Από τη δηλητηρίαση του πρώην πράκτορα της KGB Αλεξάντερ Λιτβινένκο έως τον θάνατο στη φυλακή του ηγέτη της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι, δεν είναι λίγοι οι υψηλού προφίλ επικριτές του Βλαντίμιρ Πούτιν έχουν χάσει την ζωή τους. Παράλληλα άλλοι βρίσκονται στη φυλακή ή στην εξορία. Σε όλες τις περιπτώσεις το Κρεμλίνο αρνείται κάθε φορά ότι έχει οποιαδήποτε εμπλοκή.
Επί περίπου δύο δεκαετίες που βρίσκεται στο Κρεμλίνο, η μοίρα ήταν σκληρή με τους αντίπαλους και τους επικριτές του Βλαντίμιρ Πούτιν, αφού μεταξύ άλλων φυλακίστηκαν, πυροβολήθηκαν στο δρόμο, εισέπνευσαν νευροπαραλυτικούς παράγοντες όπως το Νόβιτσοκ, δηλητηριάστηκαν με τσάι που είχε μέσα πολώνιο-210 και έπεσαν από παράθυρα και μπαλκόνια.
Ποιοι είναι όμως οι άνθρωποι που τόλμησαν να μιλήσουν εναντίον του Πούτιν ή να αψηφήσουν το Κρεμλίνο και ποια είναι η κατάληξη τους;
1) Αλεξέι Ναβάλνι
Ο Αλεξέι Ναβάλνι γεννήθηκε σε ένα χωριό δυτικά της Μόσχας, ήταν γιος εργοστασιαρχών και εξελίχθηκε ίσως στον πιο προβεβλημένο επικριτή της περιόδου του Πούτιν στην εξουσία. Ο πολιτικός του ακτιβισμός, οι εκτεταμένες έρευνες του για διαφθορά στο ανώτατο επίπεδο και η υποψηφιότητά του για δήμαρχος Μόσχας, τον έκαναν διάσημο – και πολλοί πίστευαν ότι αποτελούσε απειλή για τον κ. Πούτιν. Ήταν Αύγουστος του 2020 όταν ο αγώνας του εναντίον του Ρώσου προέδρου έγινε πρωτοσέλιδο στον διεθνή Τύπο. Ο Ναβάλνι, τότε αρρώστησε βαριά κατά τη διάρκεια μιας πτήσης από τη Σιβηρία στη Μόσχα και μεταφέρθηκε αεροπορικώς, ενώ βρισκόταν σε κώμα, στο Βερολίνο. Η ομάδα των συνεργατών του κατηγόρησε το Κρεμλίνο ότι τον δηλητηρίασε, μια κατηγορία που το Κρεμλίνο αρνήθηκε. Οι Γερμανοί γιατροί επιβεβαίωσαν ότι είχε δηλητηριαστεί με νόβιτσοκ – έναν νευροπαραλυτικό παράγοντα της σοβιετικής εποχής – και η ανάρρωσή του διήρκεσε μήνες. Παρά τον κίνδυνο, ο κ. Ναβάλνι επέλεξε να επιστρέψει στη Ρωσία, όπου λίγο αργότερα συνελήφθη, καταδικάστηκε με κατηγορίες που ο ίδιος υποστήριζε ότι ήταν πολιτικά υποκινούμενες και στάλθηκε σε ρωσική σωφρονιστική αποικία. Σήμερα ανακοινώθηκε ότι τελικά πέθανε στη φυλακή.
2) Μπορίς Ναντέζντιν
Ο πολιτικός της αντιπολίτευσης Μπορίς Ναντέζντιν είχε ανακοινώσει την υποψηφιότητα του ως αντίπαλος του Πούτιν στις επικείμενες προεδρικές εκλογές του 2024. Παρά τις αμφιβολίες ότι ο 60χρονος θα μπορούσε να αποτελέσει σοβαρή πρόκληση για τον εν ενεργεία ηγέτη, ο ίδιος κατέθεσε την υποψηφιότητα του αφού όπως υποστήριξε είχε συγκεντρώσει περισσότερες από 200.000 υπογραφές από όλη τη Ρωσία. Η έντονη κριτική του σε αυτό που το Κρεμλίνο αποκαλεί «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στην Ουκρανία την οποία χαρακτήριζε ως ένα «μοιραίο λάθος» είχε προκαλέσει εντύπωση στην Δύση. Η θέση του δε ότι είχε την πρόθεση να προσπαθήσει να τον τερματίσει μέσω διαπραγματεύσεων, είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον των αναλυτών. Όμως στις 8 Φεβρουαρίου, ανακοινώθηκε ότι του απαγορεύτηκε να συμμετάσχει στις εκλογές, καθώς η Κεντρική Εκλογική Επιτροπή διαπίστωσε ατασθαλίες στις υπογραφές που είχε συγκεντρώσει η εκστρατεία του. Υποσχέθηκε να προσφύγει στο ανώτατο δικαστήριο της Ρωσίας, προσθέτοντας πως: «Η συμμετοχή στις προεδρικές εκλογές του 2024 είναι η πιο σημαντική πολιτική απόφαση της ζωής μου. Δεν εγκαταλείπω τις προθέσεις μου». Προς το παρόν δεν του έχει συμβεί κάτι παραπάνω.
3) Γιεβγκένι Πριγκόζιν
Από πωλητής χοτ-ντογκ σε καντίνα, αφεντικό ενός ιδιωτικού στρατού που πολέμησε στην Ουκρανία, την Αφρική και αλλού, και κινήθηκε εναντίον της Μόσχας, ο Γιεβγκένι Πριγκόζιν, γνωστός και ως «σεφ του Πούτιν», δεν ήταν ακριβώς ένας αντιφρονών, αλλά μάλλον ένας εσωτερικός αντίπαλος. Ο εστιάτορας και γνωστός επιχειρηματίας Πριγκόζιν, που επί δεκαετίες είχε στενές σχέσεις με τον ίδιο τον Πούτιν και με το περιβάλλον του γινόταν όλο και πιο τολμηρός στην κριτική του προς τον ρωσικό στρατό και την ανώτατη διοίκησή του. Όταν οι δυνάμεις του ξεκίνησαν την πορεία τους προς τη Μόσχα από τη νότια πόλη Ροστόφ, φάνηκε ότι μπορούσε να αποτελεί την μεγαλύτερη πρόκληση για τον κ. Πούτιν εδώ και δεκαετίες. Όμως η –κατά τα φαινόμενα- απόπειρα πραξικοπήματος διαλύθηκε στα μισά της διαδρομής προς την ρωσική πρωτεύουσα. Ο Πριγκόζιν τελικά βρήκε έναν… τραγικό θάνατο όταν το ιδιωτικό αεροπλάνο στο οποίο επέβαινε συνετρίβη βόρεια της Μόσχας. Το Κρεμλίνο αρνήθηκε ότι ευθύνεται για την δολοφονία του και χαρακτήρισε τις κατηγορίες για ανάμειξη του Πούτιν ως «το απόλυτο ψέμα».
4) Άννα Πολιτκόφσκαγια
Στις 7 Οκτωβρίου 2006, ανήμερα δηλαδή των γενεθλίων του Βλαντίμιρ Πούτιν, η δημοσιογράφος Άννα Πολιτκόφσκαγια πυροβολήθηκε στο λόμπι της πολυκατοικίας της. Πριν από το θάνατό της, είχε ειδικευτεί στη διερεύνηση των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τσετσενία και της διαφθοράς στην Ρωσία. Η δολοφονία της πυροδότησε τότε αντιδράσεις και σοβαρές κατηγορίες εναντίον του ίδιου του Πούτιν, ο οποίος βρέθηκε να κατηγορείται ότι αδιαφορεί για την προστασία των μέσων ενημέρωσης και των δημοσιογράφων. Ο ίδιος είχε βγει και είχε χαρακτηρίσει την δολοφονία ως «αποτρόπαια και σκληρή» και είχε υποστηρίξει ότι ο θάνατός της προκάλεσε περισσότερα προβλήματα στο Κρεμλίνο από ό,τι είχε προκαλέσει η δουλειά της.
5) Μπορίς Νεμτσόφ
Ο Νεμτσόφ ήταν πρώην αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ρωσίας υπό Μπορίς Γέλτσιν και ήταν ένας από τους πιο σφοδρούς επικριτές του Πούτιν, με ηγετικό ρόλο στην ρωσική αντιπολίτευση. Το 2015 συμμετείχε στην έρευνα για να ετοιμαστεί μια έκθεση σχετικά με τον ρόλο της Ρωσίας στη σύγκρουση στην Ουκρανία. Όμως τελικά δολοφονήθηκε πριν προλάβει να ολοκληρωθεί η έρευνα. Ο Νεμτσόφ πυροβολήθηκε σε μια γέφυρα μόλις λίγα μέτρα από το Κρεμλίνο, καθώς περπατούσε στο σπίτι του τη νύχτα με τη φίλη του. Πέντε άνδρες κρίθηκαν ένοχοι για την οργάνωση και εκτέλεση της δολοφονίας του. Ο Ζαούρ Νταντάγιεφ, αξιωματικός των δυνάμεων ασφαλείας του ηγέτη της Τσετσενίας και συμμάχου του Πούτιν Ραμζάν Καντίροφ, κρίθηκε ένοχος για την δολοφονία. Το Κρεμλίνο αρνήθηκε την εμπλοκή του στην υπόθεση.
6) Αλεξάντερ Λιτβινένκο
Πρώην πράκτορας της ρωσικής υπηρεσίας ασφαλείας FSB, ο Αλεξάντερ Λιτβινένκο διέφυγε από τη Ρωσία και τελικά απέκτησε τη βρετανική υπηκοότητα. Είχε κατηγορήσει τον Βλαντίμιρ Πούτιν για διαφθορά και τον είχε κατονομάσει επίσης ως υπεύθυνο για τις διαβόητες βομβιστικές επιθέσεις σε διαμερίσματα της Μόσχας, τις οποίες ο κ. Πούτιν, τότε πρωθυπουργός, είχε χρησιμοποιήσει ως αφορμή για να ξεκινήσει τον Δεύτερο Πόλεμο της Τσετσενίας το 1999. Ο πόλεμος εκείνος είχε αποδειχθεί εξαιρετικά δημοφιλής και κατά πολλούς αποτέλεσε το εφαλτήριο του για να πάρει την εξουσία. Ο Λιτβινένκο πέθανε τον Νοέμβριο του 2006, λίγες εβδομάδες αφότου ήπιε τσάι που είχε δηλητηριαστεί με πολώνιο-210, ένα σπάνιο και πολύ ισχυρό ραδιενεργό ισότοπο. Το δηλητήριο καταναλώθηκε κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης με δύο Ρώσους κατασκόπους στο ξενοδοχείο Millennium στο Λονδίνο και η δολοφονία λέγεται ότι φέρει την υπογραφή του ίδιου του Πούτιν. Ακόμα και σήμερα η Ρωσία αρνείται οποιαδήποτε ανάμειξη.
7) Γκάρι Κασπάροφ
Ο Γκάρι Κασπάροφ θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους σκακιστές όλων των εποχών, όμως ως ένας από τους βασικούς επικριτές του Πούτιν, ζει εξόριστος στη Νέα Υόρκη από το 2013. Ο πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής είχε αναλάβει ενεργή πολιτική δράση κατά της διακυβέρνησης του κ. Πούτιν και συμμετείχε σε ορισμένες από τις μαζικές διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης στους δρόμους που διοργάνωνε ο Αλεξέι Ναβάλνι. Παραμένει αυτοεξόριστος στις ΗΠΑ, γιατί όπως έχει ξεκαθαρίσει φοβάται ότι θα συλληφθεί αν επιστρέψει στη Ρωσία.
8) Ράβιλ Μαγκάνοφ
Ο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του δεύτερου μεγαλύτερου παραγωγού πετρελαίου της Ρωσίας, της Lukoil, Ράβιλ Μαγκάνοφ ήταν ανοιχτά επικριτικός σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Σε δήλωσή του τον Μάρτιο του 2022, το διοικητικό συμβούλιο ζήτησε τον «συντομότερο τερματισμό της ένοπλης σύγκρουσης» και εξέφρασε την «ειλικρινή συμπάθεια» του για όλα τα θύματα του πολέμου. Μάλιστα είχε προσθέσει πως: «Υποστηρίζουμε σθεναρά μια διαρκή κατάπαυση του πυρός και μια διευθέτηση των προβλημάτων μέσω σοβαρών διαπραγματεύσεων και διπλωματίας». Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, ο 67χρονος Μαγκάνοφ πέθανε αφού ατυχώς έπεσε από παράθυρο έκτου ορόφου νοσοκομείου της Μόσχας.
9) Ναταλία Εστεμίροβα
Η Ναταλία Εστεμίροβα ήταν βραβευμένη ακτιβίστρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η οποία είχε συλλέξει στοιχεία για τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τσετσενία από την έναρξη του δεύτερου πολέμου εκεί το 1999. Απήχθη κοντά στο σπίτι της στις 15 Ιουλίου 2009 στην πρωτεύουσα της Τσετσενίας, Γκρόζνι. Αρκετές ώρες αργότερα το πτώμα της βρέθηκε σε μια δασική περιοχή, με τραύματα από πυροβολισμούς στο κεφάλι και το στήθος. Ο τότε πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ απέρριψε τους ισχυρισμούς ότι ο ηγέτης της Τσετσενίας Ραμζάν Καντίροφ ήταν υπεύθυνος και υποστήριξε ότι η δολοφονία είχε γίνει για να δυσφημιστεί το Κρεμλίνο.
10) Μπόρις Μπερεζόφσκι
Ο πρώην δισεκατομμυριούχος Μπόρις Μπερεζόφσκι ζούσε εξόριστος στη Βρετανία από το 2000, όταν βρέθηκε νεκρός το 2013. Έφτιαξε την περιουσία του στη Ρωσία τη δεκαετία του 1990 κατά τη διάρκεια του μαζικού ξεπουλήματος κρατικών περιουσιακών στοιχείων μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, όπως όλοι οι πιο γνωστοί ολιγάρχες της Ρωσίας. Για πολλά χρόνια ήταν από τους πιο πλούσιους Ρώσους, όμως τα χρόνια πριν από τον θάνατο του, η περιουσία του είχε συρρικνωθεί. Στην Δύση είχε γίνει γνωστός ως ένας από τους πιο «σφόδρα αντι-Κρεμλινικούς, αντι-Πουτινικούς Ρώσους ολιγάρχες». Λίγο πριν τον θάνατο του ήταν έτοιμος να ξοδέψει τα χρήματά του σε οτιδήποτε, οποιοδήποτε σχέδιο, μπορούσε «να τερματίσει το σημερινό καθεστώς στη Ρωσία». Ο Μπερεζόφσκι βρέθηκε νεκρός, απαγχονισμένος μέσα στο σπίτι του στο Μπέρκσαϊρ.
11) Σεργκέι Σκριπάλ
Ο Σεργκέι Σκριπάλ, πρώην συνταγματάρχης της ρωσικής στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών πριν αποχωρήσει το 1999, ήταν υπάλληλος στο υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας μέχρι το 2003. Συνελήφθη στη Μόσχα ένα χρόνο αργότερα και ομολόγησε ότι είχε στρατολογηθεί από τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες το 1995. Είπε ότι είχε δώσει πληροφορίες στις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες για Ρώσους πράκτορες στην Ευρώπη με αντάλλαγμα περίπου 100.000 δολάρια (79.300 λίρες). Ο κ. Σκριπάλ φυλακίστηκε, αλλά αργότερα απελευθερώθηκε στο πλαίσιο ανταλλαγής κατασκόπων και μετακόμισε στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το 2018, μαζί με την κόρη του, δηλητηριάστηκε με τον νευροπαραλυτικό παράγοντα novichok, αλλά επέζησαν από την επίθεση. Το Κρεμλίνο αρνήθηκε ότι η Ρωσία εμπλέκεται με οποιονδήποτε τρόπο στη δηλητηρίαση, χαρακτηρίζοντας «απαράδεκτες» τις βρετανικές κατηγορίες ότι η επίθεση είχε εγκριθεί από ανώτερους Ρώσους αξιωματούχους.
