηρεάσει τις κοινότητες που ζουν στον χώρο αυτό».
Προχωρώντας στην έκθεση, η εγκατάσταση με τους σαράντα κάλυκες οβίδων που θυμίζουν φυτά εσωτερικού χώρου, χάρη στα λουλούδια που είναι τοποθετημένα μέσα τους, ειρωνεύονται τον καλλωπισμένο πολιτισμό όπως αυτός προκύπτει από τον αφανισμό ενός ολόκληρου λαού.
Δεξιά στον χώρο το έργο «A blueprint for toads and snakes» εξετάζει και πάλι τον αποικιοκρατικό διαχωρισμό του λαού του Λουμπουμπάσι μέσα από το θεατρικό έργο «The toad and the snake» του Κονγκολέζου πολιτικού και μουσικού Τζόζεφ Κιγουέλε, που γράφτηκε έπειτα από ανάθεση του βελγικού καθεστώτος ως προπαγανδιστικό εργαλείο για τη νομιμοποίηση του φυλετικού διαχωρισμού. Αυτό που προκύπτει από το έργο είναι ότι ένας φρύνος δεν μπορεί να συνυπάρξει με ένα φίδι.
Λίγο πιο κάτω, περνώντας από ειδικές διαμορφωμένες μεταλλικές γέφυρες, ο επισκέπτης βλέπει στους δύο παράλληλους τοίχους του μουσείου 138 διασωθέντα οικογενειακά πορτρέτα που αποτελούν τεκμήρια του βίαιου εκτοπισμού των κοινοτήτων του Κασάι. Τα πρόσωπα που απεικονίζονται είναι πραγματικά και τα ακολουθεί, όπως μας εξηγεί ο Σάμι Μπαλότζι, μια πικρή ιστορία: «Είχαν ζητήσει από τοπικούς καλλιτέχνες της εποχής να φιλοτεχνήσουν τα πορτρέτα των οικογενειών τους για να διατηρηθεί η κοινότητά τους και μετά τον θάνατό τους. Αυτοί οι άνθρωποι αναγκάστηκαν να ανταλλάξουν τα πορτρέτα τους με ένα εισιτήριο ή μια θέση σε μια βάρκα ώστε να γλιτώσουν από τις διώξεις, όταν η Κατάνγκα αποσχίστηκε τον Ιούλιο του 1960. Εψαξα και βρήκα όσο περισσότερα πορτρέτα μπορούσα και τα φωτογράφισα».
INF0
Εως 2 Νοεμβρίου – Εκθεσιακός χώρος ισογείου
