Το Documento αποκαλύπτει την επιστολή με την οποία το 2009 ο τότε αντιπρόεδρος της Novartis ζητούσε από τον τότε υπουργό Πολιτισμού να μεσολαβήσει ώστε να αποχαρακτηριστεί από διατηρητέο μνημείο το πατρικό του σπίτι στο Ηράκλειο.
«Τον κ. Φρουζή ουδέποτε τον έχω συναντήσει ιδιωτικά» δήλωνε ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς από το βήμα της Βουλής την 21η Φεβρουαρίου 2018, εξαπολύοντας μύδρους κατά πάντων και καταγγέλλοντας ότι η υπόθεση της Novartis αποτελεί σκευωρία. Ο κ. Φρουζής όπως έχει αποκαλύψει το Documento –σύμφωνα με εσωτερικά έγγραφα της Novartis– ήταν μεταξύ των συμβούλων της ομάδας σκέψης (think tank) που φέρεται να ίδρυσε ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς.
Παράλληλα, όμως, όπως αποκαλύπτει σήμερα το Documento, ο κ. Φρουζής επιδίωξε ήδη από το 2009 να συναντήσει τον κ. Σαμαρά όταν ο τελευταίος ήταν υπουργός Πολιτισμού. Δεν ήταν αίτημα για διεξαγωγή κοινωνικής εκδήλωσης. Ηταν αίτημα για παροχή βοήθειας, για ρουσφέτι: «Θα επιθυμούσα μια ολιγόλεπτη συνάντηση μαζί σας… ώστε πολύ συνοπτικά να ζητήσω την κατανόηση/ βοήθειά σας σ’ ένα προσωπικό μου θέμα» αναγράφει ο κ. Φρουζής στην επιστολή –είναι μεταξύ των κατασχεμένων από τις διωκτικές αρχές εγγράφων του κ. Φρουζή και της Novartis– προς τον τότε υπουργό Πολιτισμού Αντώνη Σαμαρά. Παραμένει άγνωστο αν ο κ. Σαμαράς αποδέχθηκε το αίτημα για συνάντηση.
Η επίμαχη βοήθεια που ζητάει ο κ. Φρουζής αφορά το πατρικό του σπίτι στο Ηράκλειο Κρήτης. Πρόκειται για ακίνητο που ο ίδιος ήθελε να γκρεμίσει, αλλά οι προθέσεις του… σκόνταψαν προσωρινά, όπως αποδείχθηκε, στην άρνηση της Διεύθυνσης Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς αλλά και του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου – Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων (ΚΑΣ-ΚΣΝΜ) που χαρακτήρισαν το κτίριο διατηρητέο.
Αποτέλεσμα των γνωμοδοτήσεων από τα αρμόδια όργανα ήταν σε ΦΕΚ της 8ης Απριλίου 2009 το ακίνητο να χαρακτηριστεί μνημείο «διότι αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα αστικής αρχιτεκτονικής της Παλαιάς Πόλης του Ηρακλείου, χρονολογημένο περίπου στα μέσα του 20ού αιώνα». Το ΦΕΚ φέρει την υπογραφή του τότε αρμόδιου υπουργού Αντώνη Σαμαρά.
Ο κ. Φρουζής καταθέτει αίτηση θεραπείας προκειμένου να ανατρέψει την απόφαση και στο πλαίσιο αυτό αποστέλλει σχετικό αίτημα προς τον κ. Σαμαρά. Περίπου έναν μήνα μετά η υπόθεση αναπέμπεται εκ νέου από τη Διεύθυνση Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομίας –το έγγραφο θεωρείται και από τον Αντ. Σαμαρά– στο ΚΑΣ-ΚΣΝΜ, το οποίο λίγους μήνες πριν είχε χαρακτηρίσει το ακίνητο διατηρητέο με οριακή πλειοψηφία (10 ψήφοι έναντι 9). Μετά την εκ νέου αναπομπή της υπόθεσης στο ΚΑΣ-ΚΣΝΜ, αυτό αλλάζει άρδην την απόφασή του –την περίοδο υπουργίας του κ. Σαμαρά– αφού γνωμοδοτεί ομόφωνα να μη χαρακτηριστεί τελικά διατηρητέο το ακίνητο!
Αξιοπερίεργο είναι ότι όπως ανέφεραν πηγές του ΥΠΠΟ ο φάκελος αναπομπής της υπόθεσης έχει εξαφανιστεί από τις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου.
Το ιστορικό
Στις 17 Μαΐου 1995 μέσω γονικής παροχής ο Κωνσταντίνος Φρουζής λαμβάνει την ψιλή κυριότητα του πατρικού σπιτιού του στο Ηράκλειο, το οποίο ανήκε στη μητέρα του, και ακολούθως την επικαρπία αυτού μετά τον θάνατό της το 2006. Τον Σεπτέμβριο του 2002 στο πλαίσιο μελέτης από την Πολεοδομία σχετικά με τα κτίρια που θα χαρακτηρίζονταν διατηρητέα στην –βαρύνουσα από αρχιτεκτονική άποψη– παλαιά πόλη του Ηρακλείου εξετάστηκε και το συγκεκριμένο ακίνητο, χτισμένο το 1935. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή του ακινήτου από την υπηρεσία: «Παρόλο που πρόκειται για μεσοπολεμικό κτίσμα, ακολουθεί γενικά τις γραμμές του μοντέρνου κινήματος, διατηρώντας ταυτόχρονα εκλεκτικιστικά διακοσμητικά στοιχεία […] Οι όψεις διαρθρώνονται με άξονες συμμετρία, εκ των οποίων τονίζονται δύο: αυτός της εισόδου, όπου δημιουργείται εσοχή και στους δύο ορόφους και προβάλλεται εξώστης, και αυτός της γωνίας, όπου έχουμε όμοιο, αλλά καμπυλωτό, εξώστη. Αυτοί οι άξονες ενισχύονται και από το στηθαίο του δώματος, το οποίο διακόπτεται στην περιοχή τους με παραστάδες και γραμμικό κιγκλίδωμα ανάμεσα…».
Αίτηση κατεδάφισης και κήρυξη μνημείου
Η πρόθεση του κ. Φρουζή ήταν να κατεδαφίσει το ακίνητο και γι’ αυτό στις 16 Μαΐου 2008 αποστέλλει αίτημα προς την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Εργων Κρήτης προκειμένου να εγκριθεί η κατεδάφιση του ακινήτου. Στις 30 Μαΐου 2008 η υπηρεσία απαντά ότι απαιτούνται και άλλα δικαιολογητικά, όπως «πλήρη σειρά σχεδίων αποτύπωσης της υπάρχουσας κατάστασης όπου θα απεικονίζονται τα κτίσματα τα οποία όπως διαπιστώθηκε ανήκουν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους». Στις 10 Νοεμβρίου 2008 η υπηρεσία αποστέλλει ενημέρωση προς αρμόδιες διευθύνσεις του υπουργείου Πολιτισμού να μην προβούν σε κατεδάφιση ή οποιαδήποτε οικοδομική παρέμβαση μέχρι να εκδοθεί η απόφαση χαρακτηρισμού του ακινήτου.
Τελικώς η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Εργων Κρήτης προτείνει «τον χαρακτηρισμό του κτιρίου ως μνημείου, διότι αποτελεί δείγμα κτιρίου της ιστορικής εξέλιξης της πρόσφατης αρχιτεκτονικής και πολεοδομικής κληρονομιάς, εντός των Ενετικών Τειχών της πόλης του Ηρακλείου». Στις 22 Ιανουαρίου 2009 η Διεύθυνση Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς εκφέρει διαφορετική άποψη, αφού εισηγήθηκε μη χαρακτηρισμό του ως μνημείου «διότι έχει υποστεί μη αναστρέψιμες επεμβάσεις και κατεδαφίσεις στις όψεις του, με αποτέλεσμα την πλήρη αλλοίωση της αυθεντικότητας και της μορφής του…». Πέντε ημέρες μετά ο κ. Φρουζής ενημερώνει τη διεύθυνση ότι συμφωνεί με την απόφαση.
Κι ενώ όλα έδειχναν πως άρχιζαν να βαίνουν καλώς για τον κ. Φρουζή, ακριβώς μια εβδομάδα μετά τα πάντα ανατράπηκαν από το ειδικό όργανο ΚΑΣ-ΚΣΝΜ το οποίο γνωμοδότησε υπέρ του χαρακτηρισμού του ακινήτου ως διατηρητέου με οριακή πλειοψηφία (10 ψήφοι έναντι 9). Βασιζόμενος σε αυτήν τη γνωμάτευση ο υπουργός Πολιτισμού Αντώνης Σαμαράς στις 20 Μαρτίου 2009 –δημοσιεύθηκε σε ΦΕΚ στις 8 Απριλίου– υπογράφει την απόφαση χαρακτηρισμού του κτιρίου ως μνημείου, «διότι αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα αστικής αρχιτεκτονικής της Παλαιάς Πόλης του Ηρακλείου, χρονολογημένο περίπου στα μέσα του 20ού αιώνα». Στις 25 Μαΐου 2009 ο κ. Φρουζής υποβάλλει αίτηση θεραπείας προκειμένου να ανακληθεί η επίμαχη υπουργική απόφαση.
«Προφορική επικοινωνία με το υπουργείο»
Αξιοσημείωτο είναι και το mail –επίσης συμπεριλαμβάνεται στα κατασχεμένα αρχεία– που αποστέλλει προς τον κ. Φρουζή ο δικηγόρος του Μιχαήλ Σεργάκης. Πέρα από το ιστορικό της υπόθεσης ο κ. Σεργάκης αναφέρει πως κατόπιν επικοινωνίας του με το υπουργείο «προκύπτει ότι “έχασες ένα διαδικαστικό βήμα” διότι δεν κατέθεσες εμπροθέσμως αντιρρήσεις κατά της θετικής εισήγησης των ΚΑΣ – ΚΣΝΜ και ήδη το ακίνητό σου “είναι χαρακτηρισμένο”». Ενώ λοιπόν σύμφωνα με τον δικηγόρο του ο κ. Φρουζής είχε το δικαίωμα να υποβάλει ένταση/αντιρρήσεις, αυτός δεν προχώρησε προς αυτή την οδό «διότι (όπως μου είπες) βρισκόσουν σε προφορική επικοινωνία με το ΥΠΠΟ».
Δεν γνωρίζουμε, εφόσον ευσταθούν όσα αναγράφει ο κ. Σεργάκης, με ποιον από το υπουργείο Πολιτισμού είχε προφορική επικοινωνία ο κ. Φρουζής και τι είδους επικοινωνία ήταν αυτή που σύμφωνα με τον δικηγόρο του τον ώθησε να μην αξιοποιήσει το συγκεκριμένο νομικό του δικαίωμα, εντούτοις στις 4 Ιουνίου 2009 στέλνει επιστολή προς τον υπουργό Αντώνη Σαμαρά.
Η επιστολή στον Σαμαρά
Η επιστολή, που γράφεται σε επιστολόχαρτο της Novartis από τον τότε αντιπρόεδρό της κ. Φρουζή, αναφέρει:
«Αξιότιμε κε. Υπουργέ,
Ονομάζομαι Κωνσταντίνος Φρουζής, Αντιπρόεδρος της φαρμακοβιομηχανίας Novartis, και παιδικός φίλος του Ανδρέα Παπακωνσταντίνου.
Θα επιθυμούσα μια ολιγόλεπτη συνάντηση μαζί σας πριν τις 17/6 (18/6 είναι το επόμενο ΚΑΣ/ΚΣΝΜ) ώστε πολύ συνοπτικά να ζητήσω την κατανόησή/ βοήθειά σας σ’ ένα προσωπικό μου θέμα.
Πρόκειται για ένα ακίνητο ιδιοκτησίας μου που από λάθος χειρισμούς (π.χ. αποφάσεις του ΥΠΠΟ που δεν μου γνωστοποιήθηκαν, προθεσμίες που δεν τηρήθηκαν) η επιτροπή του ΚΑΣ-ΚΣΝΜ “παραπλανήθηκε” και παρά την εισήγηση για μη χαρακτηρισμό της ΔΝΣΑΚ του ΥΠΠΟ γνωμοδότησε με οριακή πλειοψηφία 10-9. Αποτέλεσμα, το πατρικό μου στο Ηράκλειο Κρήτης να κινδυνεύει να χαρακτηριστεί άδικα ως Διατηρητέο.
Είμαι βέβαιος κ. Υπουργέ ότι θα βρεθούν λίγα λεπτά ώστε να μπορέσω να εκθέσω το πρόβλημά μου ζητώντας τη διακριτική σας στήριξη».
Περίπου έναν μήνα μετά, την 1η Ιουλίου 2009, η υπόθεση αναπέμπεται από τη Διεύθυνση Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς προς το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων. Αναφέρεται συγκεκριμένα στο έγγραφο που εγκρίνεται και από τον τότε υπουργό Πολιτισμού Αντώνη Σαμαρά: «αναπέμπουμε το φάκελο της υπόθεσης, που αναφέρεται στο θέμα, προκειμένου να γνωμοδοτήσει το ειδικό όργανο (ΚΑΣ-ΚΣΝΜ)…» Τελικά σε σύντομο χρονικό διάστημα, στις 23 Ιουλίου 2009, η γνωμοδότηση του ΚΑΣ-ΚΣΝΜ μεταβάλλεται κι ενώ αρχικά υπήρχε οριακή πλειοψηφική γνωμοδότηση υπέρ του χαρακτηρισμού του κτιρίου ως διατηρητέου, αυτή μετατρέπεται σε ομόφωνη γνωμοδότηση αποχαρακτηρισμού του κτιρίου. Η απόφαση του οργάνου εκδίδεται την περίοδο που ο κ. Σαμαράς είναι ακόμη υπουργός Πολιτισμού. Η ομόφωνη γνωμοδότηση οδηγεί τελικώς στην ανάκληση της προηγούμενης υπουργικής απόφασης που υπογράφηκε από τον κ. Σαμαρά, «διότι επανεξετάζοντας στο θέμα διαπιστώνεται πλάνη περί τα πράγματα ως προς την πληρότητα των τασσόμενων προϋποθέσεων του άρθρου 6, παρ. 1γ του Ν. 3028/2002».
Η τελική υπουργική απόφαση υπογράφεται από τον τότε υπουργό Πολιτισμού Παύλο Γερουλάνο την 1η Ιουλίου 2010 και δημοσιεύεται σε ΦΕΚ στις 23 Ιουλίου 2010.
Επιστολή στη γραμματέα του Κων. Μητσοτάκη
Αξιοσημείωτο είναι ακόμη το γεγονός πως στα επίμαχα κατασχεμένα έγγραφα που αποκαλύπτει σήμερα το Documento συμπεριλαμβάνεται μια εισήγηση που απέστειλε το 2009 η Διεύθυνση Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς στον κ. Φρουζή. Την εισήγηση αυτή ο κ. Φρουζής φαίνεται πως την αποστέλλει προς την τότε γραμματέα του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, αφού στην επιστολή αναγράφεται χειρόγραφα «προς: κα Κυπραίου».
«ΠΡΟΣ: ΚΑ ΚΥΠΡΑΙΟΥ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΦΡΟΥΖΗΣ
ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ NOVARTIS HELLAS»
Στο κάτω μέρος του έγγραφου που ο κ. Φρουζής φαίνεται να έχει αποστείλει στην κ. Κυπραίου υπάρχει και ενημέρωση για την εξέλιξη της υπόθεσης: «Στη συνέχεια μετά από θετική εισήγηση της Δ/νσης Νεώτερης Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς υπήρξε αρνητική γνωμοδότηση από ΚΑΣ». Δεν ήταν άλλωστε η πρώτη φορά που ο κ. Φρουζής απευθύνθηκε προς την κ. Κυπραίου, αφού όπως έχει ήδη αποκαλύψει το Documento το ίδιο είχε πράξει τον Δεκέμβριο του 2007, όταν σε επιστολή που της είχε αποστείλει είχε επισυνάψει το βιογραφικό του, «ώστε να φανώ ίσως χρήσιμος στην κα. Μπακογιάννη και κυρ. Κυρ. Μητσοτάκη».
Τι απαντά το υπουργείο
Στο πλαίσιο των αποκαλύψεων που φέρνει σήμερα στο φως το Documento, αποδεικνύοντας ότι ο κ. Φρουζής είχε απευθυνθεί ήδη από το 2009 στον Αντώνη Σαμαρά ζητώντας τη «διακριτική στήριξή του», απευθυνθήκαμε στο υπουργείο Πολιτισμού. Πηγές του υπουργείου μάς απάντησαν ότι ο φάκελος με τα στοιχεία και δικαιολογητικά βάσει των οποίων αναπέμφθηκε η υπόθεση στο ΚΑΣ-ΚΣΝΜ για επανεξέταση έχει χαθεί από την αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου