Eκπρόσωποι μεγάλων δημοσιογραφικών οργανώσεων διαπιστώνουν ότι στη χώρα μας οι άνθρωποι του Τύπου δολοφονούνται, παρακολουθούνται και μηνύονται
«Δολοφονήθηκαν, παρακολουθούνται και μηνύονται». «Υπό διαρκή απειλή η ελληνική δημοσιογραφία». Αυτές οι δύο φράσεις συμπυκνώνουν τα συμπεράσματα που έβγαλαν εννέα έμπειρα στελέχη ορισμένων από τις σημαντικότερες και μεγαλύτερες διεθνείς οργανώσεις για την ελευθερία του Τύπου που επισκέφτηκαν την Ελλάδα αναζητώντας απαντήσεις στις τεράστιες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η δημοσιογραφία στη χώρα μας.
H επανεκλογή της ΝΔ στις εκλογές του Ιουνίου αποτέλεσε το έναυσμα για τις διεθνείς οργανώσεις να συμπεράνουν ότι έφτασε το πλήρωμα του χρόνου για μια αποστολή στην Ελλάδα. Το γεγονός ότι στην αποστολή συμμετείχαν ανώτατα στελέχη των οργανώσεων αυτών, μεταξύ των οποίων και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων (ΕΟΔ) Mάγια Σέβερ, έχει ξεχωριστή σημασία για το πόσο σοβαρά αξιολογεί η διεθνής δημοσιογραφική κοινότητα την κατάσταση στην Ελλάδα.
Στο μικροσκόπιο των εκπροσώπων μπήκε το σύνολο των εμποδίων στην ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα, δίνοντας όμως ιδιαίτερη βαρύτητα στις υποκλοπές, στη δολοφονία του Γιώργου Καραϊβάζ και στις καταχρηστικές αγωγές SLAPPs.
Κατά την τριήμερη αποστολή οι εκπρόσωποι των οργανώσεων συναντήθηκαν με μεγάλο αριθμό δημοσιογράφων που εργάζονται σε όλο το φάσμα των ελληνικών ΜΜΕ. Στο πλαίσιο αυτών των συναντήσεων πραγματοποιήθηκε και μια τρίωρη συνάντησή τους στα γραφεία του Documento με τον εκδότη της εφημερίδας Κώστα Βαξεβάνη. Παράλληλα, οι οργανώσεις είχαν συναντήσεις και με θεσμικούς φορείς όπως η ΕΣΗΕΑ, εκπροσώπους της κυβέρνησης, αλλά και με τη χήρα του δολοφονημένου δημοσιογράφου Γ. Καραϊβάζ.
Ραντεβού… στα γραφεία του Documento
Ηδη από το καλοκαίρι εκπρόσωποι των οργανώσεων είχαν έρθει σε επικοινωνία με το Documento εκφράζοντας το αίτημα να συναντηθούν με τον εκδότη Κ. Βαξεβάνη, καθώς οι πολλαπλές επιθέσεις που έχει δεχτεί η εφημερίδα την έχουν θέσει στην κόψη του ξυραφιού. Οι εννέα εκπρόσωποι των διεθνών οργανώσεων για την ελευθερία του Τύπου πέρασαν την πόρτα των γραφείων του Documento το απόγευμα της περασμένης Δευτέρας.
Κατά την τρίωρη συνάντησή τους ο Κ. Βαξεβάνης είχε την ευκαιρία να απαριθμήσει τις σημαντικές αποκαλύψεις της εφημερίδας που προκάλεσαν την οργισμένη επίθεση και απόπειρα φίμωσης του Documento από την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Από τις αποκαλύψεις για την αγορά του σπιτιού του Βολταίρου από το πρωθυπουργικό ζεύγος και την απόκρυψη του πόθεν έσχες μέχρι το σκάνδαλο Novartis και τις υποκλοπές, ο Κ. Βαξεβάνης παρέθεσε όλο το δημοσιογραφικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εκδηλώθηκαν οι επιθέσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη. Σε κάθε αποκάλυψη η κυβέρνηση αντιδρούσε με μια νέα επίθεση. Πολλαπλές απόπειρες οικονομικού στραγγαλισμού της εφημερίδας, απόπειρες δολοφονίας χαρακτήρα του ιδίου αλλά και των δημοσιογράφων που εργάζονται στο Documento, παραπομπή του στο ειδικό δικαστήριο με ένα στημένο κατηγορητήριο που κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος και δεκάδες καταχρηστικές αγωγές (SLAPPs) από πρόσωπα πολιτικής ισχύος συνθέτουν το κλίμα μέσα στο οποίο αναγκάζεται να λειτουργεί μια ερευνητική εφημερίδα.
Οι εκπρόσωποι των οργανώσεων εμφανίστηκαν πλήρως ενημερωμένοι τόσο για τις συγκεκριμένες επιθέσεις κατά του Documento όσο και για τη γενικότερη στάση της κυβέρνησης απέναντι στην ελευθερία του Τύπου. Αλλωστε μια από τις οργανώσεις αυτές, οι Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα (RSF), έχει βιώσει και η ίδια την κυβερνητική μήνη όταν… τόλμησε να τοποθετήσει την Ελλάδα στις θέσεις 108 και 107 της παγκόσμιας κατάταξης για την ελευθερία του Τύπου. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός είχε επιχειρήσει να υποβαθμίσει την κορυφαία οργάνωση αποκαλώντας τη «μια γαλλική ΜΚΟ», ενώ στη συνέχεια αποκάλεσε «σκατά» την κατάταξη.
Ωστόσο δεν ήταν λίγες οι φορές που οι εκπρόσωποι έδειξαν να σοκάρονται από όσα άκουγαν για την παρεμβατικότητα της κυβέρνησης Μητσοτάκη αλλά και τις μεθόδους που μετέρχεται προκειμένου να ελέγξει πλήρως τη ροή των πληροφοριών. Ζητήματα όπως ο τρόπος που χορηγήθηκαν τα λεφτά της λίστας Πέτσα αλλά και οι τριγωνικές σχέσεις ανάμεσα σε κυβερνήσεις, ΜΜΕ και επιχειρηματικά συμφέροντα φάνηκαν να προκαλούν το εύλογο ενδιαφέρον τους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έδειξαν πάντως σε ό,τι αφορούσε το συμβόλαιο θανάτου που υπήρξε κατά του Κ. Βαξεβάνη, αλλά και σχετικά με την πρόσφατη βίαιη επίθεση που δέχτηκαν ο ίδιος και η οικογένειά του κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών τους.
«Σοκαριστήκαμε από την πίεση που δέχεστε»
«Οι δημοσιογράφοι στην Ελλάδα γράφουν υπό δαμόκλειο σπάθη». Αυτό είπε ο εκπρόσωπος του ECPMF Λόρενς Χούτινγκ κατά τη συνέντευξη Τύπου, στην προσπάθειά του να καταδείξει τις πολλαπλές πιέσεις που δέχονται οι δημοσιογράφοι αλλά και τις περίπλοκες ισορροπίες που καλούνται να τηρήσουν την ίδια στιγμή που επιχειρούν να μην κάνουν εκπτώσεις στην ποιότητα της εργασίας τους.
«Δημοσιογράφοι μηνύονται για περισσότερα χρήματα από αυτά που θα βγάλουν ποτέ στη ζωή τους και η απάντηση που λαμβάνουν από τους “θιγόμενους” είναι ότι “αυτό είναι το ρίσκο που αναλαμβάνεις όταν γράφεις για εμάς» σχολίασε ο κ. Χούτινγκ.
Από την πλευρά του ο Τζέιμι Γουάιζμαν του IPI επισήμανε τα συστημικά προβλήματα που αντιμετωπίζει το μιντιακό περιβάλλον στην Ελλάδα, εξηγώντας ότι πολλά από αυτά γιγαντώθηκαν κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, αναφερόμενος στην υπερσυγκέντρωση μεγάλων ΜΜΕ στα χέρια του εφοπλιστικού κεφαλαίου.
«Σοκαριστήκαμε από την πίεση που δέχονται οι δημοσιογράφοι από πολιτικούς και από την έλλειψη κατανόησης που δείχνουν για τη δουλειά σας» ήταν τα πρώτα λόγια που είπε στη συνέντευξη Τύπου η πρόεδρος της ΕΟΔ Μάγια Σέβερ, η οποία υποσχέθηκε στους παρευρισκόμενους ότι οι οργανώσεις θα βρίσκονται στο πλευρό των Ελλήνων δημοσιογράφων με κάθε τρόπο και για όσο χρόνο χρειαστεί.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε και η εισήγηση του εκπροσώπου των RSF Πάβολ Σαλάι, καθώς είναι η οργάνωση που έχει δεχτεί τη σφοδρότερη κριτική εκ μέρους της κυβέρνησης. «Υπάρχουν τρία μεγάλα κενά» παρατήρησε. «Κενό εμπιστοσύνης ανάμεσα στην κυβέρνηση και τους δημοσιογράφους, κενό μεταξύ λόγων και έργων εκ μέρους της κυβέρνησης και κενό ανάμεσα στην Ελλάδα και όλες τις άλλες χώρες της ΕΕ».
Απαντώντας σε ερώτηση του Documento για τη μέθοδο της δολοφονίας χαρακτήρα που χρησιμοποιείται κατά κόρον, ο Π. Σαλάι τόνισε ότι αν και η κυβέρνηση το εφαρμόζει κατά κόρον, τέτοιες αναφορές υπάρχουν και για τον ΣΥΡΙΖΑ, δείχνοντας ότι υπάρχει βαθύ πρόβλημα αντίληψης του ρόλου των δημοσιογράφων.
Τόνισε ότι η ελευθερία της έκφρασης επιτρέπει σε καθέναν να ασκεί κριτική στους δημοσιογράφους, όμως οι πολιτικοί οφείλουν να κατανοούν ότι τα λόγια τους είναι «όπλα» και ότι η στοχοποίηση δημοσιογράφων εκ μέρους τους μπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις στο μέλλον.
Θλιβερή λεπτομέρεια της συνέντευξης Τύπου που διοργανώθηκε στην ΕΣΗΕΑ ήταν ο εξαιρετικά μικρός αριθμός Ελλήνων δημοσιογράφων που προσήλθαν για να την παρακολουθήσουν και να την καλύψουν, αλλά και το γεγονός ότι δεν παρέστη κανένας εκπρόσωπος του ΔΣ της ίδιας της ΕΣΗΕΑ, γεγονότα που σχολιάστηκαν ιδιαίτερα αρνητικά από όσους βρέθηκαν εκεί.
Τα μέλη και οι οργανώσεις της αποστολής
Μάγια Σέβερ πρόεδρος, Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (EFJ)
Πάβολ Σαλάι, επικεφαλής Γραφείου ΕΕ και Βαλκανίων, Reporters Without Borders (RSF)
Λόρενς Χούτινγκ, ανώτερος σύμβουλος υπεράσπισης, European Centre for Press and Media Freedom (ECPMF)
Τζέιμι Γουάιζμαν, σύμβουλος υπεράσπισης, International Press Institute (IPI)
Τζάσμιν ντε Ζέου, νομική σύμβουλος, Free Press Unlimited (FPU)
Μάσιμο Μοράτι, ανώτερος ερευνητής, Osservatorio Balcani Caucaso Transeuropa (OBCT)
Σίλβια Τσόκαρο, επικεφαλής προστασίας, Article 19
Ατίλα Μονγκ, εκπρόσωπος Ευρώπης, Committee to Protect Journalists (CPJ)
Ρόνια Κόσκινεν, σύμβουλος Ελευθερίας του Τύπου, International Press Institute (IPI)
Ο δωδεκάλογος των μέτρων που ζητούν από την κυβέρνηση Μητσοτάκη
01
Η κυβέρνηση και το κοινοβούλιο να προβούν επειγόντως σε τροποποιήσεις της νομοθεσίας, οι οποίες θα υποχρεώνουν τους αρμόδιους εισαγγελείς να παρέχουν αιτιολόγηση για κάθε παρακολούθηση που πραγματοποιείται προς το συμφέρον της εθνικής ασφάλειας, η οποία θα επιτρέπει τον κατάλληλο έλεγχο της νομιμότητας και της αναλογικότητάς της, θα δημιουργούν ανεξάρτητη και αποτελεσματική δικαστική εποπτεία, θα επιτρέπουν την αποτελεσματική πρόσβαση σε πληροφορίες από τα πρόσωπα που αποτελούν στόχο παρακολούθησης, καταργώντας το αυθαίρετο χρονικό όριο των τριών ετών και επαναφέροντας την αποκλειστική αρμοδιότητα της ΑΔΑΕ, και θα περιβάλλουν με ειδικές εγγυήσεις τους δημοσιογράφους.
02
Η κυβέρνηση να προτείνει γρήγορα και η πρόεδρος της Δημοκρατίας να εκδώσει το σχετικό διάταγμα –όπως ορίζει ο νόμος– που θα ρυθμίζει τη χρήση των κατασκοπευτικών λογισμικών από το κράτος, εφαρμόζοντας τις προαναφερθείσες εγγυήσεις.
03
Η Δικαιοσύνη να εξετάσει και να αποφανθεί για τις παράνομες παρακολουθήσεις των επαγγελματιών των ΜΜΕ με γρήγορο, ανεξάρτητο και διαφανή τρόπο.
04
Η κυβέρνηση και το κοινοβούλιο να αποφύγουν τη λήψη μέτρων που αποδυναμώνουν τη λειτουργική ανεξαρτησία της ΑΔΑΕ και να διασφαλίσουν ότι η αρχή είναι ελεύθερη να επιτελέσει τη λειτουργία της και να διερευνήσει τις υποκλοπές χωρίς πολιτικές πιέσεις.
05
Η εισαγγελία να διαθέσει πρόσθετους πόρους και να ζητήσει τη συνδρομή οργανισμών, όπως η Europol, στην υπόθεση της δολοφονίας του Γ. Καραϊβάζ.
06
Το κοινοβούλιο και η κυβέρνηση, ιδίως τα υπουργεία Προστασίας του Πολίτη και Δικαιοσύνης, να δεσμευτούν για την άμεση, αποτελεσματική και ανεξάρτητη διερεύνηση των εγκλημάτων κατά δημοσιογράφων.
07
Ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου να αναθέσει ανεξάρτητη αξιολόγηση όλων των ανεπίλυτων υποθέσεων για επιθέσεις κατά δημοσιογράφων, συμπεριλαμβανομένων των υποθέσεων που αφορούν την αστυνομική βία, τα συμπεράσματα της οποίας θα πρέπει να δημοσιοποιηθούν
08
Ο εκπρόσωπος Τύπου της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην τακτική διάδοση πληροφοριών σχετικά με τις έρευνες.
09
Η task force να δώσει προτεραιότητα στη δημιουργία μιας πλατφόρμας καταγραφής στην οποία θα καταγράφονται και θα παρακολουθούνται όλες οι επιθέσεις, συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών επιθέσεων και απειλών.
10
Να λάβει συγκεκριμένα μέτρα για την καλύτερη ρύθμιση της δίκαιης και χωρίς διακρίσεις κατανομής της κρατικής διαφήμισης στα μέσα ενημέρωσης με διαφάνεια και με βάση αυστηρά και δημόσια διαθέσιμα κριτήρια.
11
Να επιβάλει την πλήρη εφαρμογή της διαφάνειας της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα με ένα προσβάσιμο και τακτικά επικαιροποιημένο μητρώο ιδιοκτησίας για όλες τις μορφές μέσων ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένης της πραγματικής ιδιοκτησίας.
12
Σε διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους φορείς των ΜΜΕ να αναπτύξει μεταρρυθμίσεις με στόχο τη διασφάλιση της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας σύμφωνα με τις διατάξεις που περιγράφονται στην προτεινόμενη Ευρωπαϊκή Πράξη για την Ελευθερία των ΜMΕ (EMFA).
