Εκεί που δεν το περιµέναµε, η εξάπλωση ενός θανατηφόρου ιού γίνεται ξαφνικά η πραγµατικότητα όλης της ανθρωπότητας. Η επίγνωση της θνητότητάς µας οξύνεται από τη µια στιγµή στην άλλη, η ανάγκη του αυτοπεριορισµού επιβάλλεται οριζόντια και µας αφορά όλους και όλες, ο ρυθµός της ζωής µας διακόπτεται απότοµα. Ωστόσο τι µεταδίδεται πιο γρήγορα; Ο ιός, ο φόβος ή η αλληλεγγύη και η αλληλοβοήθεια; Πλέον η ζωή προβάλλει ξεκάθαρα τα αιτήµατά της. Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην οποία βρίσκεται η ανθρωπότητα καθιστά σαφές ότι η ζωή είναι ασύµβατη µε τον αγριανθρωπικό και παρασιτικό νεοφιλελευθερισµό, ο οποίος βυσσοδοµεί πάνω και µέσα στα σώµατα, τα µυαλά και στις ψυχές µας.
Να διεκδικήσουµε το ανθρώπινο στον άνθρωπο
Ποιος µπορεί πλέον να ισχυριστεί ότι η υγεία είναι εµπόρευµα και εποµένως πρέπει να πωλείται και να αγοράζεται; Ποιος µπορεί πλέον να ισχυριστεί ότι οφείλουµε µε κάθε κόστος να υπηρετούµε τους αδυσώπητους νόµους της αγοράς µε τα γνωστά µότο «business as usual» και «ο θάνατός σου η ζωή µου»; Την ώρα που ο κόσµος µετατρέπεται µε ρυθµούς γεωµετρικής προόδου σε στρατόπεδο συγκέντρωσης θα αφεθούµε να γίνουµε βορά στην τροµοϋστερία των µέσων ενηµέρωσης, θα δεχτούµε να µετατραπούµε από έλλογα όντα σε φοβισµένα αγρίµια µε µόνη έγνοια την προσωπική επιβίωση;
Η προσφυγική κρίση που µαίνεται εδώ και χρόνια αποτελεί το µέγιστο πείραµα ελέγχου των πληθυσµών. Και τώρα η πανδηµία. Αν πρέπει προς το παρόν να αυτοπεριοριστούµε στο σπίτι –όσοι/ες από µας διαθέτουν σπίτι–, τα δηµοκρατικά µας αντανακλαστικά δεν µπορούν να αυτοπεριοριστούν. Η φαντασία και η επιθυµία δεν µπορούν να αυτοπεριοριστούν. Ας αρχίσουµε να προετοιµαζόµαστε για την επόµενη µέρα από την πανδηµία, όταν θα χρειαστεί να διεκδικήσουµε εκ νέου όλες τις διαστάσεις του ζωτικού µας χώρου. Εδώ και τώρα όµως η αίσθηση της θνητότητας που µας διαπερνά µπορεί να αποτελέσει έναυσµα αναστοχασµού και συνειδητοποίησης για την ανάγκη της αλληλεγγύης, της διεκδίκησης ενός ριζικού µετασχηµατισµού των όρων της ζωής µας. Για να ζήσουµε πλέον ζωές αξιοβίωτες και αξιοπρεπείς, χωρίς ίχνος καταπίεσης, εκµετάλλευσης και ταπείνωσης ανθρώπου από άνθρωπο.
Η κοινωνική αλληλεγγύη και η αλληλοβοήθεια µπορούν να νικήσουν την ιατρικοποίηση της ζωής, τον έλεγχο πάνω και µέσα στα σώµατά µας. Το ότι οι συνθήκες απαιτούν να είµαστε στο σπίτι δεν σηµαίνει ότι δεν έχουµε φωνή. Βιώνοντας αυτή την πρωτοφανή πλανητική δυστοπία η ανάγκη για διεκδίκηση του ανθρώπινου µέσα στον άνθρωπο µπορεί και πρέπει να µεγιστοποιηθεί. Η τωρινή στέρηση της ανθρώπινης επαφής, δεδοµένη λίγες µέρες πριν, µπορεί να ωθήσει στη σφαίρα του συνειδητού τη ζωτική της σηµασία. Η επικοινωνία µε τον άλλο, η στήριξη, η εµψύχωση του άλλου που έχει ανάγκη δεν είναι ασαφείς ηθικοπλαστικές αρχές. Πλέον µπορούµε να ξανασκεφτούµε µε όρους ανθρωπισµού – δεν είναι γραφικότητα ούτε νεοροµαντισµός, αλλά ζήτηµα ζωής ή θανάτου.
Η ζωή που αντιµάχεται τις δυνάµεις του θανάτου
Τα στοιχεία του παρακµάζοντος ανθρώπινου πολιτισµού και της καταστροφής των ανθρώπινων σχέσεων µε απασχολούν πάρα πολύ. Το αίσθηµα µαταίωσης, η κυρίαρχη τάση της ιδιώτευσης και του ατοµισµού. Νιώθω ότι βρισκόµαστε σε µεταβατική περίοδο, δηλαδή σε µια διαδικασία µε εκρήξεις, άλµατα, αντιφάσεις, τραύµατα και οπισθοδροµήσεις. Αν δεν γνωρίσουµε τον άνθρωπο και το ανθρώπινο σε όλες τους τις διαστάσεις και µάλιστα σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης, αν δεν συνοµιλήσουµε µε κάθε µας κύτταρο µε αυτά τα ανοίκεια µεγέθη, πώς µπορούµε να µιλάµε για χειραφέτηση και απελευθέρωση; Οταν αποκλείεται η πρόσβαση στο βαθύτερο εγώ του ανθρώπου, όταν αποκρύπτεται η ουσία του ανθρώπινου πνεύµατος, τότε είναι που κυοφορείται το αυγό του φιδιού του φασισµού, του πολέµου και της εξαθλίωσης, ενώ η σηµερινή βιοµηχανία του θεάµατος, η κυρίαρχη αισθητική και ιδεολογία ηθεληµένα ή άθελά τους κάνουν αυτό ακριβώς: αποκλείουν την πρόσβαση στο βαθύτερο εγώ.
Από την άλλη υπάρχει η αρχαία τραγωδία, παιδί και µήτρα της φιλοσοφίας και της δηµοκρατίας, θέατρο καθολικής αµφισβήτησης της θεϊκής και ανθρώπινης εξουσίας, όλων των αποστεωµένων ηθών, θεσµών και νόµων κάθε κοινωνίας. Μας προσκαλεί και µας προκαλεί σε µια ριζική επαναξιολόγηση όλων των αξιών µε το βλέµµα στραµµένο στον ελεύθερο άνθρωπο, τον ενεργό και χειραφετηµένο πολίτη, δηµιουργό των όρων της ζωής του, ζωντανό κύτταρο µιας συλλογικότητας ελεύθερων ανθρώπων σε διαρκή εγρήγορση.
Καθώς δίνεται η µάχη για την υγεία και τη ζωή χρειάζεται παράλληλα να δοθεί και η µάχη να κρατήσουµε όρθιο τον ανθρώπινο πολιτισµό, να κρατήσουµε ζωντανό το εµείς, να αναλάβουµε την πρωτοβουλία, να δηµιουργήσουµε όρους έµπνευσης και δηµιουργικότητας, χώρους όπου τα όνειρα θα µπορέσουν να αναπνεύσουν, ώστε να φανταστούµε µια ατοµική και συλλογική ζωή χωρίς φόβο, µια ζωή από κοινού, που αντιµάχεται όλες τις δυνάµεις του θανάτου.
Ο Σάββα Στρούμπος είναι σκηνοθέτης και ιδρυτικό μέλος της ομάδας Σημείο Μηδέν