Σκάνδαλο Novartis αποκαλείται παντού στον πλανήτη. Ενας φαρμακευτικός κολοσσός, έχοντας στήσει δίκτυο συνεργασίας με πολιτικά πρόσωπα, επαγγελματίες της υγείας και άλλες φαρμακευτικές, καθόριζε τις τιμές των φαρμάκων και τις πωλήσεις αποκομίζοντας τεράστια κέρδη – αυτό ήταν το ζητούμενο για την πολυεθνική: η κερδοφορία πριν και εν μέσω κρίσης.
Η ερευνητική δημοσιογραφία, κυρίως μέσα από τις σελίδες του Documento, αποκάλυψε πλείστες όσες πτυχές του σκανδάλου αυτού. Ηρθαν στο φως στοιχεία ατράνταχτα, μαρτυρικές καταθέσεις που αποτυπώνονταν εγγράφως, εσωτερικά έγγραφα της ίδιας της Novartis και υπογραφές σε υπουργικές αποφάσεις που εκτόξευαν τις τιμές των φαρμάκων ή εισήγαγαν παρά τις μνημονιακές υποχρεώσεις νέα φάρμακα, εξυπηρετώντας τα κέρδη του κολοσσού και αδειάζοντας τις τσέπες των ασθενών και των εθνικών συστημάτων υγείας στην Ελλάδα – όπου και καθοριζόταν η τιμή διεθνώς– αλλά και την Ευρώπη και την Αμερική. Γι’ αυτό και το κουβάρι άρχισε να ξετυλίγεται και κάποιοι να κελαηδούν όταν την έρευνα ανέλαβε το FBI.
Σε δικά του έγγραφα προς τις ελληνικές δικαστικές αρχές εμφανίστηκαν τα πολιτικά πρόσωπα σε βάρος των οποίων, όπως έγραφαν, πρέπει να χρησιμοποιηθούν τα στοιχεία από τις καταθέσεις. Ενώ οι δικαστικές αρχές ερευνούσαν – αδιάφορο αν ήταν αργά ή γρήγορα, σωστά ή άστοχα– και εμπλέκονταν σε έριδες μεταξύ τους, οι πολιτικοί και το σύστημα που εξέθρεψε το φαινόμενο Novartis αντεπιτέθηκαν μιλώντας για σκευωρία και αξιοποιώντας την απέραντη μονοφωνία των καθεστωτικών ΜΜΕ χαρακτήρισαν το σκάνδαλο σκευωρία. Είναι όμως έτσι; Τα στοιχεία είναι αδιάσειστα και χειροπιαστά και αυτό φαίνεται από την παράθεση της ερευνητικής δουλειάς στις σελίδες που ακολουθούν.
Τα στοιχεία που έχουν προκύψει από την πολύχρονη έρευνα για την υπόθεση της Novartis είναι ατελείωτα. Παρότι οι κραυγές περί σκευωρίας πληθαίνουν και δυναμώνουν, πρόκειται για μια έρευνα που ξεκίνησε από το FBI, συνεχίστηκε από την Εισαγγελία Διαφθοράς και τα ευρήματά της, τα οποία προέκυψαν από πλήθος στοιχείων, όπως εσωτερικά έγγραφα και emails της πολυεθνικής, έχουν οδηγήσει ήδη στη δίωξη του πρώην υπουργού Υγείας Ανδρέα Λοβέρδου, είναι σημαντικά.
Πώς ξετυλίχθηκε το κουβάρι
Η δικαστική διαμάχη της Novartis με τις αμερικανικές αρχές ξεκίνησε το 2005, όταν και ξεδιπλώθηκε σταδιακά το δίκτυο της πολυεθνικής που μετέτρεπε γιατρούς και φαρμακεία σε υπαλλήλους που προωθούν τα φάρμακά της. Τον Σεπτέμβριο του 2010 η υπόθεση –ερευνήθηκε από το FBI και συμμετείχαν τέσσερις μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος (whistleblowers)– έλαβε προσωρινό τέλος, αφού μέσω εξωδικαστικού συμβιβασμού η Novartis «γλίτωσε» με ένα πρόστιμο-μαμούθ ύψους 422,5 εκατ. ευρώ και την ενυπόγραφη δέσμευση ότι θα τηρήσει τους νόμους.
Το FBI διαπίστωσε όμως ότι η Novartis συνέχιζε κανονικά τις μίζες και την προαγωγή στελεχών που λάδωναν γιατρούς. Τον Απρίλιο του 2013 οι ΗΠΑ, μέσω στοιχείων και καταθέσεων που είχαν συλλέξει το FBI και ο γενικός επιθεωρητής του αμερικανικού υπουργείου Υγείας, κατέθεσαν δύο ξεχωριστές μηνύσεις εναντίον της Novartis. Η πρώτη αφορούσε παράνομες πληρωμές σε γιατρούς και η δεύτερη εκπτώσεις σε φαρμακεία.
Εντέλει η διερεύνηση της υπόθεσης οδήγησε και στην Ελλάδα. Ολα ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 2014, όταν ένα στέλεχος της Novartis στην Ελλάδα ήρθε σε επαφή με το δικηγορικό γραφείο του Παύλου Σαράκη φοβούμενο για την εμπλοκή του αλλά και τις τακτικές της εταιρείας και εντέλει αποφάσισε να μιλήσει στις αμερικανικές αρχές. Τον ίδιο δρόμο ακολούθησαν ακόμη δύο μάρτυρες.
Η έρευνα του FBI
Το καλοκαίρι του 2016 οι δύο πρώτοι μάρτυρες κατέθεσαν στην αμερικανική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (SEC) μηνυτήρια αναφορά κατά της ελληνικής θυγατρικής της Novartis στο πλαίσιο του ομοσπονδιακού νόμου περί δωροδοκίας ξένων αξιωματούχων. Οι μάρτυρες ζήτησαν ασυλία και αφού τα στοιχεία που κατέθεσαν κρίθηκαν ιδιαιτέρως σοβαρά, κατέστησαν μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος. Ταυτόχρονα ξεκίνησαν παράλληλες έρευνες του αμερικανικού υπουργείου Δικαιοσύνης, της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και του FBI.
Τον Δεκέμβριο του 2016 οι ελληνικές αρχές ενημερώθηκαν για την έρευνα των αμερικανικών και ξεκίνησαν τη δική τους έρευνα. Οπως προέκυπτε από τα στοιχεία, η Novartis είχε στο στόχαστρο την Ελλάδα επειδή ήταν από τις χώρες αναφοράς στην τιμή του φαρμάκου, δηλαδή από τις χώρες που διαμορφώνουν την ευρωπαϊκή τιμή του. Η υψηλή τιμολόγηση των φαρμάκων της Novartis στην Ελλάδα διαμόρφωνε ακριβή τιμή παγκοσμίως και τεράστια κέρδη για την πολυεθνική, η οποία άλλωστε διωκόταν για τέτοιες πρακτικές διεθνώς. Κατά τη διάρκεια της έρευνας η Εισαγγελία Διαφθοράς επιχείρησε να πληροφορηθεί την πιθανή εμπλοκή πολιτικών προσώπων από την Ελλάδα.
Το FBI απέστειλε στοιχεία στην Εισαγγελία Διαφθοράς, τα οποία, βάσει της έρευνας που είχε διεξαχθεί, ενημέρωσε τις ελληνικές αρχές ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εφαρμογή του νόμου και για αποδεικτικούς λόγους για τα εξής πολιτικά πρόσωπα: Ανδρ. Λοβέρδο, Μάριο Σαλμά, Αδωνη Γεωργιάδη, Ανδρέα Λυκουρέντζο, Αντώνη Σαμαρά, Ιωάννη Στουρνάρα και Δημήτρη Αβραμόπουλο.
«Πληρώνονταν αξιωματούχοι»
Από τα πλέον χαρακτηριστικά σημεία του περιεχομένου των επίμαχων εγγράφων του FBI είναι ο ρόλος που διαδραμάτισαν διαφημιστικές εταιρείες καθώς και εταιρείες μέσων ενημέρωσης, οι οποίες σύμφωνα με το FBI φέρονταν να χρησιμοποιήθηκαν από τη Novartis για πληρωμή δωροδοκιών και ξέπλυμα χρήματος, ενώ βάσει του επίμαχου εγγράφου ο πρώην αντιπρόεδρος και γενικός διευθυντής της εταιρείας στην Ελλάδα Κωνσταντίνος Φρουζής φερόταν να ενέκρινε τις αιτιολογίες για τις δωροδοκίες.
Στο επίμαχο έγγραφο υπήρχε αναφορά και για τον πρώην υπουργό Υγείας Ανδρ. Λοβέρδο –διετέλεσε υπουργός από τον Σεπτέμβριο του 2010 έως και τον Μάιο του 2012–, αφού αναγράφεται χαρακτηριστικά: «Οι Κυβερνητικοί αξιωματούχοι και ο Υπουργός Υγείας πληρώνονταν για την εγγραφή (εισαγωγή) νέων προϊόντων στην αγορά και την προστασία έναντι ελάττωσης τιμών. Το 2011-2012 η φαρμακευτική βιομηχανία είχε μεγάλες μειώσεις τιμών. Η Novartis δεν είχε τέτοια μείωση στα φάρμακα ογκολογίας και πολύ μικρές μειώσεις σε άλλα φάρμακα. Το πρώτο τρίμηνο του 2012 ο Φρουζής είχε μια συνάντηση με τον Υπουργό Υγείας στο γραφείο του… Η θέση της εταιρείας ήταν ότι μια επένδυση της τάξης των 150.000 ευρώ σε έναν κυβερνητικό αξιωματούχο είχε τη δυνατότητα να σώσει πολλά εκατομμύρια ευρώ (που θα χανόντουσαν) για τη Novartis…».
«Οπως της Siemens»
Η διενέργεια της έρευνας οδήγησε και στην κατάσχεση εσωτερικών εγγράφων της Novartis από τις εισαγγελικές αρχές. Σε ένα από αυτά διαπιστώνεται η αγωνία της εταιρείας ώστε το σκάνδαλο Novartis να μη λάβει παρόμοιες διαστάσεις με την υπόθεση Siemens, η οποία, σύμφωνα με την πολυεθνική, θεωρείται «το μεγαλύτερο σκάνδαλο της ελληνικής σύγχρονης πολιτικής ιστορίας». Κι αυτό γιατί, όπως αναφέρεται στο επίμαχο εσωτερικό έγγραφο, «υπάρχουν ήδη μαρτυρίες σε ΜΜΕ σύμφωνα με τις οποίες η υπόθεση Novartis μπορεί να είναι εξίσου σημαντική με αυτήν της Siemens».
Σε άλλα εμπιστευτικά έγγραφα της Novartis που φέρουν ημερομηνία 10 Φεβρουαρίου 2017 –περίπου έναν χρόνο πριν από τις καταθέσεις των προστατευόμενων μαρτύρων στην Ελλάδα– αναφέρονται συγκεκριμένα ονόματα πολιτικών με κόκκινα γράμματα και τη σύσταση: «Καμία επαφή. Φερόμενος ως εμπλεκόμενος». Η Novartis δηλαδή ζητούσε από τα υψηλόβαθμα στελέχη της να μην έρθουν σε επαφή με συγκεκριμένους πολιτικούς, οι οποίοι ήταν οι Αδ. Γεωργιάδης, Μ. Σαλμάς, Δ. Αβραμόπουλος και Δημήτρης Λιτζέρης.
Στα κόκκινα, με αντίστοιχη ενημέρωση περί μη επικοινωνίας, υπήρχαν και ονόματα καθηγητών αλλά και ολόκληρου του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
Το «Harvard Project»
Υπήρχαν όμως και άλλα εσωτερικά έγγραφα της πολυεθνικής που κατασχέθηκαν. Το 2013 η Novartis συνέταξε ένα έγγραφο με λίγους αποδέκτες το οποίο έφερε τον τίτλο: «Novartis Systems Excellence Program, Project Proposal, Greece March 29, 2013». Σε αυτό το έγγραφο προτάσεων η Novartis εντόπισε ότι η υπέρογκη φαρμακευτική δαπάνη θα δεχτεί πίεση λόγω των συνθηκών (λιτότητα, τρόικα), οπότε πρότεινε τρόπο δράσης ώστε να μην υποστεί η ίδια αυτές τις περικοπές. Το project προέβλεπε ότι πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια να μπουν νέα φάρμακά της στην ελληνική αγορά. Επειδή αυτό ήταν αδύνατον λόγω των απαγορεύσεων της τρόικας, η λύση ήταν πιέσεις κάθε είδους σε κρατικούς λειτουργούς αλλά και υπουργούς. Σύμφωνα με τη Novartis τα συγκεκριμένα άτομα έπρεπε να «δεσμευτούν».
Οπως αναφερόταν χαρακτηριστικά στο επίμαχο έγγραφο: «…υπουργοί Υγείας και Οικονομικών καθώς και δημόσιοι υπάλληλοι (π.χ. διευθυντές νοσοκομείων) των οποίων η δέσμευση πρέπει να εξασφαλιστεί στο απαραίτητο στάδιο εφαρμογής». Η συγκεκριμένη επιχείρηση πήρε την κωδική ονομασία «Harvard Project» (επιχείρηση Χάρβαρντ). Απώτερος σκοπός των «δεσμεύσεων» για τη Novartis, όπως δηλωνόταν στο επίμαχο έγγραφο, ήταν να της πληρωθούν οι οφειλές του δημοσίου 140 εκατ. ευρώ αλλά και να μπουν τα νέα φάρμακά της στην ελληνική αγορά παρά τις απαγορεύσεις της τρόικας. Στόχοι που σε μεγάλο βαθμό επιτεύχθηκαν. Σε κατασχεμένο έγγραφο γινόταν επίσης αναφορά στη συμμετοχή του Κων. Φρουζή σε αρμόδια επιτροπή υπό τον πρωθυπουργό (Prime Minister Think Tank) μέσα από την οποία θα διαμορφωνόταν το νέο περιβάλλον που ήθελε η Novartis.
Η επιστολή στον Αδωνη
Στα κατασχεμένα έγγραφα από το αρχείο του Κων. Φρουζή εντοπίστηκε μια προσωπική επιστολή που είχε αποστείλει τον Οκτώβριο του 2013 προς τον τότε υπουργό Υγείας Αδ. Γεωργιάδη. Σε αυτήν ο Φρουζής έγραψε μεταξύ άλλων ότι «η τιμολόγηση και αποζημίωση των 100+400 φαρμάκων είναι ιδιαίτερα κρίσιμο θέμα για αυτό και σε παρακαλώ να γίνει άμεσα… Οσον αφορά στα ΦΥΚ (σ.σ.: φάρμακα υψηλού κόστους) συμφωνήσαμε πως, εφόσον τελικά προχωρήσετε σαν Υπουργείο, θα πρέπει απαραίτητα να είναι πολυκάναλα και η επιλογή του καναλιού διαδρομής τους να επαφίεται στην ευχέρεια της κάθε εταιρείας. Αυτό, θα πρέπει να αναφέρεται στο νέο Νόμο». Και αν δεν έφταναν οι προαναφερθείσες νουθεσίες του Φρουζή προς τον τότε υπουργό, ο επίλογος της επιστολής ήταν ακόμη πιο ενδεικτικός: «Σε παρακαλώ να παρακολουθείς εκ του σύνεγγυς, καθημερινά και προσωπικά, την εξέλιξη των ανωτέρω θεμάτων, δεδομένου ότι αφορούν στο άμεσα επόμενο διάστημα και από αυτά κρίνονται τα πάντα».
Σε κατάθεσή του στην Εισαγγελία Διαφθοράς ο Κωνσταντίνος Ράνος, πρώην μέλος της Επιτροπής Τιμών Φαρμάκων (ΕΤΦ) στο υπουργείο Υγείας, αναφέρθηκε σε παρεμβάσεις του τότε υπουργού Αδ. Γεωργιάδη στο έργο της επιτροπής: «Το έτος 2014 επί υπουργίας Αδ. Γεωργιάδη είχε ληφθεί απόφαση να μη γίνει αύξηση κανενός φαρμάκου σε επικείμενη τότε έκδοση δελτίου τιμών. Κατά τη συνεδρίαση εγώ ως μέλος της ΕΤΦ διατύπωσα τις ενστάσεις μου καθώς αντιλήφθηκα ότι υπήρχε εισήγηση για αύξηση τιμών σε 30 φάρμακα παρά την απόφαση που είχε ληφθεί». Στα επίμαχα τριάντα φάρμακα που ανέφερε ο κ. Ράνος φαίνεται πως συμπεριλαμβάνονται και τα δέκα της Novartis που εμπεριέχονταν στο Harvard Project.
Ντου στην επιτροπή
Σύμφωνα με τον κ. Ράνο, η άποψή του έγινε δεκτή κατά πλειοψηφία, όμως ο Αδ. Γεωργιάδης «εισήλθε στον χώρο που συνεδρίαζε η ΕΤΦ… απευθύνθηκε σε όλα τα μέλη της επιτροπής λέγοντας ότι επιθυμεί να περάσει το συγκεκριμένο δελτίο τιμών αυτούσιο ως είχε παρουσιαστεί στην επιτροπή διότι την επομένη όπως ισχυρίστηκε είχε συνάντηση με την τρόικα και δεν ήθελε καμία εκκρεμότητα». Σύμφωνα πάντα με τον κ. Ράνο, «ο υπουργός τότε είπε “θα ξαναψηφίσουμε”. Του είπα ότι ρεζιλεύει την επιτροπή και απευθυνόμενος στον πρόεδρο του έκανα παρατήρηση γιατί δεν αντιδρούσε. Τότε ο υπουργός είπε “ψηφίζουμε πάλι ποιος είναι με τον Ράνο και ποιος με εμένα;”. Τότε όλα τα μέλη της επιτροπής εκτός από εμένα ψήφισαν υπέρ της απόφασης του υπουργού».
Ο Αδ. Γεωργιάδης –έχει υποβάλει μήνυση εναντίον του κ. Ράνου– διέψευσε μέσω ανακοίνωσης που εξέδωσε τον περασμένο Απρίλιο στον προσωπικό του λογαριασμό στο Facebook την κατάθεση του τελευταίου, λέγοντας ότι ο κ. Ράνος απομακρύνθηκε από την ΕΤΦ «τον Οκτώβριο του 2013 και άρα κάνει λάθος στην κατάθεσή του, καθώς ισχυρίζεται ότι το επεισόδιο αυτό έλαβε χώρα τον Μάρτιο του 2014… Η επιτροπή στην οποία αναφέρεται έγινε την 1η Αυγούστου του 2013…». Επιβεβαίωσε εντούτοις ότι οι αυξήσεις τιμών στα επίμαχα φάρμακα όντως πραγματοποιήθηκαν τότε: «Ο νόμος απαγόρευε τις αυξήσεις τιμών, πλην των περιπτώσεων που αποδεδειγμένα η επιτροπή τιμών είχε κάνει λάθος… Είχα δώσει λοιπόν εντολή να εξεταστούν όλες οι εκκρεμείς ενστάσεις και να εφαρμοστεί ο νόμος για τον μέσο όρο των τριών χαμηλότερων τιμών της ΕΕ. Αν δηλαδή κάποια φάρμακα είχαν τιμολογηθεί εκ λάθους χαμηλότερα, ζήτησα να εφαρμοστεί ο νόμος για να ξέρουν οι εταιρείες ότι θα είμαι αυστηρός αλλά δίκαιος».
«Πιο αξιόπιστος συνομιλητής»
Φωτιά ήταν όμως τα κατασχεμένα εσωτερικά έγγραφα της Novartis και για τον Ανδρ. Λοβέρδο. Σε ένα από αυτά η Novartis πανηγυρίζει για την εξόχως ευνοϊκή μεταχείριση και «εκτός της τυπικής διαδικασίας» που είχε επί υπουργίας Λοβέρδου στην περίπτωση του φαρμάκου Gilenya: «Χρόνος ρεκόρ και μοναδική για το Gilenya τοπική έγκριση και τιμολόγηση. Πρώτη φορά που ένα προϊόν παίρνει την έγκριση τιμής εκτός της τυπικής διαδικασίας. Κανένα άλλο προϊόν δεν τιμολογείται από το 2011».
Αλλωστε και ο ίδιος ο Φρουζής στην αυτοαξιολόγησή του –επίσης κατασχεμένο έγγραφο– αυτοχαρακτηρίζεται ως «ο πιο αξιόπιστος συνομιλητής» του υπουργείου και συμπληρώνει πως το γεγονός ότι το Gilenya έλαβε τιμή το 2011 οφείλεται στην… καινοτομία του: «Πέτυχα το Gilenya να είναι το μόνο νέο προϊόν που έλαβε τιμή το 2011 και αυτό αποδεικνύει ότι ήξερα να είμαι καινοτόμος και δημιουργικός και να λάβω υποστήριξη από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς». Είναι απορίας άξιο πώς ο εκπρόσωπος μιας πολυεθνικής αναφέρει ότι εξαιτίας του πάρθηκε μια απόφαση που είναι αποκλειστική αρμοδιότητα του υπουργείου Υγείας.΄
«Θυμίζει δόση ΔΝΤ»
Στην κατάθεσή του ο κ. Ράνος είχε εκθέσει τον Ανδρ. Λοβέρδο, αφού είχε αναφέρει μεταξύ άλλων: «Η διαδικασία τιμολόγησης των φαρμάκων γινόταν ως εξής: Αυτό που υποτίθεται ότι έπρεπε να κάνει η επιτροπή δεν γινόταν. Η επιτροπή δεν ασχολήθηκε ποτέ με το πρακτικό θέμα να αναζητήσει τις τρεις χαμηλότερες τιμές της Ευρώπης. Στην επιτροπή πάντα ερχόταν κάποιο χαρτί με τις τιμές την τελευταία στιγμή… Στην ουσία μόνο η Πρόεδρος της επιτροπής έβλεπε το Δελτίο πριν έρθει στην επιτροπή. Τα υπόλοιπα μέλη της επιτροπής απλώς επικύρωναν σε συνεδρίαση κάτι που δεν έβλεπαν».
Ο Ράνος κατέθεσε επίσης ότι με αφορμή το δελτίο τιμών φαρμάκων που εκδόθηκε στις 4 Αυγούστου 2011 εγχείρισε «αντίγραφο ενημερωτικού σημειώματος στον σύμβουλο του τότε υπουργού Υγείας Οθωνα Χαραλαμπάκη προκειμένου να το δώσει στον υπουργό», στο οποίο αναφερόταν σύμφωνα με τον κ. Ράνο: «Το δελτίο της 4/8/2011, έναν μόλις μήνα μετά τη δημοσίευση του προηγούμενου δελτίου, αυξάνει την ετήσια δαπάνη για τα φάρμακα κατά 527,7 εκατομμύρια ευρώ. Το μεγαλύτερο μέρος αυτού του ποσού βαραίνει τα ασφαλιστικά ταμεία». Σύμφωνα με το ίδιο ενημερωτικό σημείωμα, η κατά κεφαλήν φαρμακευτική δαπάνη στην Ελλάδα ανερχόταν το 2011 σε «810 ευρώ και είναι η μεγαλύτερη στην ΕΕ… Στη συνολική δαπάνη για φάρμακα και σε σχέση με χώρες όπως Σουηδία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Δανία (όλες χώρες περί τον μέσο όρο της ΕΕ) και λαμβάνοντας υπόψη διαφορές στον πληθυσμό, η χώρα μας ξοδεύει περί τα 4 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο περισσότερα από όλες αυτές τις χώρες, κάθε χρόνο τα τελευταία χρόνια». Ενα ποσό που, σύμφωνα με τον κ. Ράνο, «θυμίζει δόση ΔΝΤ».
«Εξυπηρέτησε τη Novartis»
Η κατάθεση Ράνου όπως και πλήθος άλλων στοιχείων συμπεριλήφθηκαν στη δικογραφία που σχηματίστηκε από την Εισαγγελία κατά της Διαφθοράς σχετικά με την ανάμειξη του Ανδρ. Λοβέρδου στην υπόθεση. Βάσει του διαβιβαστικού που στάλθηκε από την εισαγγελία στη Βουλή προκειμένου να αρθεί η ασυλία του πρώην υπουργού προκύπτει ότι ο Λοβέρδος «συμφώνησε και έλαβε από τον Κωνσταντίνο Φρουζή… και για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της εταιρείας αυτής (σ.σ.: Novartis) συνολικό ποσό τουλάχιστον 200.000 ευρώ». Ο Ανδρ. Λοβέρδος έλαβε το ποσό αυτό προκειμένου «να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα της ως άνω εταιρείας, η οποία απέκτησε τεράστιο οικονομικό όφελος, κατά παράβαση των καθηκόντων του».
Ειδικά για την περίπτωση του Gilenya 0.5 mg σκληρά καψάκια Bt x28 υπήρξε υπερτιμολόγηση του σκευάσματος κατά παράβαση του σχετικού νόμου, αφού σύμφωνα με την εισαγγελία, «με βάση τον μέσο όρο των τριών φθηνότερων ευρωπαϊκών χωρών… η χονδρική τιμή που θα έπρεπε να προκύπτει για την Ελλάδα είναι 1.854,26 ευρώ». Εντούτοις ο Λοβέρδος «αποφάσισε ώστε το ανωτέρω σκεύασμα να λάβει χονδρική τιμή 1.920 ευρώ και να αναρτηθεί στο Δελτίο Τιμών Φαρμάκων του Αυγούστου του 2011». Αντίστοιχα, η χονδρική τιμή που θα λάμβανε στη Ελλάδα το σκεύασμα Tasigna 200 mg x 112 «έπρεπε να ανέρχεται στο ύψος των 3.362,38 ευρώ», όμως εντέλει έλαβε χονδρική τιμή στις 17 Μαΐου 2011 4.210 ευρώ και στις 19 Αυγούστου 2011 4.092,36 ευρώ. Αντίστοιχα, η χονδρική τιμή του σκευάσματος Lucentis Inj. Sol 10 mg/ML BT x1 Vial 2.3 mg/0,23 ml έλαβε χονδρική τιμή στο δελτίο τιμών φαρμάκων της 10ης Απριλίου 2012 914,66 ευρώ, ενώ «έπρεπε να ανέρχεται στο ύψος των 887,30 ευρώ, σύμφωνα με τον ν. 3790/2009, ήτοι με βάση τον μέσο όρο των τριών φθηνότερων ευρωπαϊκών χωρών».
