Από το 2005 η δικαστική διαμάχη της ελβετικής φαρμακοβιομηχανίας με τις αμερικανικές αρχές ξεδιπλώνει βήμα βήμα το δίκτυο της Novartis που μετέτρεπε γιατρούς και φαρμακεία σε υπαλλήλους που προωθούν τα φάρμακά της.
Τον Σεπτέμβριο του 2010 οι αρχές άφησαν τη Novartis να γλιτώσει με ένα παχυλό πρόστιμο και την ενυπόγραφη δέσμευση ότι θα τηρεί τους νόμους. Η φαρμακοβιομηχανία πλήρωσε 422,5 εκατομμύρια δολάρια προκειμένου η υπόθεση, που ερευνήθηκε από το FBI και συμμετείχαν τέσσερις μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος (whistleblowers), με κατηγορίες για παράνομες πρακτικές μάρκετινγκ, να μη φτάσει στα δικαστήρια.
Στη συνέχεια το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ερευνών των ΗΠΑ (FBI) διαπίστωσε ότι η Novartis συνέχιζε κανονικά την επιχείρηση-μίζες και να προάγει τα στελέχη που λάδωναν γιατρούς. Οπως ανέφερε ο τότε συνήγορος της ομοσπονδιακής κυβέρνησης Πριτ Μπαράρα η υπόθεση «μάς κάνει να αμφιβάλλουμε αν η Novartis έχει πάρει το μήνυμα».
Τον Απρίλιο του 2013 οι ΗΠΑ, με τα στοιχεία και τις καταθέσεις που συνέλεξε το FBI και ο γενικός επιθεωρητής του αμερικανικού υπουργείου Υγείας, κατέθεσαν δύο ξεχωριστές μηνύσεις εναντίον της Novartis. Η πρώτη αφορούσε παράνομες πληρωμές σε γιατρούς και η δεύτερη εκπτώσεις σε φαρμακεία.
Το σύστημα των πολυτελών δείπνων
Σύμφωνα με στοιχεία της Novartis, η εταιρεία ξόδεψε το διάστημα μεταξύ Ιανουαρίου 2002 – Νοεμβρίου 2011 σχεδόν 65 εκατομμύρια δολάρια σε περισσότερες από 38.000 επιστημονικές παρουσιάσεις για μόλις τρία φάρμακα της, το Lotrel, το Valturna και Starlix.
Σχεδόν όλοι οι γιατροί-ομιλητές και οι συμμετέχοντες γιατροί επιλέγονταν από τους ιατρικούς επισκέπτες. Μια μικρή ομάδα γιατρών-ομιλητών με την ονομασία «διαμορφωτές γνώμης» επιλέγονταν από στελέχη του μάρκετινγκ και των πωλήσεων της φαρμακοβιομηχανίας. Οι ομιλητές πληρώνονταν από 750 έως 3.000 δολάρια για κάθε ομιλία. Στην πραγματικότητα, όμως, το δίκτυο λειτουργούσε ως βιτρίνα για τις μίζες.
Για παράδειγμα έξι γιατροί στη δυτική Βιρτζίνια συμμετείχαν δεκαπέντε φορές στις παρουσιάσεις για το ίδιο φάρμακο μέσα σε μόλις οκτώ μήνες και εμφανίζονταν εναλλάξ στη θέση του ομιλητή. Σύμφωνα με στοιχεία της Novartis έκαναν παρουσιάσεις ο ένας στον άλλο 24 φορές για το ίδιο θέμα από το 2005 έως το 2007.
Πολλές από τις επιστημονικές ομιλίες θύμιζαν δείπνο μεταξύ φίλων. Πολλές φορές γίνονταν σε πανάκριβα εστιατόρια χωρίς καθόλου παρουσιάσεις διαφανειών και στοιχείων. Σε άλλες περιπτώσεις συμμετείχαν φίλοι των γιατρών που δεν είχαν καμιά σχέση με τον ιατρικό κλάδο. Αν οι παρουσιάσεις δεν γίνονταν ή ο γιατρός δεν ήταν παρών μπορούσε να εισπράξει κανονικά την αμοιβή του.
Ταυτόχρονα η Novartis αξιολογούσε λεπτομερώς τις αποδόσεις των γιατρών. Απέδιδε τον όρο «Tier» και αρίθμηση σε κάθε γιατρό ανάλογα με τον αριθμό ασθενών που παρακολουθούσε. Ετσι ένας γιατρός με διαβάθμιση «Tier 1» ήταν εκείνος που είχε τη μεγαλύτερη βάση ασθενών με συνταγογραφούμενα φάρμακα. Οι ιατρικοί επισκέπτες της Novartis είχαν στο στόχαστρο κυρίως αυτούς τους γιατρούς προκειμένου να τους πείσουν να συμμετέχουν στις παρουσιάσεις. Πολλές φορές δέχονταν επιπλήξεις από τα στελέχη της Novartis αν δεν ξόδευαν ολόκληρο το ποσό που τους έδινε η εταιρεία για τα επιστημονικά δείπνα.
Οι γιατροί συμμετείχαν στις παρουσιάσεις και αμέσως μετά εμφανίζονται να εκτοξεύουν τον αριθμό συνταγών για φάρμακα της Novartis. Για παράδειγμα γιατρός από το Μπρονξ, μόλις ξεκίνησε να πληρώνεται ως ομιλητής, συνταγογράφησε φάρμακα της Novartis αξίας 42.563 δολαρίων.
Η Novartis υπολόγιζε ότι οι αποδόσεις της επένδυσης ήταν μεγάλες. Για παράδειγμα, το 2005 για κάθε δολάριο που ξόδευε για γιατρούς «Tier 1» εκείνοι με τη σειρά τους έδιναν 2,52 δολάρια μέσω των συνταγών μόνο για το φάρμακο Lotrel.
Φαρμακοποιοί σε ρόλο πιεστικού πλασιέ
Η Novartis έπειθε τα φαρμακεία να συνεργαστούν προκειμένου να πιέζουν γιατρούς να συνταγογραφούν το φάρμακο Myfortic σε ασθενείς με μεταμόσχευση νεφρού. Το σύστημα λειτουργούσε ως εξής:
Βήμα 1ο: Η Novartis αξιολογούσε το φαρμακείο όπως και αν είχε μεγάλο αριθμό ασθενών με αγωγές για μεταμοσχεύσεις νεφρών.
Βήμα 2ο: Μόλις έβλεπε ότι το φαρμακείο είχε επιρροή στις συνταγές, στους γιατρούς και τους ασθενείς πρότεινε εκπτώσεις σε τιμές φαρμάκων. Τα κέρδη για ένα φαρμακείο έφταναν ακόμη και το 15% του τζίρου του για το συγκεκριμένο φάρμακο.
Βήμα 3ο: Αν το φαρμακείο συμφωνούσε, τότε η Novartis ζητούσε συγκεκριμένες δεσμεύσεις για τον τρόπο που θα προωθούσε το Myfortic. Αν λόγου χάρη θα εμπόδιζε τη χρήση ανταγωνιστικών φαρμάκων. Η αθέμιτη επέμβαση των φαρμακοποιών απέδιδε τεράστια κέρδη. Για παράδειγμα φαρμακείο κατάφερε μέσα σε τέσσερα χρόνια να αυξήσει ετησίως τις πωλήσεις του φαρμάκου από 100.000 σε 1 εκατομμύριο δολάρια.
Βήμα 4ο: Η Novartis έδινε εντολή στο εμπορικό τμήμα να αξιολογήσει εάν οι προτάσεις του φαρμακείου θα οδηγούσαν όντως σε αύξηση της κυκλοφορίας του φαρμάκου. Όταν η απάντηση ήταν θετική τότε η φαρμοκοβιομηχανία υπέγραφε ένα συμφωνητικό που παρείχε εκπτώσεις και προνομιακούς όρους στο φαρμακείο.