Ο νέος Πτωχευτικός Κώδικας που ψήφισε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας πριν από 14 μήνες, υποτίθεται με σκοπό να προσφέρει τη δυνατότητα της πτώχευσης στα φυσικά πρόσωπα, αλλά χωρίς προστασία της πρώτης κατοικίας και με μοναδική ορατή μέριμνα τη διασφάλιση των συμφερόντων των πιστωτών, περιλάμβανε και ένα «τυράκι»: την εισαγωγή ενός νέου εξωδικαστικού μηχανισμού που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ευνοϊκή ρύθμιση ή ακόμη και σε «κούρεμα» έως και 80% των οφειλών προς τις τράπεζες, το δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία των «κόκκινων» δανειοληπτών που θα ήθελαν να πληρώσουν τα χρέη τους.
Βασικός όρος για να διεκδικήσει τη ρύθμιση των οφειλών του κάθε «κόκκινος» δανειολήπτης ήταν βέβαια να συναινέσει στην άρση του τραπεζικού και φορολογικού απορρήτου, με δυο λόγια να «ξεβρακωθεί» στην τράπεζα ή την εταιρεία διαχείρισης απαιτήσεων που είχε αγοράσει το «κόκκινο» δάνειό του στο 8% των χρημάτων που ζητούνταν από τον ίδιο, δίνοντάς τους στο πιάτο όλα του τα οικονομικά στοιχεία, καθώς και τα στοιχεία των συγγενών του εξ αίματος και εξ αγχιστείας μέχρι δεύτερου βαθμού.
Χωρίς ωστόσο αυτό να του εγγυάται ότι θα έπαιρνε τη ζητούμενη ρύθμιση, αφού, με βάση τον νέο νόμο, οι πιστωτές διατηρούν τη δυνατότητα να αρνηθούν τη ρύθμιση χωρίς να υποχρεούνται να εξηγήσουν τον λόγο ή και να μην απαντήσουν καθόλου – και αν περάσουν 60 μέρες χωρίς να απαντήσουν, το αίτημα θεωρείται απορριφθέν.
Ο νέος Πτωχευτικός επρόκειτο να τεθεί σε εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 2021, πήρε όμως αναστολή λίγων μηνών λόγω της πανδημίας και τέθηκε σε εφαρμογή την 1η Ιουνίου, ενώ την ίδια μέρα άνοιξε και η ηλεκτρονική πλατφόρμα μέσω της οποίας θα μπορούσαν οι «κόκκινοι» δανειολήπτες να υποβάλλουν τις αιτήσεις για να ρυθμίσουν με ευνοϊκό τρόπο τα χρέη τους.
Ούτε φωνή ούτε ακρόαση
Το άνοιγμα της ηλεκτρονικής πλατφόρμας συνοδεύτηκε από έναν κύκλο ανακοινώσεων του υπουργείου Οικονομικών και πολλές παρουσιάσεις του ειδικού γραμματέα Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους Φώτη Κουρμούση –με χαρακτηριστικά επικοινωνιακής καμπάνιας– στις οποίες τονιζόταν ότι με τον νέο εξωδικαστικό μηχανισμό όλοι οι πολίτες θα είχαν τη δυνατότητα να κάνουν αίτηση για να ρυθμίσουν τις οφειλές τους με τρόπο ευνοϊκό, ρεαλιστικό και δίκαιο και ότι τον βιώσιμο, ρεαλιστικό και δίκαιο χαρακτήρα των προτεινόμενων ρυθμίσεων τον εγγυούνταν η ίδια η ηλεκτρονική πλατφόρμα και η τεχνολογική δυνατότητά της να παράγει ρυθμίσεις με αυτοματοποιημένο αλγόριθμο, ο οποίος λάμβανε υπόψη τα οικονομικά δεδομένα (έσοδα, εύλογες δαπάνες διαβίωσης, αξία περιουσίας κ.λπ.) του οφειλέτη, των συνοφειλετών και των εγγυητών του, ενισχύοντας τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα.
Πέρασε ο Ιούνιος –κατά τον οποίο είχαμε πλειστηριασμούς της πρώτης κατοικίας κάποιων ευάλωτων δανειοληπτών από εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων, επειδή η κυβέρνηση δεν είχε προχωρήσει στην ίδρυση του φορέα απόκτησης και επαναμίσθωσης ακινήτων που θα παραλάμβανε τα «σπίτια των φτωχών» για να τους διασφαλίσει το δικαίωμα στη στέγη για δώδεκα χρόνια, όπως η ίδια είχε προβλέψει στον νόμο της–, πέρασε και ο Σεπτέμβριος –κατά τον οποίο οι
τράπεζες και οι εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων έβγαλαν τα πρώτα μεγάλα προγράμματα πλειστηριασμών που θα γίνουν ύστερα από οκτώ μήνες, τον ερχόμενο Μάιο– και από το υπουργείο Οικονομικών δεν είχαμε ούτε φωνή ούτε ακρόαση σχετικά με το πώς προχωρά και τι αποδίδει ο πολυδιαφημισμένος εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών.
Πενιχρά αποτελέσματα
Μέχρι που στις 24 του περασμένου Νοεμβρίου δόθηκε στη δημοσιότητα η 12η έκθεση ενισχυμένης εποπτείας της Ευρωπαϊκής Ενωσης, από την οποία φάνηκε ότι ενώ μέχρι τις αρχές Οκτωβρίου είχαν μπει στην πλατφόρμα να υποβάλουν αίτηση 35.753 οφειλέτες, μόνον 512 εξ αυτών ή ποσοστό 1,5% του συνόλου την είχαν υποβάλει κανονικά ώστε να προχωρήσει ο διακανονισμός της οφειλής τους, ενώ οι υπόλοιποι 35.242 ή το 98,5% του συνόλου την είχαν αφήσει για κάποιο λόγο εκκρεμή.
Την επόμενη μέρα, 25 Νοεμβρίου, ο Χρήστος Σταϊκούρας έκανε ανακοινώσεις σχετικά με τις ρυθμίσεις που επιτεύχθηκαν δίνοντας έναν πολύ πενιχρό απολογισμό: στο πεντάμηνο η πλατφόρμα είχε παραγάγει 36 προτάσεις ρυθμίσεων – από τις οποίες 24 είχαν γίνει οριστικές γιατί τις δέχτηκαν οι πιστωτές και άλλες δώδεκα είχαν απορριφθεί γιατί δεν τις δέχτηκαν οι πιστωτές επειδή οι εγγυητές των
συγκεκριμένων οφειλετών δεν είχαν επιτρέψει τον έλεγχο των δικών τους οικονομικών στοιχείων.
Ο απολογισμός παρέμεινε πενιχρός και η παράξενη εικόνα ίδια και τον επόμενο μήνα καθώς με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Ειδικής Γραμματείας Ιδιωτικού Χρέους, στο πρώτο εξάμηνο λειτουργίας της πλατφόρμας ενώ μπήκαν 41.153 οφειλέτες για να αρχίσουν τη διαδικασία, μόνο 517 κατάφεραν να οριστικοποιήσουν την αίτησή τους και η πλατφόρμα παρήγαγε μόνο 45 οριστικές ρυθμίσεις.
Αλλες 22 απορρίφθηκαν από τους πιστωτές (επειδή δεν έδωσαν στοιχεία οι εγγυητές) και άλλες 445 είναι στην «γκρίζα ζώνη» (με την έννοια ότι η Ειδική Γραμματεία δεν δίνει στοιχεία γι’ αυτές, ενδεχομένως επειδή δεν απάντησαν καθόλου οι πιστωτές, αλλά να λάβουμε υπόψη ότι αν δεν απαντήσουν οι πιστωτές για δύο μήνες, όλες αυτές οι αιτήσεις πρέπει να θεωρούμε ότι απορρίφθηκαν). Γιατί όμως η πολυδιαφημισμένη πλατφόρμα αποδίδει τόσο φτωχά αποτελέσματα;
Προειδοποίησαν εγκαίρως
Οταν στις 25 Νοεμβρίου ο Χρ. Σταϊκούρας έκανε τις δικές του ανακοινώσεις σχετικά με τα αποτελέσματα του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών υπαινίχθηκε, χωρίς να το δηλώσει ρητά, ότι «φταίνε» οι «κόκκινοι» δανειολήπτες που διστάζουν να οριστικοποιήσουν τις αιτήσεις τους. Από τις 25 Οκτωβρίου όμως υπάρχει αναφορά του πρόεδρου της Ολομέλειας των Προέδρων Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδος και του ΔΣΑ Δημήτρη Βερβεσού προς τον ειδικό γραμματέα Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους Φ. Κουρμούση στην οποία τονίζει ότι πάρα πολλοί δικηγόροι από όλη την Ελλάδα έχουν αντιμετωπίσει εκτεταμένα τεχνικά και λειτουργικά προβλήματα με την πλατφόρμα τα οποία εμποδίζουν την οριστικοποίηση των αιτήσεων και ζητά την επίλυσή τους. Τα προβλήματα αυτά όμως ούτε η Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους ούτε το υπουργείο Οικονομικών θέλησαν να τα δουν.
Για τα τεχνικά και λειτουργικά προβλήματα που βγάζει η πλατφόρμα του εξωδικαστικού μηχανισμού το Documento ρώτησε τον καλά πληροφορημένο σε θέματα του νέου Πτωχευτικού νομικό Δημήτρη Λυρίτση, που υπήρξε και ο εισηγητής της ολομέλειας των προέδρων των δικηγορικών συλλόγων στο σχετικό νομοσχέδιο, ο οποίος μας περιέγραψε εν τάχει τη διαδικασία.
«Ο οφειλέτης μπαίνει στην πλατφόρμα με κωδικούς taxis, δηλώνει ότι επιθυμεί να εκκινήσει τη διαδικασία ρύθμισης των οφειλών του και προχωρά σε άρση του τραπεζικού και φορολογικού του απορρήτου. Υποτίθεται ότι στην πλατφόρμα όλοι
οι πιστωτές έχουν αναρτήσει στοιχεία, οπότε εσύ τα ελέγχεις, συμπληρώνεις τυχόν στοιχεία που λείπουν και τους δίνεις έναν μοναδικό αριθμό, σε μια διαδικασία που ονομάζεται αυθεντικοποίηση, και μετά μπορείς να κάνεις την οριστική υπαγωγή. Στη διαδικασία αυτή όμως προκύπτουν διάφορα προβλήματα. Το δημόσιο έχει αναρτήσει στοιχεία, αλλά οι τράπεζες και οι εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων σε πολλές περιπτώσεις όχι. Επίσης το σύστημα έχει πρόβλημα και κρασάρει. Οπότε πρέπει να ξαναϋποβάλεις τα στοιχεία δύο και τρεις φορές και μερικές φορές στην εκ νέου υποβολή των ίδιων στοιχείων σου βγάζει προβλήματα, δεν τα δέχεται. Π.χ. για ένα ακίνητο σου λέει ότι υπάρχει ήδη ακίνητο με το συγκεκριμένο ΑΤΑΚ ή δεν σου επιτρέπει να συμπληρώσεις εκ νέου τα στοιχεία του συζύγου. Εστω πάλι ότι τα έχεις συμπληρώσει όλα και πρέπει να κάνεις τη λεγόμενη αυθεντικοποίηση. Και εκεί πολλές φορές το σύστημα μπορεί να κολλάει, για εντελώς επουσιώδεις λόγους, εξαιτίας μιας σύντμησης στο όνομα της διεύθυνσης ενός ακινήτου. Αυτά τα προβλήματα όμως παρουσιάζονται στη συντριπτική πλειοψηφία των υποθέσεων και εμποδίζουν την οριστική υποβολή του 98,5% των αιτήσεων» μας εξήγησε.
Blame game
«Το γεγονός όμως ότι 41.000 οφειλέτες έχουν μπει στο σύστημα, δηλαδή έχουν δώσει άδεια για άρση του τραπεζικού και φορολογικού τους απορρήτου, χωρίς όμως να καταφέρνουν να οριστικοποιήσουν τις αιτήσεις και να ρυθμίσουν τα χρέη τους» μας εξηγεί ο Δ. Λυρίτσης «σημαίνει ότι έχει διαμορφωθεί μια τεράστια βάση δεδομένων για τα περιουσιακά στοιχεία αυτών των οφειλετών και των μελών της οικογένειάς τους, επί της οποίας έχουν πρόσβαση όλοι, οι τράπεζες, οι εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων, το δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία, και επί των οποίων μπορούν να επιβάλουν αναγκαστικά μέτρα και κατασχέσεις γιατί, όσο το σύστημα επιτρέπει να γίνουν οριστικές οι αιτήσεις, ο κόσμος αυτός δεν προστατεύεται».
Με τον τρόπο αυτό ο εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών και η υποτιθέμενη κυβερνητική υπόσχεση για τα μεγάλα «κουρέματα» που θα μπορούσαν να πετύχουν οι «κόκκινοι» δανειολήπτες οι οποίοι θα ενταχτούν στις προβλέψεις του αναδεικνύονται στην απόλυτη «επικοινωνιακή φούσκα», χρήσιμη μόνο για να αντισταθμίσει τον άτεγκτο σε βάρος των οφειλετών χαρακτήρα του νέου Πτωχευτικού και να ρίξει το φταίξιμο για τους επερχόμενους πλειστηριασμούς στους οφειλέτες που, ενώ θέλουν να ρυθμίσουν τα χρέη τους γιατί με το νέο νομικό πλαίσιο δεν υπάρχει προστασία ούτε καν της πρώτης κατοικίας, δεν θα μπορέσουν να το κάνουν επειδή απλώς δεν θα τους επιτρέπει η ηλεκτρονική πλατφόρμα.
